شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ليۋ ي، چين مەيحۋا، ليۋ يميڭ، نيە نيڭ
4 - ايدىڭ 26 - كۇنى قىستاق تۇرعىنى گۇما اۋدانىندا چودا تولشەڭ قىزىل قوي ءوسىرۋ بازاسىندا قويعا جەم بەرۋدە. سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى مۇحتار ءاپري سىزعان
جەرگىلىكتى قويدىڭ گەنىندە تاسالانعان قۇپيا سيفر كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، كىرىستى ارتتىراتىن ءبىر جاڭا كاسىپكە جول اشتى. 4 - ايدىڭ سوڭىندا ءتىلشى گۇما اۋدانى چودا اۋىلى لاڭگار قىستاعىنا تىلشىلىك ىستەي بارعانىندا، عىلمي زەرتتەۋشىلەردىڭ چودا تولشەڭ قىزىل قويدى ساراپتاۋ ناتيجەسىنىڭ جەرگىلىكتى كادرلار مەن بۇقارا اراسىنداعى اڭگىمە ارقاۋىنا اينالعاندىعىن بايقادى.
شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسى حايۋاناتتار عىلىمى شۋەيۋانى ماماندارىنىڭ ساراپتاۋىنا قاراعاندا، ”چودا تولشەڭ قىزىل قويدىڭ (ۋاقىتشا اتى)“ ءوسىمتالدىعى، ءسۇت بەرۋى، ەت بەرۋى جوعارى بولۋ، ۇيلەسكىشتىگى كۇشتى بولۋ سياقتى ەرەكشەلىكتەرى ايقىن بولىپ، ەل ءىشى - سىرتىندا كوپ كەزىگە بەرمەيتىن اسىل جەرگىلىكتى قوي تابىنى سانالادى ەكەن.
”چودا تولشەڭ قىزىل قويى“ لاڭگار قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى جونىنەن ءارى تانىس، ءارى بەيتانىس. تانىس بولاتىنى تالاي جىلدان بەرى ولار وسىنداي جەرگىلىكتى قويدى قازاق قىزىل قويى دەپ اتاپ كەلگەن، بەيتانىس بولاتىنى ولار چودا تولشەڭ قىزىل قويى قىستاق تۇرعىندارىن كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، كىرىستەرىن ارتتىراتىن جاڭا جول اشاتىندىعىن ويلاماعان ەدى.
لاڭگار قىستاعى چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ ەڭ العاش شىققان جەرى بولماۋى مۇمكىن، ايتسە دە، ءسوز جوق، بولاشاقتا چودا تولشەڭ قىزىل قويى كاسىبىنىڭ شارىقتايتىن ءوڭىرى بولماق.
كىرىستى ارتتىراتىن جاڭا تولشەڭ قوي تۇقىمى بايقالدى
”سول كەزدە اناۋ تۇرعان ساۋلىقتىڭ ءىشى ەرەكشە ۇلكەن كورىندى، قىستاق تۇرعىندارى ماعان ءبىر جولدا 4 قوزى تولدەيدى دەگەندە، سەنە المادىم“. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى، گۇما اۋدانى چودا اۋىلىندا ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باس جەتەكشىسى، لاڭگار قىستاعىنىڭ ءبىرىنشى شۋجيى قىزىركەلدى ابدىراحماننىڭ 2017 - جىلى چودا تولشەڭ قىزىل قويىن ءبىرىنشى رەت كورگەندەگى سول ءبىر بەينە ءالى ەسىندە، ويتكەنى ءىشى ۇلكەن سول ساۋلىق ەرتەڭىندە 4 قوزى تولدەگەن ەكەن.
