− رايونىمىزداعى العاشقى توپتا وقۋ باستاعان، ساباقتى قالپىنا كەلتىرگەن جوعارى مەكتەپتەردەن كورگەن - بىلگەندەرىمىز
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى جاۋ شييا
كوكتەم سامالى ەسىپ، گۇلدەر اشىلا باستادى. ەرەكشە ۇزاق دەمالىستى باستان وتكىزگەننەن كەيىن، 4 - ايدىڭ 8 - كۇنى بۇكىل شينجياڭداعى العاشقى توپتا وقۋ باستايتىن، ساباقتى قالپىنا كەلتىرەتىن اۆتونوميالى رايونعا قاراستى 22 جوعارى مەكتەپ پەن بيڭتۋانعا قاراستى 3 جوعارى مەكتەپتەگى وقۋشىلار مەكتەپكە قايتا ورالىپ، جاڭا وقۋ ماۋسىمىن قارسى الدى.
مەكتەپ اۋلاسى، جاتاق، تاجىريبەحانا... العاشقى مەزگىلدە ۇزدىكسىز زارارسىزداندىرۋ - جويۋ، تازالاۋ ارقىلى وقۋشىلار ءۇشىن حاۋىپسىز، اقاۋسىز ۇيرەنۋ، تۇرمىس ورتاسى ازىرلەندى.
ەرتەمەن شينجياڭ مەديتسينا داشۋەسى كلينيكالىق مەديتسينا عيماراتىنىڭ الدىندا، ساباققا كەلگەن وقۋشىلار دەنە تەمپەراتۋراسىن ولشەتكەننەن كەيىن، ءبىر مەتر ارالىق تاستاپ، كلاسقا رەت - رەتىمەن كىردى.
كلينيكالىق مەديتسينا شۋەيۋانىنىڭ وقۋشىسى گۇلحۇمار اكىم جاڭا وقۋ ماۋسىمىندا، ساباق ۇستەلىندە جاڭا وقۋلىقتان سىرت، مەكتەپتەگى ياڭ ينيڭ، جيا ۋىنشياۋ پروفەسسورلار قۇراستىرعان وقۋلىق − «جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ عىلىمىن جالپىلاستىرۋ سۋرەتتى كىتابى» تۇرعاندىعىن بايقادى. ”سۋرەتى دە، تۇسىنىگى دە بار ەكەن، مەديتسينا وقۋشىسى رەتىندە، الدىمەن وسى ىندەتتەن ساقتانۋ كىتاپشاسىن جاقسى ۇيرەنىپ، ءوزىمدى جاقسى قورعاۋىم كەرەك“، - دەدى گۇلحۇمار.
وسى كۇنى گۇلحۇماردىڭ وقىتۋشىسى ساۋ لي جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋمەن بايلانىستىرىپ، كوپشىلىككە تاماشا كاسىپتىك ساباق ءوتتى. ساۋ لي سارس پەن جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ پارقى، ەمدەۋدەگى پارىق سياقتىلاردان باستاپ ءتۇسىندىرىپ، جالپى حالىقتىڭ ”ىندەتپەن“ شايقاسۋ حيكايالارىمەن بايلانىستىرىپ، وقۋشىلاردى كاسىپتىك بىلىمدەردى ويداعىداي ۇيرەنىپ، ىسىلعان ءبىلىم يگەرىپ، مەملەكەت پەن حالىق قاجەت ەتكەندە، ءداۋىردىڭ اۋىر جۇگىن باتىل ارقالاۋعا جەتەكتەدى.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە، اقاۋسىزدىعىنا جانە وقۋ - وقىتۋ ساپاسىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، شينجياڭ مەديتسينا داشۋەسى تۇرلىشە شۋەيۋاندار، تۇرلىشە وقىتۋ عيماراتتارى، تۇرلىشە كاسىپ كلاستارىن قاۋىرت مەزگىلگە شوعىرلاندىرماي ساباققا كىرگىزۋ، ساباقتان ءتۇسىرۋ، قاۋىرت مەزگىلگە شوعىرلاندىرماي تاماقتاندىرۋ ءادىسىن قولدانىپ، وقۋشىلاردىڭ ساباقتى حاۋىپسىز قالپىنا كەلتىرۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى ءارى ءار ساعاتتىق ساباقتىڭ ۋاقىتىن 50 مينۋتتان 40 مينۋتقا قىسقارتتى. سونىمەن بىرگە، جەلىدە، جەلىدەن تىس ارالاس وقىتۋ ۇلگىسىنەن پايدالانىپ، جەلىدەگى وقىتۋ مەن ساباقحاناداعى وقىتۋدىڭ قاپىسىز ۇشتاسۋىن ويداعىداي ىستەپ، ساباق ۋاقىتىن ساپالىلاندىرۋ، رەتتەۋ ارقىلى ىندەت كەزىندەگى جەلىدە ورىنداۋ مۇمكىندىگى جوق تاجىريبە ساباقتارىن دەر كەزىندە تولىقتادى.
