− ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“جەلىلەس شولۋىنداعى استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ ياڭياڭ، ۋاڭ ليبين
تاياۋدا اشىلعان ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ باسا دارىپتەلدى. اس ادامنىڭ ارقاۋى بولسا، ال ەنەرگيا ونەركاسىپتىڭ استىعى دەپ اتالعان. استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋ جونىنەن اسا قاجەتتى. جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى تۋىلعاننان بەرى، وڭىرلەر، تاراۋلار استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن كۇش سالا قامتاماسىز ەتىپ، استىق، ماي بازارىنىڭ قامداۋىن قامتاماسىز ەتۋ، باعانى ورنىقتىرۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەپ، بۇكىل ەلدىڭ استىق، ماي بازارىن ورنىقتىرىپ، تارتىپكە ءتۇسىرىپ، كومىر، ەلەكتر، مۇناي، گاز سياقتى ەنەرگيالارمەن ءبىرشاما جاقسى قامتاماسىز ەتىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ”حاۋىپسىزدىك شەگىن“ مىقتاپ ورناتتى.
استىق، ەنەرگيا سالاسىنىڭ ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ، ءوندىرىستى ارتتىرۋ بەتالىسى جاقساردى
3 - ايدىڭ 30 - كۇنى جۇڭگو مۇناي حيميا باتىس سولتۇستىك مۇناي الابىنىڭ تارىم ويپاتىنا ورنالاسقان ءتۇيىندى بارلاۋ قۇدىعى − شۇنبەي 52A قۇدىعى مۇناي - گازدان تىڭ قامال الىپ، كۇنىنە 150 توننا شيكى مۇناي، 59 مىڭ تەكشەمەتر تابيعي گاز ءوندىرىپ، تاماشا بارلاۋ بولاشاعىن ايگىلەدى.
ىندەت تۋىلعاننان بەرى، باتىس سولتۇستىك مۇناي الابى زاتتىق ماتەريالداردى، جابدىقتاردى تاسىمالداۋ ىركىلىسسىز بولماۋ، ادامداردىڭ جۇمىس ورنىنا ورالۋى قيىن بولۋ سياقتى ماسەلەلەردى بەلسەنە جەڭىپ، مۇناي الابىنداعى ءتۇرلى سالالاردىڭ جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋىن پارمەندى ىلگەرىلەتتى. قازىر مۇناي الابىنىڭ جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ مولشەرى ％100كە جەتتى، ءتۇرلى قىزمەتتەر نەگىزىنەن قالىپتى ارناعا ءتۇسىپ، 1 - توقساندا مۇناي - گاز ونىمدەرىن جاپپاي ءوندىرۋدى، تولىق ساتۋدى جۇزەگە اسىردى.
”بيىل 1 - توقساندا ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا سالاسىنىڭ ىندەتپەن شايقاسىپ، ءوندىرىستى جەبەۋ، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ، ءونىمدى ارتتىرۋ بەتالىسى تاماشا بولىپ، ەنەرگيا يمپورتىنىڭ ارتۋى ءبىرشاما تەزدەپ، ەنەرگيامەن قامداۋى ورنىقتى، جەتكىلىكتى بولىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى اتتانۋعا جانە ءوندىرىس، تۇرمىس ءتارتىبىن قالپىنا كەلتىرۋگە پارمەندى كەپىلدىك ازىرلەدى“، - دەدى مەملەكەتتىك ساناق مەكەمەسى ەنەرگيانى ساناققا الۋ ورنىنىڭ باستىعى ليۋ ۋىنحۋا.
ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، 1 - توقساندا ەلىمىزدىڭ كولەمدەنگەن ونەركاسىپ ەنەرگيا ءوندىرىسى جالپى جاقتان ورنىقتى بولعان. كومىر ءوندىرىسى جىلدام قالپىنا كەلگەن. وڭىرلەر جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتكەن، سانشي، شانشي سياقتى كومىردىڭ نەگىزگى ءوندىرىس رايوندارى جانە كومىر وندىرەتىن باستى كاسىپورىندار ءوندىرىستى نەگىزىنەن قالپىنا كەلتىرىپ، ءوندىرىس قۋاتىنا نەگىزىنەن جەتىپ، كومىرمەن قامداۋدى كۇش سالا قامتاماسىز ەتكەن. 1 - توقساندا كومىردىڭ ءونىم مولشەرى 830 ميلليون تونناعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％0.5 تومەندەپ، وتكەن جىلعى سايكەس مەزگىلدەگى دەڭگەيگە جاقىنداعان. مۇناي - گاز ءوندىرىسى ءبىرشاما تەز ارتۋدى ساقتاعان. مۇناي - گاز وندىرەتىن كاسىپورىندار قامداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ساپالى ءوندىرىس قۋاتىن بەلسەنە جارىققا شىعارعان.
سونىمەن بىرگە، استىق، ماي كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋى ءتارتىپتى ىلگەرىلەتىلدى. 4 - ايدىڭ 1 - كۇنىنە دەيىن، استىق، مايمەن قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋدى سايكەستىرۋ مەحانيزمى بويىنشا 37 ءتۇيىندى مانەرلەۋ كاسىپورنى تۇگەلدەي جۇمىس باستاپ، كۇندىك ءبيداي مانەرلەۋ قۋاتىن 465 مىڭ تونناعا، كۇندىك كۇرىش مانەرلەۋ قۋاتىن 487 مىڭ تونناعا جەتكىزدى.
كوپ ءتۇرلى شارانى قاتار قولدانىپ، استىق، ەنەرگيامەن ورنىقتى قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
ەگىنشىلەردىڭ ىندەت ىقپالىنا ۇشىراۋ سەبەبىنەن استىقتى دەر كەزىندە ساتۋعا شاراسىز قالۋى مۇمكىن بولۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن، مەملەكەت شىعىس سولتۇستىك وڭىرلەر اتقارعان كۇرىشتى ەڭ تومەنگى باعادا ساتىپ الۋ ساياساتىنىڭ مەرزىمىن ءبىر اي ۇزارتتى. 3 - ايدىڭ 31 - كۇنى ساتىپ الۋ مەرزىمى اياقتاعانعا دەيىن، جۇڭگو زاپاس استىقتى باسقارۋ توبى شەكتى سەرىكتەستىگى قالىپتى پىساتىن، كەش پىساتىن كۇرىشتەن ەڭ تومەنگى باعامەن 22 ميلليون 80 مىڭ توننا ساتىپ الدى، بۇل وتكەن جىلعىمەن سالىستىرعاندا 350 توننا ارتتى.
”قازىر جۇڭگو زاپاس استىقتى باسقارۋ توبى سەرىكتەستىگىنىڭ باسقارۋىنداعى ورتالىقتىڭ قىزمەت ۇقىعى كولەمىندەگى قامباداعى استىق قورى جەتكىلىكتى، اسىرەسە، تاياۋ جىلداردا ءبيداي مەن كۇرىشتى ەڭ تومەنگى باعادا ساتىپ الۋ ساياساتىن اتقارۋ ارقىلى مەملەكەت داعدىلى ورتالىق زاپاس استىعىنان سىرت، تاعى ەداۋىر مولشەردەگى ساياساتتىق استىق قامبا قورىن يەلەپ، ەلىمىزدىڭ ىشەر استىعىنىڭ بۇكىلدەي حاۋىپسىزدىگىنە جەتكىلىكتى قور بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىلدى“، - دەدى جۇڭگو زاپاس استىقتى باسقارۋ توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى شىن لەيحاي.
تالاي جىلعى دامۋ ارقىلى ەلىمىز ورتالىق قورىنىڭ جانە جەرگىلىكتى ورىندار قورىنىڭ سايكەستى جۇمىس جۇرگىزۋ، ۇكىمەت قورى مەن كاسىپورىندار قامبا قورى ءوزارا تولىقتايتىن استىق قامبا قورى جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، استىقتىڭ جالپى قامبا قورىن تاريحي جوعارى دەڭگەيگە كوتەردى، اسىرەسە، ءبيداي، كۇرىش قامبا قورىنىڭ ورتاشا قۋاتى ءبىر جىلدان اساتىن تۇتىنۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرىپ، توسىن وقيعالارعا توتەپ بەرۋدىڭ، بازاردىڭ قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋىنىڭ، باعانى ورنىقتىرۋدىڭ حاۋىپسىزدىك قورعانىس شەبىنە اينالدى.