وسىدان كەيىن چودا تولشەڭ قىزىل قويى قىزمەت اترەتى مەن قىستاق كادرلارىنىڭ نازارىن اۋداردى، كوپ تولدەۋ ەرەكشەلىگىنە يە مۇنداي قىزىل قوي ادامى كوپ، جەرى از، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ارناسى شەكتى لاڭگار قىستاعىندا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرۋىنا ۇلەس قوسا الا ما؟
سونىمەن قوي ساتىپ اكەلۋ گرۋپپاسى قىستاقتا قۇرىلدى. قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى مەن قىستاق كادرلارى لاڭگار قىستاعىنىڭ ماڭىنداعى بازاردان قىزىل قوي ساتىپ اكەلىپ، شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسىنان پايدالانىپ، 246 قىزىل قوي باعىلاتىن اسىل تۇقىم جەتىلدىرۋ وزەكتى تۇقىم تابىنىن قۇرىپ، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنەن عىلمي زەرتتەۋ ۇجىمىن ۇسىنىس ەتىپ، چودا تولشەڭ قىزىل قويىن زەرتتەپ، قىزىل قويدىڭ عىلمي قۇپيا سىرىنا جالپى بەتتىك تالداۋ جاسادى.
ءبىر جىلعا تاياۋ ۋاقىت زەرتتەۋ ارقىلى قىستاققا قۋانىشتى حابار كەلدى. زەرتتەۋ ۇجىمى قىزىل قويدىڭ كوپ تولدەۋ، ەگىز تولدەۋ يقۋاتتى گەنىن، مۇنىڭ وراسان زور عىلمي قۇنىنىڭ جانە ءوسىرۋ، دامىتۋ بولاشاعىنىڭ بار ەكەندىگىن بايقادى. عىلمي جاقتان مويىندالعاننان كەيىن، قىستاقتىڭ قىزىل قوي كاسىبىن دامىتۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى جەبەۋ سەنىمى اناعۇرلىم بەكەمدەلىپ، ۇرىقتاندىرۋ پۋنكتى، ۆاننا سياقتى مال شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن دا سەپتەپ قۇرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ عىلمي زەرتتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، الداعى قىزىل قوي كاسىبىنىڭ دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.
وسى جىلى بازار چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ كومەسكى قۇنىنا دا اڭىس قايتاردى، تۋاتىن ساۋلىقتاردىڭ ءاربىرىنىڭ باعاسى 1500 يۋاننان قىمباتتاپ 2000 يۋان مولشەرىنە جەتتى، چودا تولشەڭ قىزىل قويى كاسىپ سالالاندىرا دامىتۋدىڭ العاشقى قادامىن باستى.
باعىمشىلىقتىڭ ءونىمى ايتارلىقتاي، ۇلگى كورسەتىپ جەتەكتەۋدىڭ اسەرى كورنەكتى بولدى
”وسى جىلدارى چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ باعاسى ءۇرتىس جوعارىلادى، قازىر مەن باعىپ وتىرعان تولشەڭ ساۋلىق قويدىڭ بىرەۋىن 3000 يۋاننان جوعارى ساتۋعا بولادى“. لاڭگار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى عوجى الىم ابدۇكەرىم: ”چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ قۇنى ونىڭ تۇقىمىن سۇرىپتاۋدا جانە جەتىلدىرۋدە“ دەدى.
2019 - جىلى لاڭگار قىستاعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىنان پايدالانىپ 710 تۇياق چودا تولشەڭ قىزىل قويىن ساتىپ اكەلىپ كەدەي وتباسىلارىنا باعىمعا بەرىپ، وسى ارقىلى ولاردىڭ باعىمشىلىقتان تاباتىن پايداسىن جوعارىلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋىنا دەم بەردى. 5 تۇياق قوي العان عوجى الىمنىڭ سەنىمى مول ەدى، ءبىراق كەيىنگى ناتيجە كوڭىل كونشىتپەدى. ”تەك ءبىراز قوي عانا تولشەڭ بولىپ شىقتى“، - دەيدى عوجى الىم.
