− شينجياڭ نازاردى كەدەيلىك قالپاعى الىنباعان 10 اۋدانعا شوعىرلاندىرىپ، اۋىر كەدەيلىكتەن قامال الۋ شايقاسىن ورىستەتتى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حى جۇن، ما كاي، ساۋ جىحىڭ
مىڭداعان شاقىرىمعا سوزىلعان اسقاق تا ايباتتى كۇنلۇن تاۋىنىڭ سان - ساناقسىز جىلعالارىنىڭ كەدەرگى بولۋىمەن وڭتۇستىك شينجياڭ ءبىر مەزگىل جۇڭگو كارتاسىنداعى ”قالتاسى تاياز“ ءوڭىر بولدى. بۇل ارا تاكلاماكان شولىمەن جيەكتەسىپ جاتاتىندىقتان، بايلىعى تاپشى، ورتاسى ناشار بولىپ، وسى قۇنارسىز توپىراقتا كەدەيلىك بارعان سايىن تەرەڭ تامىر تارتقان ەدى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسى قارىشتاپ دامۋداي تاريحي ورايدى قارسى الدى. جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسى بۇل ارانى توماعا - تۇيىق كەدەي وڭىردەن جۇڭگو مەن شەتەلدى ۇلاستىرعان ”العى قامالعا“ اينالدىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، سان ميلليونداعان ءار ۇلت ەگىنشى - مالشىلارىنىڭ مىڭداعان جىلداردان بەرگى كەدەيلىك قامىتىنان تۇبەگەيلى قۇتىلۋىنا كومەكتەستى.
2019 - جىلدىڭ اياعىنا دەيىن، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق، وبلىسىندا 16 اۋدان كەدەيلىك قالپاعىن تاستاپ، 614 مىڭ 100 وتباسى، 2 ميلليون 511 مىڭ 600 ادام كەدەيلىكتەن ارىلدى. ەندى قالعانى الىنۋى ەڭ قيىن قامالدار، شينجياڭ شەشۋشى شايقاسقا اتتانۋ دابىلىن قاعىپ، كەدەيلىك قالپاعى الىنباعان ەندىگى 10 اۋداندى، 42 مىڭ 100 وتباسىن، 165 مىڭ 800 ادامدى بيىل جىل اياعىندا تۇگەلدەي ۋاعىندا كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
كوكتەم سامالى ەسىپ، شايقاس دابىلى قاعىلدى
كوكتەم سامالى جاسىل جەلەككە بولەپ، شايقاس دابىلى ايبىنمەن قاعىلدى. كۇنلۇن تاۋىنىڭ باۋرايىندا شينجياڭداعى ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسى جەدەل جۇمىلىپ، اۋىر كەدەيلىكپەن ەڭ سوڭعى شەشۋشى شايقاس جۇرگىزۋدە.
حوتان ايماعى قاراقاش اۋدانى توحۇلا اۋىلى باشگۇرا قىستاعىندا ”حالىق جاعدايىن ۇعىسۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ، حالىقتىڭ تىلەگىن توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتىندەگى جۇڭ شين كەدەي وتباسىلارىنىڭ جۇمىس ورنىنا ورالىپ جۇمىستى قالپىنا كەلتىرۋ ءىسىن ورنالاستىرىپ جاتىر. اۋدان قالاشىعى ۇيىنەن 5 كيلومەتر جەردە عانا بولسا دا، ول 1 - ايدىڭ 9 - كۇنىنەن قازىرگە دەيىن ءبىر رەت تە ۇيىنە قايتپادى.
”ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ توسقاۋىل شايقاسى باسەڭدەي بەرە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسى باستالدى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحتارىندا جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ، جەمىس اعاشتارىن بۇتاۋ، كەدەيلەردىڭ سىرتقا شىعىپ جۇمىستانۋى، بۇل قىزمەتتەردىڭ ەشقايسىسىن دا كەشەۋىلدەتۋگە بولمايدى، ۇيگە قايتۋعا قايدان ۋاقىت بولسىن؟“ ول تىلشىگە، جياڭشيدە داشۋەدە وقيتىن ۇلى قايتىپ كەلگەن 2 ايدان بەرى، قىستاقتا نەبارى ەكى - اق رەت كەزدەسكەنىن ايتتى.
باشگۇرا قىستاعىندا جيىنى 1626 ادام بار، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىلارى تەڭ جارتىسىنان استامىن ۇستايدى. جۇڭ شين بىلاي دەدى: كوپ ءتۇرلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ قولداۋىندا، قىستاقتا كەدەيلىكتەن ارىلماعان ءبىر عانا وتباسى قالدى، الايدا ءالى دە 39 وتباسىندا كەدەيلەسۋ، قايتا كەدەيلەسۋ حاۋپى بار، ءالى دە سەلقوس قاراۋعا بولمايدى.
ءتىلشى وڭتۇستىك شينجياڭداعى كەدەيلىك قالپاعى الىنباعان 10 اۋداندا تىلشىلىك ىستەگەندە، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى جاقسى ىستەۋمەن بىرگە، جەر - جەردەگى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كاسىپورىندارى جۇمىستى، ءوندىرىستى جاپپاي قالپىنا كەلتىرگەندىگىن، كوپ سانداعى كەدەيلەردىڭ ىلگەرىندى - كەيىندى جۇمىس ورنىنا قايتا كەلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ قاۋىرت جۇرگىزىلىپ جاتقاندىعىن ۇعىستى.