ءۇرىمجى كاسىپتىك داشۋەسىندە بارلىق جەردە جاستىقتىڭ لەبى ەسەدى، مەكتەپ اۋلاسىنا قايتا ورالعان وقۋشىلار جاڭا وقۋ ماۋسىمىن اڭساپ، زور ءۇمىت ارتتى.
”وقۋدىڭ باستالۋىن كوپتەن زارىعا كۇتتىم، وسى كۇن اقىرى كەلدى، مەكتەپ اۋلاسى كوزىمە توتەنشە جىلى ۇشىرادى“. كوركەمونەر شۋەيۋانىنىڭ 2 - جىلدىق وقۋشىسى ۋاڭ چي 4 - ايدىڭ 6 - كۇنى مەكتەپكە ورالدى، وسى بىرنەشە كۇندە ول تاڭەرتەڭ، تۇستە، كەشتە جاتاق باسقارۋشىنىڭ ءار كۇنى زالدا، جاتاقتا زارارسىزداندىرۋ - جويۋ قىزمەتىن جۇرگىزەتىندىگىن بايقادى. ”ءبىز وقىتۋشىلارعا، جاتاق باسقارۋشىلارعا سەلبەسىپ ىندەتتەن ساقتانۋ ۇگىتىن بىرگە ورىستەتتىك، وتكەن ءبىر مەزگىلدە ساباقتاستاردى ۇيىمداستىرىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ جاتتىعۋىن ورىستەتتىك“. ۋاڭ چي بىلاي دەدى: تاماق، جاتىن ورنىنان تارتىپ، ساباق وقىعانعا دەيىن، مەكتەپ تۇگەلدەي قاۋىرت مەزگىلگە شوعىرلاندىرماي، ۋاقىت بولىكتەرى بويىنشا بارلىق بۋىندى تولىق ويلاستىردى، بۇل مەنى جانە ساباقتاستارىمدى الاڭسىز ەتتى.
قازىر ءۇرىمجى كاسىپتىك داشۋەسىنىڭ زارارسىزداندىرۋ سۇيىقتىعى، ماسكى، دەنە تەمپەراتۋراسىن ولشەۋ اسپابى سياقتى ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالدارىنىڭ قورى جەتكىلىكتى، ماسكى وقۋشىلارعا تەگىن تاراتىلادى ءارى تالاپ بويىنشا ”وقۋشىلارعا ءبىر ماسكى بەرىلگەندە، ەندى ءبىر ماسكى قايتارىپ الىنادى، قايتارىپ الىنعان ماسكى ىندەتتەن ساقتانۋ قىزمەتىنىڭ تالابى بويىنشا شوعىرلى ءبىر جايلى ەتىلەدى“.
وسى كۇنى شينجياڭ تيانشان كاسىپتىك تەحنيكالىق شۋەيۋانىنىڭ مەكتەپ قاقپاسىنىڭ الدىندا، مەكتەپكە قايتا ورالعان ءبىر ءبولىم وقۋشى اۆتوبۋزدان ىركەس - تىركەس ءتۇسىپ، قاتارعا تۇرىپ سالاماتتىق سيفرىن تەكسەرتكەننەن، زارارسىزداندىرىلعاننان جانە دەنە تەمپەراتۋراسىن ولشەتكەننەن كەيىن مەكتەپ اۋلاسىنا كىرىپ، 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى رەسمي وقۋ باستاۋعا دايىندالدى.