عىلىمدا مويىندالعانىمەن، ءبىراق عىلمي باعىپ - باسقارۋدىڭ كەمشىلدىگىنەن، چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ تۇقىم قۋالاۋ ەرەكشەلىگى مۇلدە ايتارلىقتاي بولا قويماعاندىقتان، چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ تۇقىمىن سۇرىپتاپ جانە جەتىلدىرىپ، تۇراقتى تۇقىم قۋالاۋ قالىپتاستىرىپ، تۇقىم ابزالدىلىعىن كورنەكتىلەندىرۋ قاجەت بولدى.
ءدال وسى كەزدە، قىستاق كادرلارى ارناۋلى تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن باستاپ عوجى الىمنىڭ ۇيىنە كەلىپ، باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەتۋمەن بىرگە، وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ ۇستانىمىن دا وعان جەتكىزدى.
”باستابىندا ولار تولشەڭ ەمەس قويلاردى شىعارىپ تاستاۋدى ايتتى، مەن قيا المادىم“، - دەدى عوجى الىم. عوجى الىم قوي ساتىپ الۋعا كەلگەن ادامدار بارعان سايىن كوبەيگەندە بارىپ، تولشەڭ قىزىل قويدىڭ تۇقىمىن تاڭداپ جەتىلدىرۋدىڭ قۇنىن انىق بايقادى.
”2 ساۋلىق قوي 7000 يۋانعا ساتىلدى“. عوجى الىم قۋانىشپەن قازىر قوراسىنداعى ساۋلىق قويلاردىڭ كوبى ءبىر جولدا 2 − 3 قوزى تولدەيتىن ەرەكشەلىككە يە ەكەندىگىن ايتتى.
”بيىل مەن باعىمشىلىق كولەمىن ونان ارى كەڭەيتۋدى ويلاپ وتىرمىن، اناعۇرلىم تازا تۇقىم تاڭداپ جەتىلدىرسەم، كەلەر جىلى باعاسى ءتىپتى دە جوعارى بولاتىنىنا سەنىمدىمىن“، - دەيدى عوجى الىم سەنىممەن.
بۇگىنگى كۇندە، لاڭگار قىستاعىنداعى كوپتەگەن قىستاق تۇرعىنى عوجى الىم سياقتى قوي تۇقىمىن تاڭداپ جەتىلدىرۋ ارقىلى باعىمشىلىق كىرىسىن ارتتىردى، بۇكىل قىستاقتا چودا تولشەڭ قىزىل قويى باعىمشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن قىستاق تۇرعىنى 142گە جەتتى. ەسەپتەپ كورۋگە قاراعاندا، چودا تولشەڭ قىزىل قويى باعىمشىلىق ونىمدىلىگىن شامامەن ％60 جوعارىلاتىپ، وتباسىلارىنىڭ ورتاشا تازا كىرىسىن 6000 يۋان ارتتىرادى ەكەن. سونىمەن بىرگە، چودا تولشەڭ قىزىل قويى شارۋاشىلىعىن دامىتۋدان ءار جىلى قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ كىرىسى 50 مىڭ يۋان ارتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا كۇش قوسۋ جاعىندا كورنەكتى جەتەكشىلىك رول اتقارادى ەكەن.
باستاماشى كاسىپورىنداردى ەنگىزدى، كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ كەلەشەگىنەن ءۇمىت زور
عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتىنىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىنە جانە ءوندىرىس جۇيەسىنىڭ ۇزدىكسىز كەمەلدەنۋىنە ىلەسە، 2019 - جىلى چودا تولشەڭ قىزىل قويى كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ ءبىر رەتكى جاڭا ورايىنا ءدوپ كەلدى ءارى لاڭگار قىستاعىنداعى كوپتەگەن قىستاق تۇرعىنى كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلۋ جولىنا ءتۇستى.