وڭىرلەردىڭ استىق جانە زاتتىق ماتەريالدار زاپاس ساقتاۋ تاراۋلارى استىق، مايمەن قامداۋدى شۇعىل قامتاماسىز ەتۋ گرۋپپاسىن قۇرىپ، قىزمەت مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ دايىندىق جوباسىن اشالاپ، سايكەستىرۋدى، ورنالاستىرۋدى كۇشەيتتى. حۋبەي حۋنان، حىنان، انحۇي، جياڭشي سياقتى ولكەلەرمەن استىق، مايمەن قامداۋدا بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋ، قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمىن ورناتتى.
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى حالىق شارۋاشىلىعى جالپىلىق مەكەمەسىنىڭ باستىعى يان پىڭچىڭ مىنانى ءبىلدىردى: قازىر ەلىمىزدىڭ استىق زاپاس مولشەرى اسا جەتكىلىكتى، بۇكىل ەلدىڭ دايىن استىق، ماي بازارىنىڭ قامداۋى جەتكىلىكتى، اينالىمى ورنىقتى، باعاسى جالپى جاقتان تۇراقتى بولدى.
بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيامەن ورنىقتى قامداۋىن قامتاماسىز ەتۋ جاعىندا، مەملەكەتتىك ەنەرگيا مەكەمەسى قىزمەت ارناۋلى بانىن قۇرىپ، ەنەرگيامەن قامداۋدى سايكەستىردى جانە ورنالاستىردى، سونىمەن بىرگە ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋ، ەنەرگيا كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ، كەلەلى ماسەلەلەردى سايكەستىرۋ قىزمەت مەحانيزمىن ورناتىپ، كومىر، ەلەكتر، مۇناي - گاز سياقتى سالالاردىڭ قامداۋ قۋاتىنا، سۇرانىس جاعدايىنا جانە ورىن تەپكەن ماسەلەلەرىنە دەر كەزىندە تالداۋ جاسادى، تۇجىرىم جاسادى. مۇنان سىرت، تاعى سالالارعا ءبولىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ شارالارىن اشالاۋ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن قاتايتۋ، ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋ سياقتى شارالار ارقىلى ەنەرگيامەن ورنىقتى قامداۋدى ويداعىداي ىستەۋگە بارىنشا كۇش سالدى.
ىندەت كەزىندە ەنەرگيا قاجەتىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، ەلىمىز ەل ىشىندەگى ەنەرگيا كاسىپورىندارىنىڭ ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋىن، ءونىمدى ارتتىرۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، ەنەرگيا يمپورتىن ۇزدىكسىز ارتتىردى. كەدەن باس مەكەمەسى تەز حابارلار ساندى مالىمەتىنە نەگىزدەلگەندە، بيىل 1 - توقساندا كومىر يمپورتى جوعارى جىلدامدىقپەن ارتقان، شيكى مۇناي، تابيعي گاز ورنىقتى ارتقان.
استىق پەن ەنەرگيانىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن بار كۇشپەن جوعارىلاتتى
4 - ايدىڭ ورتا شەنىندە جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شەكتى سەرىكتەستىگى بارلانىپ انىقتالعان قورى 100 ميلليارد تەكشەمەتردەن اساتىن ۋيرۇڭ تاقتاتاس گاز الابىن اشۋ قۇرىلىسىنىڭ جالپى بەتتىك باستالعاندىعىن، نىسان قۇرىلىسى بىتكەن سوڭ جىلدىق ءونىم قۋاتىنىڭ 3 ميلليارد تەكشەمەترگە جەتەتىندىگىن، مۇنىڭ 16 ميلليون وتباسىنىڭ جىلدىق گاز تۇتىنۋ مولشەرىمەن قارايلاس بولاتىندىعىن جاريالادى.
