تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   عىلىم جالپىلاستىرۋ

ساپالىلاندىرىپ، جاسىلداندىرىپ، ساپانى جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىردى

− عىلىم - تەحنيكانىڭ كوكتەمگى ەگىستى، كوكتەمگى باپتاۋدى دەمەگەندىگىنە نازار

شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى

  سولتۇستىكتە كوكتەم سامالى ەسىپ، التاي ايماعىندا قار - مۇز ەرىپ، كوكتەمگى ەگىستىڭ تاماشا مەزگىلى كەلدى. ”چيڭميڭدە ءبيداي قاۋىرت ەگىلەر، ۇركەردىڭ جەرگە تۇسۋىمەن اتىزدا جاپپاي تۇقىم سەبىلەر. قازىر تەمپەراتۋرا نەداۋىر جوعارىلادى، جەر جىرتىپ تۇقىم سەبۋىمىزگە بولادى“. 4 - ايدىڭ 16 - كۇنى بۋرىلتوعاي اۋدانى اردا اۋىلى اردا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ليۋ جيانشى ەگىس اتىزىندا ەگىس ۋاقىتىن قولدان بەرمەي، كوكتەمگى ەگىسپەن قاربالاس بولىپ ءجۇر. التاي ايماعىندا كوكتەمگى ەگىستىڭ باستالۋى بۇكىل رايونداعى كوكتەمگى ەگىس، كوكتەمگى باپتاۋ جۇمىستارىنىڭ وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي جاپپاي ورىستەتىلگەندىگىنىڭ بەلگىسى بولدى.

قۇرىلىمدى ساپالىلاندىردى

  اردا قىستاعىنىڭ كۇرىش ەگىمشىلىگى ۇلگى رايونىنا كىرە قالعاندا، جايقالعان جاپ - جاسىل اتىز كوز الدىڭىزدا مەن مۇندالايدى. حيلۇڭجياڭ حۇڭشيڭلۇڭ تىڭ يگەرۋ شيفىڭ كۇرىشى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ رۇڭبياۋ كۇرش مايساسىنا قۋانا قاراپ: ”قاراڭىز، كۇرىشتەردىڭ قاۋلاپ وسكەنىن!“، - دەدى.

  اردا قىستاعى بۇرىن بۋرىلتوعاي اۋدانىنداعى كەدەي قىستاقتاردىڭ ءبىرى بولاتىن، كاسىپ سالاسى ۇلگىسى جالاڭ، توپىراقتىڭ سورتاڭدانۋى اۋىر ەدى. بيىل اردا اۋىلدىق پارتكومنىڭ جەتەكشىلىگىندە اردا قىستاعى حيلۇڭجياڭ حۇڭشيڭلۇڭ تىڭ يگەرۋ شيفىڭ كۇرىشى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىمەن بەلسەنە سەلبەستىك جاساسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ەگىمشىلىگى قۇرىلىمىن ىرىقتىلىقپەن رەتتەپ، قىستاقتاعى 2000 مۋ اق جەردى اينالىسقا سالىپ، بىرىكتىرىپ، ساپالى ورگانيكالىق كۇرىش ەگىپ، كۇرىش سورتىن تاڭداپ جەتىلدىرەتىن قىستاق دارەجەلى ۇلگى رايون ەتتى.

  ”جۇمىس باسىندا تەكسەرۋ جانە قايتا - قايتا تەكسەرىپ - زەرتتەۋ ارقىلى، ءبىز اردا اۋىلىندا كۇننىڭ ءتۇسۋ ۋاقىتى ۇزاق، تەمپەراتۋرا ۇيلەسىمدى، سۋ قاينارى جەتكىلىكتى، جەر كەڭ، ورگانيكالى كۇرىش ەگىمشىلىگى مانەرلەۋ كاسىبىن دامىتۋعا ۇيلەسەتىندىگىن، سونىمەن بىرگە ۇلگى رايونى كۇرىش اتىزىندا قىسقىش، ۆيۋن بالىعى، بالىق سياقتىلاردى قوسا باعىپ، امبەباپ ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق ارقىلى ءبىر اتىزدان كوپ ءونىم الۋعا بولاتىن ونىمدىلىككە قول جەتكىزدىك. قازىر ۇلگى رايونىندا جەتىلدىرىلگەن كۇرىش مايساسىنىڭ قاتارعا قوسىلۋ مولشەرى %98 بولدى، 5 - ايدىڭ ورتا شەنىندە جاس قىسقىشتاردى سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز“، - دەدى ليۋ رۇڭبياۋ.