”كەدەيدىڭ ىشىندەگى ەڭ كەدەيدى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان، قيىننىڭ قيىنىن ەڭسەرۋدەن“ قامال الۋدا
وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندە ادام كوپ، جەر از، ونەركاسىپ نەگىزى ءالسىز، كەدەيلىكتەن ارىلماعان وتباسىلارىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا، كەدەيلىكتەن ارىلعان وتباسىلارىنىڭ قايتا كەدەيلەسپەۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، شىعىس شينجياڭداعى، سولتۇستىك شينجياڭداعى ايماق، وبلىس، قالالاردان 50 مىڭ جۇمىس ورنىن حوتان ايماعىنداعى، قاشقار ايماعىنداعى، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنداعى كەدەيلەردى جۇمىستاندىرۋعا دايىندادى.
پويەزدىڭ باياۋ كەلىپ توقتاۋىمەن، قاشقار ايماعى ياركەن اۋدانىنداعى ءانۋار ۇسەيىن ۇرىمجىگە جەتتى، ول جۇڭگو تەمىر جولى زات اينالىمى سەرىكتەستىگى ءۇرىمجى پۋنكتىنىڭ جۇمىسشىسىنا اينالادى، ونىمەن بىرگە كەلگەن ايەلى دە وسىنداعى الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى جۇمىس ورنىندا جۇمىس ىستەيدى.
شەبەرلىگى بارلار سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەدى، ۇزاق ۋاقىت اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىسىمەن شۇعىلدانعان، شەبەرلىگى كەمشىل ءالسىز ەڭبەككۇشتەر ءوز جەرىندە ەرەكشە كاسىپتى دامىتۋعا سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلدى. گۇما اۋدانى كەدەيلەرگە تەگىن تاراتىپ بەرىلگەن ەسەكتەردى شوعىرلى تۇردە كاسىپورىنداردىڭ ءبىر تۇتاس باعۋىنا تاپسىردى، كەدەيلەر ءبىر تيىن اقشا تولەمەي - اق جىل سايىن 5000 − 6000 يۋان تابىس تاباتىن بولدى. گۇما اۋدانى كۇنلۇن لۇييۋان ەسەك باعىمشىلىعى باقشا رايونىنىڭ قىزمەتكەرى تىلشىگە مىنالاردى ايتتى: جەم - ءشوپتىڭ وزىندىك قۇنىن كاسىپورىن كوتەرەدى، كەدەي وتباسىلار جىل سايىن ەسەك ءسۇتىنىڭ پايدا بولىسىنەن 3000 يۋان توڭىرەگىندە پايدا الادى، تاقايدى الىپ قايتىپ ءوزى باعۋىنا دا، ءار بىرەۋىن 2000 − 3000 يۋاندىق باعامەن كاسىپورىنعا ساتىپ بەرۋىنە دە بولادى، سول جىلى تاقاي تۋماسا دا، كاسىپورىن ءار كەدەيگە 1000 يۋان تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋ پايداسىن بولەدى. ”كاسىپورىن تاباتىن اقشا، باستىسى، سويۋ مەن مانەرلەۋدەن كەلەدى، باعىمشىلىقتا وزىندىك قۇندى وتەي السا بولعانى، كەدەي وتباسىلارىنا ەڭ جوعارى شەكتە پايدا بولەدى“.
كاسىپ سالاسى ارقىلى جۇمىستانىپ كەدەيلىكتەن ارىلا المايتىن 31 مىڭ 500 قارت، ءالسىز، ناۋقاس، مۇگەدەك، سۇيەنىشسىز كاريالار، جەتىم - جەسىر سياقتى ەرەكشە كەدەي بۇقارا جونىندە شينجياڭ ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى، ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلاردى قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ، باعۋ - كۇتىمدەۋ، ۋاقىتتىق قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ سياقتى جالپىلىق قوعامدىق قامتاماسىز ەتۋ شارالارىن ەگجەي - تەگجەيلى تياناقتاندىرىپ، قامتاماسىز ەتىلۋگە تيىستىلەرىن تۇگەلدەي قامتاماسىز ەتتى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ ماشاقاتتى تۇيىندەرىن شەشۋ ءۇشىن، شينجياڭنىڭ ولكە دارەجەلى 20 باسشى كادرى تۇگەلدەي وڭتۇستىك شينجياڭدا كەدەيلىك قالپاعى الىنباعان 10 كەدەي اۋداندا تۇرىپ، قىستاقتارعا بارىپ، شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالادى.
قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدىڭ توسقاۋىل شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزدى
ءتىلشى وڭتۇستىك شينجياڭداعى كەدەيلىك قالپاعى الىنباعان 10 اۋداندى ارالاعاندا ءار اۋداننىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ سوڭعى شەشۋشى شايقاسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، كۇشتەردى كەدەيلەسۋدىڭ، قايتا كەدەيلەسۋدىڭ توسقاۋىل شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋگە ۇيىمداستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ونان ارى بەكەمدەپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋى تۇراقسىز وتباسىلارىنىڭ، كەدەيلەسۋگە تاياپ تۇرعان، وڭاي كەدەيلەسەتىن وتباسىلارىنىڭ كەدەيلىكتەن جوعارى ساپامەن، تۇراقتى تۇردە ارىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتكەنىن بايقادى.
حوتان ايماعى لوپ اۋدانى كەدەي وتباسىلارىن، كەدەيلەسۋگە تاياپ تۇرعان وتباسىلارىن يكەمدى باقىلاۋ - ساراپتاۋ، ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، نازاردى كىرىسى 5000 يۋانعا جەتپەيتىن حالىققا شوعىرلاندىرىپ، قىزىل، قىزعىلت، سارى، جاسىل سىندى 4 دارەجەلى حاۋىپ - قاتەردەن ساقتاندىرۋدى اتقارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وتباسىلارىنىڭ، كەدەيلەسۋگە تاياپ تۇرعان وتباسىلارىنىڭ جان باسىندىق كىرىسىنە باقىلاۋ - ساراپتاۋ جۇرگىزدى: جان باسىندىق كىرىسى 4000 يۋانعا جەتپەيتىندەرگە قىزىل ءتۇستى ساقتاندىرۋدى ىسكە قوستى؛ 4000 − 4500 يۋان ارالىعىندا تۇرعاندار ءۇشىن قىزعىلت ءتۇستى ساقتاندىرۋدى ىسكە قوستى؛ 4500 − 5000 يۋان ارالىعىندا تۇرعاندار ءۇشىن سارى ءتۇستى ساقتاندىرۋدى ىسكە قوستى؛ 5000 يۋاننان اسقاندار جاسىل تۇسپەن بەلگىلەنىپ، ءبىرشاما حاۋىپسىز دەپ قارالدى. قايتا كەدەيلەسۋ، كەدەيلەسۋ قاتەرى بايقالعاندا، الدىمەن جۇمىستاندىرۋ ماسەلەسى شەشىلدى جانە كاسىپكە ورنالاستىرىلدى، ەڭبەككۇشى ءالسىز جانە ەڭبەككۇشى جوق وتباسىلارىنا الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتىنداعى جۇمىس ورىندارىن دايىنداۋ، ساياسات جاقتان تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءتاسىلى قولدانىلىپ كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ جۇرگىزىلدى.
قاراقاش اۋدانى ياۋا اۋىلى قىزىلتۋ قىستاعىنداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان 248 كەدەي وتباسىنىڭ ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلماعان تەك بىرنەشەۋى عانا قالدى. قىستاقتىڭ ءبىرىنشى شۋجيى نابيجان ابدىرەشيت بىلاي دەدى: اۆتونوميالى رايوننىڭ تالابى بويىنشا، وتپەلى كەزەڭدە قازىرگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتى وزگەرمەيدى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن ارناۋلى كادرلار اۋىستىرىلمايدى، كەدەي قىستاقتاردىڭ ءبىرىنشى شۋجيلەرى مەن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتتەرى اۋىستىرىلمايدى، كومەكتەسۋشى - سۇيەمەلدەۋشى ورىندار مەن جۇپ قۇراپ كومەكتەسۋشى - سۇيەمەلدەۋشى كادرلاردىڭ تۇراقتىلىعى ساقتالادى.
2017 - جىلدان باستاپ، شينجياڭ جىلىنا 2 ميلليارد يۋان قارجى شىعارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساقتىق قورىن قۇردى، قازىر قوردىڭ جالپى قارجىسى 8 ميلليارد يۋانعا جەتتى، تۋىلۋ مۇمكىندىگى بار حاۋىپ - قاتەرلەرگە باعىتتاي وتىرىپ جۇمىستاندىرۋدىڭ بالاما جوباسىن الدىن الا جاساپ، ۇكىمەت الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتىنداعى جۇمىس ورىندارىن ساتىپ الۋ، باسقا كاسىپورىندارعا اۋىسىپ جۇمىستانۋعا ورنالاستىرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى 127 مىڭ 200 جۇمىس ورنىن ازىرلەپ، حاۋىپ - قاتەر تۋىلا قالعاندا، كەدەي حالىقتىڭ جۇمىس ورىندارىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋىنە، كىرىسىنىڭ ازايماۋىنا، كەدەيلىكتەن قۇتىلعانداردىڭ قايتا كەدەيلەسپەۋىنە، كەدەي حالىقتىڭ تىڭنان كوبەيمەۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
مەملەكەتتىڭ زور كۇشپەن قولداۋىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىنىڭ جىگەر - قايراتى تاسقىنداي ءتۇستى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدىڭ ءۇمىتى مەن مۇندالاپ تۇر، كۇنلۇن تاۋىنىڭ باۋرايىنا مىڭداعان جىلدار تامىر تارتقان كەدەيلىك ءۇزىلدى - كەسىلدى الاستالۋ الدىندا تۇر.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 31 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
