تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ

كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ دامۋ ساپاسىنىڭ اناعۇرلىم جەتكىلىكتى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى

باي جىيۇي

  تاياۋدا، شينجياڭداعى ەڭ سوڭعى ءبىر توپ كەدەي ەگىنشى - مالشى ۇستىرتتەگى تاۋ قويناۋىنان جانە قۇمدى ءشولدىڭ ىشكى وڭىرىنەن كوشىپ شىعىپ، مەملەكەت پەن جەرگىلىكتى ۇكىمەت قوسىمشا قاراجات بەرگەن حاۋىپسىز ۇيلەرگە ورنالاستى. وسىمەن، شينجياڭ ”13 - بەسجىلدىق“تاعى كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ مىندەتىن تولىعىمەن ورىندادى، 40 مىڭ 146 وتباسى، 169 مىڭ 400 ادام جاڭا قونىسقا قۋانا كوشىپ كىردى.

  باسقا دا كەدەيلىكتەن ارىلتۋ تاسىلىمەن سالىستىرعاندا، قونىس جاڭالاۋدىڭ ىلعي دا جۇمىس پەريودتى ۇزاق، اتقارۋ قيىندىعى زور ءارى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قابىلەتىن تىكە سىننان وتكىزەدى. تۇرعىن ۇيدەن سىرت، شينجياڭ تاعى تەڭ قادامدا سايكەستى قۇرىلىس جۇرگىزۋ جاعىندا سۋ، ەلەكتر تورى، جول، گاز سياقتى نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى سالىپ، قونىس جاڭالاعان ەگىنشى - مالشىلاردىڭ قونىس ورتاسىن بارىنشا جاقسارتتى؛ جوعارى ولشەمدى، وسىزاماندانعان بالاباقشا، باستاۋىش مەكتەپ، ەمحانا، قىستاق تۇرعىندارى قيمىل ورتالىعى جانە باۋ - باقشالى الاڭ سياقتى عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ، مادەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلعىلارىن سالىپ، قونىس جاڭالاعان ەگىنشى - مالشىلاردى ۋايىمنان ارىلتتى؛ كاسىپورىنداردى ىرگە تەبۋگە باۋراۋ، قىستاق تۇرعىندارىن جۇمىستانۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا ىنتالاندىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى قونىس جاڭالاعان كەدەي وتباسىلارىنىڭ كەتىپ قالماۋىنا، تۇراقتاپ تۇرۋىنا، بايۋىنا مۇمكىندىك جاسادى... ءتىلشى تىلشىلىك ىستەۋ بارىسىندا شينجياڭداعى ءارقايسى ايماقتىڭ، قالانىڭ، وبلىستىڭ ءوز جەرىنىڭ ءىس جۇزىندىگىن تياناق ەتىپ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدىڭ ناقتى شاراسىن، پارمەندى شاراسىن الىپ شىعىپ، قونىس جاڭالاۋدىڭ تۇراقسىزدىعىن باسەڭدەتكەندىگىن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ونىمدىلىگىنىڭ باياندىلىعىن قامتاماسىز ەتكەندىگىن بايقادى.

  كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ورىستەتىلگەننەن بەرى، شينجياڭ ءبىر جاعىنان، كەستەشىلىك ونەرىنە كۇش سالىپ، ءىستى تىڭعىلىقتى ىستەپ، اۋىر كەدەيلىك ماسەلەسىن جەڭۋگە كۇش سالدى، ەندى ءبىر جاعىنان، ارناۋلى نىسان ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، كاسىپ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، قوعام جاعىنان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، شينجياڭعا كومەكتەسۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سياقتى كوپ جاقتى كۇشتى ۇيىستىرىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، كۇشتى بىرىكتىرە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى جەبەدى. ساناققا قاراعاندا، 2014 - جىلدان 2018 - جىلعا دەيىن، تۇتاس رايونىمىزدا جالپى 2 ميلليون 314 مىڭ 700 ادام كەدەيلىكتەن ارىلعان، 2131 قىستاق كەدەيلىك تىزىمىنەن شەگەرىلگەن، 13 كەدەي اۋدان كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاعان، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى 2013 - جىلدىڭ سوڭىنداعى %19.4تەن 2018 - جىلدىڭ سوڭىندا %6.1كە تومەندەگەن. كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ كۇشى بارعان سايىن تولىقتانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە دەر كەزىندە قول جەتكىزۋگە، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا ءبىر ادامدى دا قاعىس قالدىرماۋعا بەرىك نەگىز قالانعان.

  بۇقارانىڭ تىلەگىنە قۇرمەت ەتۋ، ءار جاق قول ۇستاسا ىلگەرىلەۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋدىڭ تەتىگى. شينجياڭنىڭ قاشقار ايماعى پوسكام اۋدانى تۇڭ - ان اۋىلىنىڭ قۇرىلعانىنا ءبىر جىلدان اسا ۋاقىت بولدى، كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ بارىسى ەرەكشە مۇشكىل بولدى. مىسالى، جەرگىلىكتى بۇقارا جايلىمعا اناعۇرلىم جاقىن بولۋ، ەگىستىك جەر توپىراعى اناعۇرلىم جاقسى بولۋ، ەڭ ابزالى ياركەن وزەنىن قورعاۋ، ت. ب لاردى ءۇمىت ەتتى. بۇقارانىڭ تىلەگىنە قايتكەندە ەڭ جوعارى شەكتە قۇرمەت ەتۋگە بولادى؟ قىرۋار الدىڭعى مەرزىمدىك ولشەۋ قىزمەتى الدىندا، كوشىپ شىعاتىن جەردەگى كادرلار قاقاعان ايازدى ەلەمەي، جۇمىس باسىندا كىرىسىپ ىستەدى ءارى 3 رەت حابارلاندىرۋ شىعارىپ، ءادىل، جاريا بولۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى؛ قونىس جاڭالاۋ قىزمەتى ىلگەرىندى - كەيىندى جالپى 5 ورىندى تاڭداۋ جوباسىن قالىپتاستىرىپ، ەڭ سوڭىندا تۇڭ - ان اۋىلىنىڭ قازىرگى ورنىن تۇراقتاندىردى؛ قونىس جاڭالاۋ جولىنىڭ ىركىلىسسىز بولماۋىنا قاراتا، قۇرىلىس ورىندارى تاۋ اسىپ، تاس باسىپ جول قاراستىردى، ۇستەمەلەپ، كەزەكتەن تىس جۇمىس ىستەپ جول جوندەدى... بۇگىنگى تاڭدا تۇڭ - ان اۋىلىندا بالالار اناعۇرلىم جاقسى وقۋ - اعارتۋدان يگىلىكتەندى، جاستار اناعۇرلىم كوڭىلى تولاتىن قىزمەتكە قول جەتكىزدى، شارۋاشىلىق قۇرۋشىلار اناعۇرلىم ويداعىداي ورتاعا يە بولدى، بارلىق ءىس اناعۇرلىم جاقسى بەتالىسقا قاراي دامىدى.

  قالىڭ كادر، بۇقارا جونىنەن ايتقاندا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ تەك ءبىر باستاما عانا، ەندىگى كەزەكتە تاعى ۇزاق ۋاقىتتىق كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جەتىلدىرۋگە، كىرىستى ارتتىرۋدىڭ باياندى ۇلگىسىن ورناتۋعا تۋرا كەلەدى. سوڭعى بىرنەشە جىلدا، ءبىز مىنالاردى سۇيىنە كورىپ وتىرمىز: اقسۋدىڭ الماسى كۇسەت بولىپ، ”ەلەكتروندىق ساۋدا جاعىنان شينجياڭعا كومەكتەسۋ“ نىسانى ارقىلى بۇكىل ەلگە بەت الدى،”بيڭتاڭشين“ بۇكىل ەلگە ابدەن تانىمال بولدى؛ شەتسىز - شەكسىز قۇمدى ءشول جاسىلداندى، حوتان قالاسى جييا اۋىلىنداعى قۇمدى ءشولدىڭ قويناۋىنداعى ىنتىماق جاڭا قىستاعىندا ءار ۇلت بۇقاراسى ءوزارا كومەكتەسىپ، ءوزارا قول ۇشىن بەرىپ، ءبىر ءۇيلى جانداي ەتەنە بولدى؛ يەن تاۋلارعا جول تۇتاستى، قاشقار ايماعى تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋدانى ۋاچە اۋىلىنىڭ پانلۇڭ بايىرعى جولى جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ بايۋ داڭعىلىنا اينالدى.

  كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدە شينجياڭنىڭ مىندەتى جاپالى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋ نەگىزگى جالپى جوباسىنا بويسۇنىپ، ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ“دى تىعىز ارقاۋ ەتكەن شينجياڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋ مىندەتىن، ءسوز جوق، كۇشتى شوعىرلاندىرىپ جالپى بەتتىك ورىنداي الادى. ءار ۇلت حالقى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە قول ۇستاسا بەت تۇزەگەن شينجياڭنىڭ بولاشاعى، ءسوزسىز، اناعۇرلىم كوركەم بولادى.

(اۆتورى حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى، قازىر سايكەستى مىندەتپەن شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىندە ىستەيدى)

(ماقالا«حالىق گازەتى»نىڭ 12 - ايدىڭ 27 - كۇنگى سانىندا باسىلعان)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.