  كۇرىش ۇلگى رايونى ەگىمشىلىگىنىڭ تارتىپپەن ءجۇرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، اردا اۋىلىنىڭ نەگىزگى باسشىلارى تۇتاس بارىستى قاداعالاپ، ۇلگى رايونىنىڭ ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق نىسانىنىڭ اياق الىسىنا قىزمەت وتەدى، سونداي - اق كوپ تاراۋمەن بەلسەنە ۇشتاسىپ، قىزمەت بارىسىنداعى ءىس جۇزىندىك قيىنشىلىقتاردى شەشتى. ”ۇلگى رايونىندا كۇرىش ەگىمشىلىگى تابىسقا جەتكەن سوڭ، قاراستى وڭىردەگى ديقان بۇقارانىڭ كىرىسىن زور مولشەردە ارتتىرۋعا بولادى، كۇرىش تۇقىمىمەن، اۋىل شارۋاشىلىعى ماتەريالدارىمەن، ۆيۋن شاباعىمەن قامداۋدان تارتىپ كۇرىشتى، ۆيۋن بالعىن ساتىپ الۋعا دەيىن تۇگەلدەي سەلبەستىك كووپەراتيۆى جاۋاپتى بولادى، شارۋالاردىڭ كىرىسى قامتاماسىز ەتىلەدى جانە جوعارىلايدى“، - دەدى اردا اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى چىن حاۋ تانىستىرىپ.

جاسىل دامۋ

  اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسى سىندى نەگىزگى جەلىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، شارۋالار اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىندە بۇرىنعى ”مولشەر“ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋدان جاسىل ەكولوگيانىڭ باياندىلىعىنا تالپىنىپ، ”ساپا“ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋعا اناعۇرلىم ءمان بەرۋگە قاراي بۇرىلىس جاساۋدا.

  جۋىق كۇندەردەن بەرى، سانجى قالاسىنىڭ اۋىل - قالاشىقتارى ادام كۇشىن جانە جاڭا تۇرپاتتى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن بەلسەنە ۇيىمداستىرىپ، كوكتەمدە اتىزدارداعى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ الۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىنىڭ توپىراقتى لاستاۋىن ءونىمدى ازايتتى.

  4 - ايدىڭ 13 - كۇنى ىرليۋگۇڭ قالاشىعى شيڭفۋ قىستاعىندا سانجى قالاسى يۇيشۋانجين جۇگەرى ەگىمشىلىگى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ مۇشەلەرى ءىرى تۇرپاتتى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ الۋ ماشيناسىنان پايدالانىپ، كووپەراتيۆتىڭ 4000 مۋ جەرىندە كوكتەمگى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جينادى. ”سۋلياۋ جارعاق قالدىرىقتارىن جيناپ الۋ كوكتەمگى ەگىس وندىرىسىنە پايدالى، تۇقىمنىڭ كوكتەۋ مولشەرىن جوعارىلاتىپ، اق ءتۇستى لاستانۋدى ازايتادى“، - دەدى كووپەراتيۆتىڭ القا مەڭگەرۋشىسى لۇي گوحۋا.

  جۋىق جىلداردان بەرى، سانجى قالاسى كوكتەمگى ەگىس پەن كۇزگى جيىن - تەرىن ۋاقىتىندا ەگىستىك جەردى تەگىستەۋدى بىرلەستىرە وتىرىپ، تازالاۋ بارىسىندا ەشقانداي سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن قالدىرماۋ ولشەمىن قاتاڭداستىرىپ، شارۋالاردى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ الۋ تەبىنىن كۇشەيتۋگە شابىتتاندىرىپ، توپىراقتىڭ بىلعانۋىن ازايتتى. سونىمەن بىرگە، سۋلياۋ جارعاق زاۆودتارىن جاراقسىز جانە ەسكى - قۇسقى ماتەريالداردى جيناپ الۋعا جانە قايتالاي پايدالانۋعا شابىتتاندىرىپ، كوپ ءتۇرلى شارالار ارقىلى اق ءتۇستى لاستانۋدى جونگە سالىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ باياندى دامۋىن جەبەدى.

