وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق، وبلىس ەرەكشە جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىن عىلمي جولمەن دامىتتى−
داستارقان جەمىسكە تولىپ، كىرىس تەز ارتتى، جەمىس ونىمدەرى جاقسى، كەدەيلىكتەن ارىلۋ ورنىقتى بولدى
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى
قازىر جاڭعاقتى باعىپ - باپتاۋ مەزگىلى، قاراقاش اۋدانىنىڭ اگروتەحنيكا جەتەكشىسى زاۋا قالاشىعى جاڭا وستەڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابلەت مامەتتىڭ جاڭعاق باقشاسىنا كەلىپ جاڭا سورتتى تەلۋگە جەتەكشىلىك ەتتى. ”جاڭا سورت تەلىنگەننەن كەيىن، جاڭعاقتىڭ ءونىم مولشەرى مەن ساپاسى بىردەي جوعارىلايدى“، - دەدى ابلەت.
جاڭعاق، شىلان، انار، شيە... وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق، وبلىستىڭ ەرەكشە جەمىس ورمانى جەمىس وسىرەتىن شارۋالاردىڭ ”ءدىلدا اعاشىنا“ اينالدى. 2019 - جىلى بۇكىل شينجياڭداعى جەمىس ورمانى ەگىلگەن جەردىڭ اۋدانى 21 ميلليون 677 مىڭ 400 مۋ بولىپ، جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىنىڭ كىرىسى تۇتاس رايونداعى شارۋالاردىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسىنىڭ ％25 مولشەرىن ۇستادى، مۇندا وڭتۇستىك شينجياڭداعى ءىشىنارا اۋداندارداعى، قالالارداعى ارا سالماق ％45تەن استامعا جەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە دەر كەزىندە قول جەتكىزۋگە پارمەندى تىرەك ازىرلەدى.
قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتتى
جاڭعاق − ءۇشتۇرپان اۋدانى جاركوپىر اۋىلىنداعى شارۋالاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋىنداعى نەگىزگى ارنالاردىڭ ءبىرى، بيىل بۇل اۋىل تاعى شىرعاناق كاسىبىن جەتىلدىرۋدى كۇشەيتتى. ”ءبىز جاڭعاقتىڭ ساپاسىن اناعۇرلىم جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ قانا قالماستان، شىرعاناق ارقىلى ءتىپتى دە كوپ شارۋالار وتباسىنا پايدا جەتكىزەمىز“، - دەدى جاركوپىر اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى جاڭ ليچۇن.
بيىل اقسۋ ايماعى اۋدانداردىڭ، قالالاردىڭ ءوز جەرىنە ەگۋگە ۇيلەسەتىن ەرەكشە جەمىس ورمانى ونىمدەرىن دامىتۋىنا الدىمەن جانە ءتۇيىندى قولداۋ كورسەتىپ، اۋدانداردىڭ، قالالاردىڭ بوگەنايلىق جەمىس ورمانى كاسىبىن جاپپاي قالىپتاستىردى، مۇنىڭ ىشىندە جاڭعاق، شىلان، الما، ءجۇزىم، شىرعاناق سياقتى ابزالدىلىققا يە جەمىس ورمانى سورتتارىن نەگىز ەتكەن كوپتەگەن ابزالدىلىققا يە ءوندىرىس اۋماقتارى تۇگەلدەي 10 مىڭنان 50 مىڭ مۋعا دەيىنگى ساپالى جەمىس - جيدەك وزەكتى اۋماعىن سالدى.
جۋىرداعى جىلداردان بەرى كاسىپ قۇرىلىمىن عىلمي رەتتەۋ، ساپالىلاندىرۋ، جاڭا سورتتى ەگۋدى جالپىلاستىرۋ وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق، وبلىستىڭ كاسىپتەردىڭ جايعاسۋىن ساپالىلاندىرۋىنىڭ، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ماڭىزدى تۇتقاسىنا اينالدى.