قازىر جۇڭگو مۇناي - تابيعي گاز توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ تۇرپان - قۇمىل مۇناي الابىنىڭ شىعىس قورى 6H-1 قۇدىعىندا قازۋ جۇمىستارى باستالدى، بۇل ەلىمىزدىڭ شىعىس بولىگىندەگى گاز ساقتاۋ قويما توبى − تۇرپان - قۇمىل مۇناي الابى ۋىنجيساڭ قويما توبىنىڭ قۇرىلىسى باستالعاندىعىنىڭ بەلگىسى. نىسان سالىنعان سوڭ، قاتىستى گاز ساقتاۋ قويمالارى سياقتىلارمەن بىرگە 20 ميلليارد تەكشەمەتر گاز ساقتاي الاتىن باتىس سولتۇستىك گاز ساقتاۋ ورتالىعىن قالىپتاستىرىپ، شينجياڭنىڭ جانە گازدى باتىستان شىعىسقا جەتكىزۋ قۇبىرى بويىنداعى قالالاردىڭ گازبەن قامداۋ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الادى، سونداي - اق ەلىمىزدىڭ باتىس بولىگىندەگى تابيعي گاز ارناسىنىڭ حاۋىپسىز قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن ونان ارى جوعارىلاتادى.
”ەنەرگيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنا ۇسىنىلىمنىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىنا جانە ءوندىرىس قۋاتىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋىنا بايلانىستى، ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتى دە ونان ارى جوعارىلايدى“، - دەدى جۇڭگو مۇناي داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى ليۋ يجۇن.
اماندىقتا جاماندىقتىڭ بولارىن ويلاۋ، اماندىقتا حاۋىپ - قاتەردى ۇمىتپاۋ كەرەك. جاھاندانۋ داۋىرىندە استىق حاۋىپسىزدىگى مەن ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىنىڭ ارقاۋىن ءالى دە مىقتاپ شيراتىپ، رەفورمانى بار كۇشپەن مىقتى يگەرىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتىپ، ءوندىرىس ىركىلىسسىزدىگى، قامداۋدى قامتاماسىز ەتىپ، باعانى ورنىقتىرۋ جونىندەگى ءتۇرلى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەپ، استىق پەن ەنەرگيانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ ”استىعىنىڭ“ جەتكىلىكتى، باعاسىنىڭ تۇراقتى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ، كومىرمەن، ەلەكترمەن، مايمەن، گازبەن حاۋىپسىز، ورنىقتى قامداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
جۋىقتا مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى قاتارلى 5 تاراۋ بىرلەسىپ «تابيعي گازدى زاپاس ساقتاۋ قابىلەتى قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرىن» باسىپ تاراتىپ، گاز ساقتاۋ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، تابيعي گازدى زاپاس ساقتاۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى. مەملەكەتتىك ەنەرگيا مەكەمەسى تابيعي گاز، ەلەكتر قۋاتى، كومىر سياقتى ءتۇرلى ەنەرگيالاردىڭ بىرلەسىپ قامتاماسىز ەتۋىن، بىرلەسىپ قامداۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتتى. سونىمەن بىرگە، ەلىمىز استىق وندىرىسىنە ساياساتتىق قولداۋ كورسەتۋ سەرپىنىن ونان ارى ارتتىرىپ، ”استىققا“ ولكە باستىعى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن ۇزدىكسىز قاتايتىپ، ناقتىلاندىرا تۇسپەك.
”جاڭا جاعداي، جاڭا اۋقىم الدىندا، بىزدە حاۋىپ - قاتەر، سىن - سايىسقا توتەپ بەرىپ، جۇڭگولىقتاردىڭ ىشەر اس ماسەلەسىن ويداعىداي شەشىپ، جۇڭگولىقتاردىڭ اس كەسەسىن ءوز قولىمىزدا مىقتاپ ۇستاي الاتىن سەنىم بار، نەگىز بار، شارت - جاعداي بار، قابىلەت بار“، - دەدى مەملەكەتتىك استىق جانە زاتتىق ماتەريالداردى زاپاس ساقتاۋ مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 23 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