  ۇعىسۋعا قاراعاندا، بيىل سانجى قالاسى ءارقايسى اۋىل - قالاشىقتارداعى 550 مىڭ مۋ جەردەگى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ الۋدى جوسپارلاعان، قازىرگە دەيىن 10 اۋىل - قالاشىقتا 2316 سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ الۋ ماشينا - جابدىقتارىن ىسكە قوسىپ، ساپاعا، سانعا كەپىلدىك ەتە وتىرىپ 230 مىڭ مۋ جەردەگى سۋلياۋ جارعاق قالدىقتارىن جيناپ العان، مەجەمەن 4 - ايدىڭ سوڭىندا جيناپ الۋ مىندەتى ورىندالىپ بولادى ەكەن.

عىلىم - تەحنيكا كۇش ۇستەدى

  4 - ايدىڭ 14 - كۇنى اقسۋ قالاسى يگەرشى اۋىلى يۇلعۇنباع قىستاعى المادان ۇلگى كورسەتۋ باقشا رايونى ىشىندە، قىستاق تۇرعىندارى تۇس - تۇستان كەلىپ، ۇشقىشسىز ۇشاقتىڭ توزاڭداندىرۋ جۇمىسىن تاماشالادى. وسى كۇنى، اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل شارۋاشىلىعى اكادەمياسى، اقسۋ ايماعى ورمانشىلىق تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى اقسۋ قالاسى يگەرشى اۋىلىمەن سەلبەستىك ورناتىپ، وسى اۋىلدىڭ يۇلعۇنباع قىستاعىنىڭ، بۇلۇڭكوپىر قىستاعىنىڭ الما باعىندا ۇشقىشسىز ۇشاقتان پايدالانىپ كەڭىستىكتەن توزاڭداندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، 170 مۋ الما جەمىس ورمانىن ۇشقىشسىز ۇشاقپەن جوعارى ءونىمدى توزاڭداندىرۋ ۇلگى رايونىن قۇردى، بۇل اقسۋ قالاسىنىڭ وسى زامانعى ۇشقىشسىز ۇشاق تەحنيكاسىن المانىڭ گۇل اشۋىن باسقارۋعا پايدالانعان تۇڭعىش رەتكى سىناعى.

  جۋىق جىلداردان بەرى، يگەرشى اۋىلىندا الما كاسىپ سالاسى وركەندەپ دامىپ، شارۋالاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋ جولىنا تۇسۋىندەگى جەتەكشى كاسىپكە اينالدى.

  جۇمىس باسىندا، بىرنەشە ۇشقىشسىز ۇشاق مەڭگەرۋشىنىڭ مەڭگەرۋىندە الدىن الا بەلگىلەنگەن اۋە لەنياسىمەن كەڭىستىكتەن تۇمانداتىپ ستەرەولدى توزاڭداندىردى، ءبىر الما باعى ءبىر قانشا مينۋتتا عانا توزاڭدانىپ بولدى. اۆتونوميالى رايوننان كەلگەن جەمىس ورمانى ماماندارى جۇمىس باسىندا جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەگۋ - باسقارۋ جاعدايىنا بىرلەستىرە وتىرىپ، تاماشالاۋعا كەلگەن جەمىس شارۋالارىنا ۇشقىشسىز ۇشاقپەن توزاڭداندىرۋدىڭ ابزالدىلىعى مەن پايدالانۋ بولاشاعىن ءتۇسىندىردى.

  تانىستىرۋعا قاراعاندا، ءداستۇرلى جاساندى توزاڭداندىرۋ تاسىلىمەن سالىستىرعاندا، ۇشقىشسىز ۇشاقپەن الما گۇلىن توزاڭداندىرۋ جۇمىستى ۇنەمدەۋ، كۇشتى ۇنەمدەۋ، اقشانى ۇنەمدەۋ سياقتى ابزالدىلىقتارعا يە ەكەن.

  ۇشقىشسىز ۇشاقپەن توزاڭداندىرۋدىڭ قارقىنى تەز، جەمىس شارۋالارىنىڭ توزاڭداندىرۋدىڭ ەڭ ءونىمدى ۋاقىتىن يگەرۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. ءبىر ۇشقىشسىز ۇشاق ءار كۇنى 200 مۋدان استام جەردەگى جۇمىستى ورىنداپ، جوعارىدان تومەنگە قاراي بىركەلكى تۇمانداندىرىپ، ىسىراپ بولۋدى ازايتىپ، ەڭ ءونىمدى توزاڭداندىرۋدى ورىنداۋعا بولادى ەكەن.

(ءتىلشى جاڭ تيڭ، ەرىكتى تىلشىلەر لي شيۋ، چىڭ شىلين)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى