4 ـ ايدىڭ 14-كۇنى حوتان ايماعى گۇما اۋدانى مۋجي قالاشىعى اسار قىستاعىنداعى ماحمۇت توحتىيار تاڭ اتىسىمەن قاربالاستىققا ٴتۇستى، ەندى عانا اتىزدى سۋارىپ بولىپ، تاعى دا ۇيىندەگى 150 قوياندارعا جەم-ٴشوپ بەرۋگە اسىعىس-ۇسىگىس قايتتى، كەلەر ايدا وسى قوياندار ساتىلىپ 2000 يۋان كىرىس كىرەتىنىن ويلاعاندا، ونىڭ جۇزىنەن كۇلكى ەستى.
گۇما اۋدانى مۋجي قالاشىعى اسار قىستاعىندا، ماحمۇت توحتىياز سەكىلدى قويان باعىمشىلىعى ارقىلى كىرىسىن ارتتىرعان شارۋا وتباسىلارى بۇكىل قىستاقتىڭ %40 تىن ۇستايدى. كوپ بولعاندارى ٴبىر جىلدا 12 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزە الادى، از بولعاندارى دا 3000 يۋان كىرىس كىرگىزە الادى، وعان تاعى ەگىمشىلىك جانە باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىسقا ورنالاسۋ قوسىلعاندا، ٴبىر قىدىرۋ وتباسىنىڭ كىرىسى 50000 يۋاننان اسادى.
بيىل جىل باسىنان بەرى، گۇما اۋدانى ”5 تيپتى“ ارقاۋ ەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى مىقتى يگەرىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، ادامعا قاراي شارا قولدانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جوباسىن قىستاقتارعا، وتباسىلارىنا دەيىن جاساپ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەرۋگە باسا ٴمان بەردى. ٴار وتباسىنداعى ٴار ادامنىڭ كىرىسىن 4000 يۋان ارتتىرۋ ولشەمىن وزەك ەتىپ، بيىل ەسەك، قاز، قوي، قويان، ازىقتىق ساڭىراۋقۇلاق سياقتى كاسىپتەردى ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، ” ەكى باستى يگەرۋ، ارالىقتى جەتەكتەۋ “ ۇلگىسىن قولدانىپ، باعىمشىلىق، قاساپشىلىق، مانەرلەۋ، ساتۋ ٴبىر تۇلعالانعان جالعاسقان شارۋاشىلىق تىزبەگىن كۇش سالا قۇرماقشى بولىپ وتىر.
گۇما اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كەڭسەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەڭگەرۋشىسى يوۋ ۋيبيننىڭ تانىستىرۋىنا قاراعاندا، بيىل گۇما اۋدانى 6 ميلليون قاز، 9 ميلليون قويان، 18 مىڭ ەسەك، 180 مىڭ تۇياق قوي، 15 ميلليون قالتا ازىقتىق ساڭىراۋقۇلاعىن دامىتىپ، 28 مىڭ كەدەي وتباسىن قامتۋدى جوسپارلاپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ” جاپپاي قامتۋىن “ جۇزەگە اسىرماقشى. كەزەكتە كاسىپ سالاسىن وتباسىلارىنا جەتكىزۋ قىزمەتى تارتىپپەن جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن بىرگە، كەزەكتەگى باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋ قاجەتىنە ۇشتاستىرىپ، جەم –ٴشوپتى ٴبىر كاسىپ رەتىندە دامىتىپ، بۇكىل اۋدان بويىنشا 160 مىڭ مۋدان استام جەرگە جوڭىشقا، جۇگەرى سياقتى ٴتۇرلى شوپتەر ەگىلدى. قازىرگە دەيىن بۇكىل اۋدان بويىنشا 4 باستاماشى كاسىپورىن، 92 كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحى جۇمىستى، ٴوندىرىستى جاپپاي قالپىنا كەلتىرىپ، 5471 ادامدى جۇمىسقا قابىلدادى.
جەرگىلىكتەگى باستاماشى كاسىپورىندار دا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ تالاپتارىن بەلسەنە تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن ايگىلەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەردى. اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن سالالاندىرۋدىڭ ٴتۇيىندى جەتەكشى كاسىپورنى، اۆتونوميالى رايوننىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ٴتۇيىندى باستاماشى كاسىپورنى بولعان گۇما اۋداندىق فاڭيۋان جاسىل اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم-تەحنيكا اشۋ شەكتى سەرىكتىگى دە جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، اۋقاتتانۋىنا كومەكتەسۋدى نىسانا ەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جاڭا سورتى مەن جاڭا تەحنيكاسىن ىلگەرىندى-كەيىندى ەنگىزىپ جالپىلاستىردى، تۇراقتى ەڭبەككۇشتەردەن 100 دەن استام ادامدى ۇزاق ۋاقىت باسقا سالاعا ويىستىرىپ جۇمىسقا ورنالاستىردى، ٴار جىلعى ۋاقىتتىق جۇمىسشى قابىلداۋ مولشەرى 10 مىڭ ادامنان (رەتتەن) استى. سونىمەن بىرگە، تەحنيكالىق تايانىشتاردى ٴتۇيىندى تۇردە باۋلىپ، ولاردى شارۋالار اراسىنا قايتا قايتىپ « اشىتقى » رولىن ساۋلەلەندىرۋگە جەتەكتەدى. وسى كاسىپورىننىڭ باس ديرەكتورى زى گۇيشين بىلاي دەپ تانىستىردى : سەرىكتىك تاعى كوكونىس ەگۋ، ساتىپ الۋ، مانەرلەۋ، جەتكىزۋ، ساتۋ ارقىلى مىڭ ادامدى كاسىپتەندىرۋ، 10 مىڭ ادامدى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرىپ، جاڭا داۋىردەگى شارۋالاردىڭ ٴوز ەڭبەگى ارقىلى كەدەيلىكتەن ماڭگى ارىلاتىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن قاراستىرادى.
تاعى ٴبىر اۆتونوميالى رايوننىڭ ٴتۇيىندى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ باستاماشى كاسىپورنى شينجياڭ كۇنلۇن لۇييۋان توبى دا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىنە كۇش سالىپ، ” كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ “ مەن ” اقىل-پاراسات ارقىلى سۇيەمەلدەۋ “دى قاتار قولدانىپ، ” قان بەرۋ “ مەن ” قان جاساۋ “دى قاتار جۇرگىزىپ، گۇما اۋدانىنىڭ قاز، قويان، ەسەك سياقتى باعىمشىلىق جانە ەگىمشىلىك بازالارىن قۇرۋىنا قارجى قوستى، ٴتۇرلى كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ۇلگىسىن ورىستەتىپ، جەرگىلىكتەگى كەدەي وتباسىلارىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسىپ، كىرىسىن ارتتىرۋىن ٴونىمدى تۇردە شەشتى.
شينجياڭ كۇنلۇن لۇييۋان اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنيكاسىن دامىتۋ (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتىگىنىڭ باس ديرەكتورى فىڭ جيانشين بىلاي دەدى : ” ۇكىمەتتىڭ قولداۋى جانە كاسىپورىنداردىڭ سۇيەمەلدەۋى ارقىلى قازىر ٴونىم مولشەرى جوعارىلادى، ٴبىراق، سوڭىندا بازاردىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەبەۋىن، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋىن قاجەت ەتەدى. ٴتىپتى دە كوپ ادامنىڭ گۇما ەرەكشە ونىمدەرىن ٴتۇسىنىپ، گۇمانىڭ تاڭداۋلى ونىمدەرىن ۇگىتتەۋىن، جالپىلاستىرۋىن، ەرەكشە ونىمدەردى ساتىپ الۋىن، تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تاسىلىمەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەرۋىن ٴۇمىت ەتەمىن. كەزەكتە، ٴبىزدىڭ توڭازىتىلعان قويان ەتىنىڭ ايلىق قامداۋ مولشەرى 400 توننا، مۇزداتىلعان جاس قويان ەتى 400 توننا، قاز ەتى 200 توننا، ەسەك ەتى 50 توننا، قوي ەتى 100 توننا، اعاش ساڭىراۋقۇلاعى 150 توننا، تەڭىز جاس ساڭىراۋقۇلاعى 240 توننا، جۇپار ساڭىراۋقۇلاق 300 توننا بولىپ، ٴتىپتى دە كوپ ادامداردىڭ قاتىناسۋىن، جالپى حالىقتىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەرۋىن ٴۇمىت ەتەمىز “. ( اۋىل شارۋاشىلىعىنا كومەكتەسۋ كەڭەس سۇراۋ تەلەفونى : ( 2336742 - 0991 )
اۋدارعان: قادىر ماقان