وسى ءبىر جىلدا گۇما اۋدانى شينجياڭ باتىس ءوڭىر مۋياڭرىن ەگىن، مال شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكالىق شەكتى سەرىكتەستىگى ارناۋلى شۇعىلدانىپ وتىرعان چودا تولشەڭ قىزىل قويىن ءوسىرۋ قىزمەتىن قولعا الدى، كاسىپورىن قارجى قوسىپ، جەر اۋماعى 289 مۋلىق تولشەڭ قوي ءوسىرۋ بازاسىن قۇردى ءارى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىمەن ۇزاق ۋاقىتتىق عىلىم - تەحنيكالىق سەلبەستىك كەلىسىمىنە قول قويىسىپ، چودا تولشەڭ قىزىل قويىن ءوسىرۋ ورەسىن جاپپاي جوعارىلاتتى.
بازا قۇرىلعاننان كەيىن، لاڭگار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەتجان سەيىتاحىمەت وسى اراعا كەلىپ قىزمەت ىستەدى. ”مەن قازىر چودا تولشەڭ قىزىل قويىن باعىپ - باسقارۋعا جاۋاپتىمىن، اي سايىن تۇراقتى كىرىسىم بار، تاعى عىلمي جولمەن قوي باعۋدى ۇيرەنىپ الدىم“. مامەتجان ءار كۇنى دەرلىك ءدال ۋاقىتىندا قويلارعا جەم بەرىپ، قورانى مونتازداي ەتىپ تازالايتىندىعىن، ءاربىر چودا تولشەڭ قىزىل قويىن دەن قويا باعاتىندىعىن ايتتى.
باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىندە، چودا تولشەڭ قىزىل قويىن ءوسىرۋ قىزمەتى مەن كاسىپ سالالاندىرىپ دامىتۋ ورەسى نەداۋىر جوعارىلادى.
”كەزەكتە، بازادا چودا تولشەڭ قىزىل قويىنان 5000ى وسىمگە قالدىرىلدى“. بازانىڭ تەحنيكا قىزمەتكەرى شيا ليجۇن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: بازانىڭ توڭىرەگىندەگى شارۋالار چودا تولشەڭ قىزىل قويىن كاسىپورىننىڭ اماناتتاپ باعۋىنا وتكىزىپ بەردى، كاسىپورىن اماناتتاپ باعۋ بارىسىندا تولشەڭدىك گەنى بار ساۋلىقتاردىڭ تۇقىمىن تاڭداپ، شوعىرلى تۇردە مولداپ جەتىلدىردى ءارى شارۋالارعا پايدا ءبولدى، كاسىپورىن مەن شارۋالار ەكى جاعىنا دا پايدا جەتتى؛ سونىمەن بىرگە، بازا وزەكتى ءناسىل شوعىرىن ۇزدىكسىز كولەمدەندىرىپ، چودا تولشەڭ قىزىل قويىنىڭ ەكى قوزى تولدەۋ، كوپ قوزى تولدەۋ ابزالدىلىعىن كۇشەيتتى.
بيىل چودا تولشەڭ قىزىل قويىن مەملەكەتتىڭ قوي گەنەتيكالىق بايلىعى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى جاعراپيالىق بەلگىسى ەتىپ كۋالاندىرۋعا ءوتىنىش ەتىلىپ، مەملەكەتتىڭ نىساندىق قولداۋىنا يە بولۋعا تالپىنىس جاسالىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ كەيىنگى دامۋىنا قۋاتتى كۇش توپتالۋدا.
كەزەكتە چودا تولشەڭ قىزىل قويى ساۋلىقتارىنىڭ باعاسى ءوسىپ ءار تۇياعى 4000 يۋان اينالاسىندا بولىپ، قوشقارلارىنىڭ باعاسى ءتىپتى جوعارىلاپ 10 مىڭ يۋاننان اسىپ، ايگىلى ەتتى قوي ءناسىلى اۆستراليا دورپەر قويى قوشقارىنىڭ باعاسىنا جاقىندادى، چودا تولشەڭ قىزىل قويى كاسىبىن دامىتۋدىڭ جەتەكشىلىك اسەرى مەن ءناسىل بايلىعى ابزالدىلىعى كورنەكتىلەنە باستادى.