3 - ايدىڭ 18 - كۇنى ياركەن اۋدانى ميشا قالاشىعى سامالباق قىستاعىنداعى جەمىس وسىرەتىن شارۋا ابدۇرازاق ابدۇلدىڭ شيە باعىنداعى شيەلەر تۇگەلدەي تۇينەك سالدى، بۇعان ول قاتتى قۋانۋلى.
ابدۇرازاق قىستاقتاعى كەدەي وتباسى، 2009 - جىلدان باستاپ شيە ەگۋدى باستاعان ول 5 مۋ شيەلىگىنىڭ ونىمدىلىگى جاقسى بولعاندىعىن بايقاپ، بىلتىر تاعى دا 25 مۋ جەردى كوتەرمەگە الدى، بيىل ونىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنان ءۇمىت بار. قازىر سامالباق قىستاعىنىڭ 1200 مۋلىق شيەسى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرۋىن جەبەۋدىڭ جانە ءبىر جولى بولدى.
ياركەن اۋدانى جاڭا سورت ءوسىرۋدى جەتەكشى ەتىپ، كاسىپتەردىڭ جايعاسۋىن ساپالىلاندىرىپ، كاسىپ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى ەتتى. قازىر بۇل اۋدان ەككەن 50 نەشە مىڭ مۋ جەردەگى شيە، 48 مىڭ مۋ جەردەگى شيمەي شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدىڭ جاڭا ارناسىنا اينالدى.
ولشەمدەندىرىپ باسقارۋ ورەسىن جوعارىلاتتى
”ساباققا تىرەۋ قويىپ، ارتىق ساباقتاردى شىرپىعاننان كەيىن تىڭايتقىش بەرىپ، سۋارامىز، وسىلاي باپتاعاندا اناردىڭ ءدانى تولىق، ءدامى ءتاتتى بولادى“. 3 - ايدىڭ 17 - كۇنى گۇما اۋدانى پييالماوتەڭ اۋىلى شىليۋ جاڭا قىستاعىندا گۇما اۋدانى سايتۇلا قالاشىق ۇكىمەتىنىڭ وسى قىستاقتا تۇرعان ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي حى يپيڭ شارۋالاردى انار اعاشىنىڭ ءتۇبىن ارشۋعا ۇيىمداستىرۋدا.
عىلمي باعىپ - باپتاۋ ادىسىمەن ولشەمدەنگەن باسقارۋدى ۇشتاستىرعان قىستاق تۇرعىنى الي وسماننىڭ كىرىسى مولايا ءتۇستى، ”بىلتىر 50 مىڭ يۋانعا انار ساتتىم، بيىل ءتىپتى دە جاقسى باپتاپ، كىرىسىمدى 60 مىڭ يۋانعا جەتكىزۋگە تىرىسامىن“، - دەدى ول.
گۇما اۋدانى پييالماوتەڭ اۋىلىنىڭ باستىعى امانگۇل مامەت تانىستىرىپ بىلاي دەدى: بۇل اۋىلدىڭ انار ەگىلەتىن جەر اۋدانى 24 مىڭ مۋ، مۇنىڭ ىشىندە جەمىس بەرۋ اۋدانى 18 مىڭ مۋ، بارلىعى جاسىل ازىقتىق ولشەمى بويىنشا وسىرىلەدى. 2019 - جىلى بۇكىل اۋىلدىڭ انار ءونىم مولشەرى 10 مىڭ توننا بولىپ، ءونىم قۇنى 110 ميلليون يۋاننان اسىپ، جان باسىندىق تازا كىرىس 16 مىڭ يۋانعا جەتتى. بيىل اۋىل ولشەمدەندىرىپ باسقارۋ ورەسىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، بىلتىرعى نەگىزدە جان باسىندىق كىرىستى 800 يۋان ارتتىرۋعا قۇلشىنادى.
وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق، وبلىس عىلمي، ولشەمدەندىرىپ باسقارۋ ارقىلى جەمىس - جيدەك ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ”شينجياڭ ءدامىن“ شار تاراپقا تاراتتى.
بيىل اقتاۋ اۋدانى جامالتەرەك اۋىلى ۇكى ءمالى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەت ايسا بىلتىرعى 11 مۋلىق شيمەي نەگىزىندە تاعى دا 10 مۋلىق شيمەيدى كوتەرمەگە الدى.
”اۋدان، اۋىل تەحنيكتەرىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، وتباسىمىز بىلتىر شيمەيدەن 100 مىڭ يۋان كىرىس تاپتى. بيىل مەن ەگىمشىلىك اۋماعىن كەڭەيتتىم، ارحيۆ تۇرعىزىپ، كارتچكالاندىرىلعان بىرنەشە كەدەيدى كوبىرەك قابىلداپ، بىرگە ىستەمەكپىن“، - دەدى مامەت زور سەنىممەن.
سوڭعى جىلدارى اقتاۋ اۋدانى ”ۇكىمەت جەتەكشىلىك ەتۋ، ساياسات جاعىنان بەيىمدەلۋ، نىسان ارقىلى جەتەكتەۋ، ونىمدىلىككە ءمان بەرۋ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ“ سىندى 5 ءتۇرلى شارا ارقىلى بۇكىل اۋدانداعى 39 مىڭ مۋ جەمىس ورمانىنىڭ ساپاسىن ءوسىرىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ باسقارىپ، 3 - ايدىڭ 13 - كۇنىنە دەيىن جاڭعاق، شيمەي، بارىن ورىگى سياقتى جەمىس اعاشتارىن تەلۋ، سۋارۋ، تىڭايتقىش بەرىپ باعىپ - باپتاۋ، دەرت - دەربەز جانە قۇرت - قۇمىرىسقا زيانىنان ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋ، شىرپۋ، تۇزەۋ سياقتى ولشەمدەندىرىپ باسقارۋ، باپتاۋ جۇمىستارىن ورىنداپ بولدى. بيىل جاڭعاقتىڭ، شيمەيدىڭ ءونىم مولشەرى مەجەمەن ％15تەي ارتادى، ساپالى جەمىس - جيدەكتىڭ سالىستىرماسىن ％20 اينالاسىندا جوعارىلاتۋعا بولادى.
كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن جاڭالاپ، دەڭگەيىن ءوسىرۋدى جەبەدى
”ەگىس جۇمىستارى قاربالاس كەزدە مەن ءوزىمنىڭ جاڭعاق باقشامدى باسقارامىن، ەگىس جۇمىستارى سايابىر كەزدە مەن جاڭعاق مانەرلەۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە بارىپ جۇمىس ىستەيمىن، جاڭعاقتان مەن جانە باسقا قىستاق تۇرعىندارى قوس ۇلەس الادى“، - دەدى 3 - ايدىڭ 17 - كۇنى ونسۋ اۋدانى توقۇلا اۋىلى حىپان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى قۇدىرەت بۇساق. سوڭعى جىلدارى حىپان قىستاعى جەمىس شارۋاشىلىعى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنەن ەكەۋىن قۇرىپ، بۇكىل قىستاق وندىرگەن جاڭعاقتى ساتىپ الىپ مانەرلەدى، ءوندىرىس قاۋىرت كەزدە 100 نەشە ادامدى جۇمىستاندىردى.
بيىل اقسۋ ايماعى جەمىس - جيدەكتى وندىرىلگەن جەردە مانەرلەۋگە كومەك قاراجات بەرۋ ساياساتىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىپ، دارەجەگە ايىرىپ سۇرىپتاۋ، العاشقى ادىمدا قوراپتاۋ جانە جاس كۇيىندە ساقتاۋ سياقتى بۋىنداردىڭ ورەسى مەن قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، شارۋالاردىڭ جەمىس ورمانى سەلبەستىك كووپەراتيۆى جانە وتباسىلىق ەگىس الاڭى سىندى 2 تۇردەگى جاڭاشا تيجارات تۇلعاسىن جەتىلدىرۋ قىزمەتىن كورنەكتىلەندىرىپ ويداعىداي ىستەپ، جاڭاشا تيجارات تۇلعاسىن جەتىلدىرۋدى، دامىتۋدى قولداۋ ساياساتىن تياناقتاندىرىپ، قازىنا، سالىق، جەر، امانات - قارىز، قامسىزداندىرۋ سياقتى ساياساتتار ارقىلى سۇيەمەلدەۋ سەرپىنىن كۇشەيتىپ، سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جەمىس - جيدەكتەردى مانەرلەۋ قابىلەتىن، جەمىس - جيدەكتەردىڭ ساپالى بولۋ مولشەرىن جانە ۇلگى كورسەتىپ جەتەكتەۋ رولىن جاپپاي جوعارىلاتادى.
سوڭعى جىلدارى وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق - وبلىس جاڭاشا تيجارات تۇلعاسىن باۋلۋ، وسى زامانعى ساتۋ ۇلگىسىن ىلگەرىلەتۋ، ەلەكتروندىق ساۋدانى دامىتۋ سياقتى شارالاردى قولدانىپ، جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىنىڭ ساتۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋ نەگىزىن بەكەمدەدى.
كوپ جىلدىق دامۋ ارقىلى لوپ اۋدانىنىڭ شىلان شارۋاشىلىعى بىرتىندەپ كولەمدەنىپ، كاسىپ سالالانىپ، ولشەمدەنىپ، ماركالانىپ دامۋدىڭ ”جۇردەك جولىنا“ ءتۇسىپ، حوتان حۇڭزى - ۋي شىلان شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگى سياقتى ءبىر توپ جەتەكشى كاسىپورىندار جارىققا شىعىپ، ”حوتان جۇنزاۋ“، ”مولان جۋاڭيۋان“ سياقتى ايگىلى شىلان ماركالارىن جاراتىپ، شىلان ەگەتىن جەرگىلىكتى شارۋالارعا تاماشا ونىمدىلىك اكەلدى.
ماركانىڭ اتاعى اسپانداسا، ءونىم اناعۇرلىم ءوتىمدى بولادى. لوپ اۋدانى شىلان كاسىپتىك بىرلەستىگىن قۇرۋ ارقىلى ابزالدىلىققا يە بايلىقتاردى جيناقتاپ، ساتۋ ارناسى ورنىقتى، باعا ابزالدىلىعى كورنەكتى بولۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىردى. ”سەرىكتەستىك − شارۋا وتباسى ۇلگىسىندەگى“ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قامداۋ تىزبەگىنە جاڭالىق جاساپ، دامىتتى، شارۋالار وتباسى ەگۋگە، سەرىكتەستىك اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ولشەمدەندىرۋگە، ماركالاندىرۋعا، بۇكىل ينتەرنەتتە ساتۋعا، بۇكىل ەل كولەمىندە جالپىلاستىرۋعا جاۋاپتى بولىپ، اۋدان كولەمىندەگى ءار دارەجەلى ەلەكتروندىق ساۋدا قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرىن، تۇيىندەرىن نەگىز ەتىپ، توتە ساتىپ الۋ، توتە ساتۋ فورماسىنان پايدالانىپ، بۇكىل ەلدە ساتىپ، قامداۋ تىزبەگىندەگى كوپ جاق بىردەي پايدا تۇسىرەتىن ۇتىمدى اينالىمدى جۇزەگە اسىردى.
(ءتىلشى ءپاريزات ابدۇل، قاتىسقان تىلشىلەر جاڭ جىلي، ءرايدا، جاڭ رۇيلين، ەرىكتى تىلشىلەر شۇي لۇڭ، ايزۇلپار مامەتيمىن)