ءتىلشى مەكتەپ اۋلاسىنا كىرۋدەن بۇرىن، وقۋشىلاردىڭ 2 رەت دەنە تەمپەراتۋراسىن ولشەتەتىندىگىن جانە زارارسىزداندىرىلاتىندىعىن، جۇكتەرىنىڭ دە جان - جاقتى زارارسىزداندىرىلاتىندىعىن، ىستەتكەن ماسكىلارىنىڭ تۇراقتى قوقىر - قوقسىق ساندىعىنا تاستالىپ، شوعىرلى ءبىر جايلى ەتىلەتىندىگىن، وقىتۋشىلاردىڭ وقۋشىلارعا جاڭا ماسكى تاراتقاندىعىن كوردى.
شينجياڭ قولدانىلمالى كاسىپتىك تەحنيكالىق شۋەيۋانى دا العاشقى توپتا مەكتەپكە ورالعان وقۋشىلاردى قارسى الدى. بىرنەشە كۇننەن بەرى وقۋشىلاردىڭ مەكتەپكە امان - ەسەن، ءساتتى قايتا ورالۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، شۋەيۋان 26 سايكەستىرىپ قورعاپ جەتكىزۋ گرۋپپاسىن ۇيىمداستىرىپ، تەمىر جول تاراۋىمەن سايكەسىپ، بايلانىس جاساپ، ارناۋلى كەزەكشى پويەز ورنالاستىرىپ جانە ماشينا جالداپ كۇتىپ الۋ، جەتكىزۋ سياقتى فورمالاردان پايدالانىپ، توپقا ءبولىپ، ”تۇيىندەر ارا“ جەر - جەردەگى وقۋشىلاردى مەكتەپكە قايتارىپ اكەلدى.
”ءبىز جەتەكشىلىك ەتۋ، كەزەكشىلىك ىستەۋ ءتۇزىمىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، وقۋشىلاردان ءوزىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، توپتاسىپ تاماقتانباۋدى، توپتاسپاۋدى، قىدىرماۋدى، ادام شوعىرلى ورىندارعا بارماۋدى، ۋاعىندا دەمالۋدى، تاماشا تۇرمىس ادەتىن قالىپتاستىرۋدى تالاپ ەتتىك“. شينجياڭ قولدانىلمالى كاسىپتىك تەحنيكالىق شۋەيۋانىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: مەكتەپ تاعى پارتيا مۇشەلەرى ەكپىندىلەر اترەتىن قۇرىپ، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدى جانە قىزمەت وتەۋدى بار كۇشپەن ويداعىداي ىستەيدى.
الدىڭعى ءبىر مەزگىلدە شينجياڭ عىلىم - تەحنيكا كاسىپتىك تەحنيكالىق شۋەيۋانى قىزمەت مەحانيزمى، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ ساقتانۋ - قورعانۋى، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قۇرىلعىلارى زاتتىق ماتەريالدارى، ورتا تازالىعى، ازىق - تۇلىك حاۋىپسىزدىگى سياقتى جاقتاردا قاتىستى باسقارۋ شارالارىن اشالاپ، كەمەلدەندىرىپ، مەكتەپتىڭ وقۋ باستاۋدان بۇرىنعى، وقۋ باستاعان كۇنگى، وقۋ باستاعاننان كەيىنگى دالمە - ءدال ورنالاستىرۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. سونىمەن بىرگە، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ مەكتەپكە قايتا ورالۋ باعدارناماسىن جانە وقۋ باستاۋ دايىندىق جوباسىن بەلگىلەپ، وقىتۋشى - وقۋشىلاردى حاۋىپسىز، ءتارتىپتى، قاۋىرت مەزگىلگە شوعىرلاندىرماي، قايتا ورالۋعا ۇيىمداستىردى ءارى بەكەتتەرگە مەكتەپكە ورالاتىن وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ ينفورماتسياسىن ءتۇيىلىستىرۋ جانە سايكەستىرۋ قىزمەتىن ورنالاستىرۋعا ارناۋلى ادام جىبەرىپ، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىنا، حاۋىپسىزدىگىنە جانە وقىتۋ، باسقارۋ قىزمەتىنىڭ ءساتتى ورىستەتىلۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
