شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى چاۋ جين، سۋ لۋپيڭ 4 - ايدىڭ 7 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 4 - ايدىڭ 8 - كۇنى شينجياڭدا العاشقى ءبىر توپ جوعارى مەكتەپتەر رەسمي وقۋ باستايدى، ءالى دە اياقتالماعان ىندەت جاعدايىندا، مەكتەپ پەن وقىتۋشى - وقۋشىلار ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارىن جالعاستى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. 4 - ايدىڭ 7 - كۇنى اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋرۋدان ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعىنىڭ مامانى كوپشىلىككە مىنانى ەسكەرتتى، وقۋ باستاعاندا الدىمەن ”سالاماتتىق جونىندەگى ءبىرىنشى ساباق“ تاربيەسىن جۇرگىزىپ، تۇتاس مەكتەپتەگى وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ بىلىمدەرىن دۇرىس يگەرىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ تانىمىن جوعارىلاتۋ كەرەك.
”جاۋاپكەرشىلىك تۇلعاسى رەتىندە، مەكتەپ وقۋ باستاۋدان ىلگەرى ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قۇرىلىمىن قۇرىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شۇعىل جاعدايىنا توتەپ بەرۋ دايىندىق جوباسىن جاساپ، ءار جاقتان وقۋ باستاۋدىڭ دايىندىعىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك“. اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋرۋدان ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعى جۇقپالى اۋرۋدان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، مەڭگەرۋشى شيپاگەرى ماحمۇت بىلاي دەدى: ”مەكتەپ جاق الدىن الا ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالدارىن تياناقتاندىرىپ، مەرزىمدى ۋاقىتتا زارارسىزداندىرۋدى جۇرگىزۋ ءتارتىبى مەن ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارى تاربيەسىن ورىستەتۋى؛ وقۋ باستاعاننان كەيىنگى ءبىرىنشى ساباققا دەنساۋلىق تاربيەسىن ورنالاستىرۋ كەرەك.
وقۋ باستاعاننان كەيىن، مەكتەپ جاق تاڭعى، تۇسكى تەكسەرۋ ءتۇزىمى مەن دەنساۋلىق باقىلاۋ مەحانيزمىن ءتۇيىندى تۇردە تياناقتاندىرىپ، وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەردىڭ جانە وقۋشىلاردىڭ دەمالىس كەزىندە سىرتقا شىعۋ جاعدايىن، ورالۋ جانە دەنساۋلىق سالاماتتىق جاعدايىن دالمە - ءدال مەڭگەرىپ، دەنساۋلىق جاعدايىن ءبىر - بىرلەپ تەكسەرۋدى ورىستەتۋ كەرەك؛ ءار كۇنى دەنساۋلىق جاعدايىن يگەرىپ، ”ءار كۇنى مالىمدەۋ“، ”نولدىك مالىمدەۋ“ ءتۇزىمىن اتقارۋ كەرەك. ”تاڭعى، تۇسكى تەكسەرۋ دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ قالىپتى - قالىپسىزدىعىن (℃37.3≤) قامتىپ قانا قالماي، وقىتۋشىلار وقۋشىلاردا قىزۋ، قۇرعاق جوتەلۋ، شارشاۋ، مۇرىن ءبىتۋ، ماڭقا اعۋ، جۇتقىنشاق اۋرۋ، ءىش ءوتۋ سياقتىلاردى قامتىعان قاتىستى جايسىزدانۋ جاعدايىنىڭ بار - جوقتىعىن ۇعىسىپ، ەستەلىككە الۋدى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك“. ماحمۇت مىنالاردى باسا دارىپتەدى: مەكتەپ اۋاشالاۋ بولمەسىن قۇرىپ، ادامداردا قىزۋ سياقتى اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالعاندا ۋاقىتشا اۋاشالاۋعا دايىندىق كورۋ كەرەك ءارى كەلەسى قادامداعى شارانى اتقارۋ كەرەك.
جابىق باسقارىلاتىن مەكتەپ اۋلاسىندا، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ قيىن ءتۇيىنى ادامدار ءجيى توپتالاتىن ورىندار. وسىعان قاراتا، ماحمۇت مىنانى ءبىلدىردى: ”ءجيى اۋا الماستىرۋ، ۇنەمى زارارسىزداندىرۋ“ ءونىمدى شارا. ايتالىق، كلاس، جاتاق، كىتاپحانا، وقۋشىلار تاجىريبەحاناسى، جابىق سپورت قيمىل الاڭى، اسحانا، وقىتۋشىلار كەڭسەسى، تازالىق ءۇيى سياقتى وڭىرلەردىڭ، ءار كۇنى اۋاسىن الماستىرۋ 3 رەتتەن كەم بولماۋ، ءار رەت 30 مينۋتتان از بولماۋ كەرەك. تاماقتانۋ جاعىندا، تاماقتى جەتكىزىپ بەرۋ ءتۇزىمىن نەمەسە ۋاقىت كەزەگىمەن تاماقتانۋدى اتقارىپ، ورىندى زارارسىزداندىرۋدى جانە ءبىر ادامعا ءبىر ىدىس ىستەتۋ، ءبىر ىستەتىلگەندە ءبىر رەت زارارسىزداندىرۋدى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، وقىتۋ رايونى، جاتاق، كىتاپحانا، تازالىق بولمەسى سياقتى ورىندارعا مەرزىمدى ۋاقىتتا زارارسىزداندىرۋ جۇرگىزۋ ءارى ەستەلىككە الۋ ءتيىس، اسىرەسە، ەسىك تۇتقاسى، سۋ شۇمەگى، باسپالداقتىڭ جاقتاۋى، جاتاق توسەگىنىڭ قورشاۋى، بولمە ىشىندەگى دەنە شىنىقتىرۋ جابدىقتارى سياقتى جوعارى جيلىكتە جاناساتىن زاتتاردىڭ بەتىن قونىمدى حلور L∕㎎500 — 250 حلور قامتىعان زارارسىزداندىرۋ سۇيىقتىعىمەن ءسۇرتۋ كەرەك.
”وقۋشىلاردىڭ وزدەرى دە ساقتانۋ - قورعانۋ تانىمىن كۇشەيتۋى، جەكە تازالىققا كوڭىل ءبولۋى كەرەك“. ماحمۇت مىناداي ۇسىنىس بەردى، ساباق كەزىندە وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەر مەن وقۋشىلار ءبىر رەتتىك مەديتسينالىق ماسكى تارتۋى، جاتاققا نەمەسە ادام از سىرتقى ورىندارعا بارعاندا بارىپ ماسكىسىن الۋى كەرەك؛ تاماقتانعاندا ”ەمتيحان مايدانى“ تاسىلىنەن پايدالانىپ، ءبىر باعىتقا قاراي وتىرعاننان سوڭ بارىپ، سوڭىندا ماسكىسىن الۋى، توپتاسىپ تاماقتانباۋى، تاماقتانۋ بارىسىندا اڭگىمەلەسپەۋى كەرەك. تۇرمىستا، ۇيرەنۋدە وركەنيەتتى سالتتى دارىپتەۋ ءتيىس، ايتالىق تۇشكىرگەن نەمەسە جوتەلگەن كەزدە قاعازبەن اۋىزدى، مۇرىندى باسۋ نەمەسە شىنتاعىمەن، جەڭىمەن توسۋ، جەرگە الباتى تۇكىرمەۋ، اۋىز - مۇرىننان شىققان سۇيىقتىقتاردى قاعازبەن جاقسى وراپ، قاقپاعى بار قوقسىق ساندىعىنا تاستاۋ كەرەك. مۇنان تىس، كوكتەم مەزگىلى تىنىس جولى جۇقپالى اۋرۋلارىنىڭ كوپ تارالاتىن مەزگىلى، ايتالىق، قىزۋ، قۇرعاق جوتەلۋ، شارشاۋ، مۇرىن ءبىتۋ، ماڭقا اعۋ، جۇتقىنشاق اۋرۋ، ءىش ءوتۋ سياقتى اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالسا، ناقتى جاعدايدى مالىمدەپ، دەر كەزىندە ەمدەلىپ، وزگە وقۋشىلارعا جۇقتىرۋدان ساقتانۋ كەرەك.
