قىزىل شاتىردىڭ توبەسى جارىق-جۇرىق ەتەدى، ويناقى مۋزىكا اۋەنى ەستىلەدى... تۇرپان قالاسى ءپىشان اۋدانىنىڭ كوشەسىندە، ”زاماناۋي“ قاشىر اربا تۇراقتى جول جەلىسىمەن كەتىپ بارادى. ءار جولى بىرەۋ وتىرماقشى بولعاندا، ”ارباكەش“ ولارعا ”ماسكى تاعىپ شىعۋدى“ ەسكەرتەدى. ىندەتتەن ساقتانۋ-تىزگىندەۋدى ۇدايىلاندىرۋ شارتى استىندا، وزگەشە اربا اترەتى ساياحاتشىلار مەن جۇرگىنشىلەردىڭ قارسى الۋىنا بولەنۋمەن بىرگە اۋداننىڭ كوركىنە ءسان قوسادى.
ەسەك اربا، قاشىر اربا بۇرىن ءپىشان اۋدانىنداعى اۋىل-قىستاقتاردىڭ نەگىزگى قاتىناس قۇرالى ەدى، قوعام ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ساي تاريح ساحناسىنان شەگىندى. جۋىقتان بەرى، ءپىشان اۋدانىنىڭ ساياحاتى تەز قارقىنمەن دامىدى، قۇمتاۋ قۇمىن ۋاكىلدىك ەتكەن كورىنىس رايوندارى ساياحاتشىلاردى باۋرادى. ءىشىنارا قىستاق تۇرعىندارى ساۋدا ورايىن سەزىپ، بۇرىنعى ەسەك اربا مەن قاشىر اربانى ”دارەجەسىن جوعارىلاتىپ جاڭالاپ“، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە قاشىر اربا جاسادى.
ءپىشان اۋدانىنداعى قاشىر اربا اترەتىندە قازىر 7 اربا بار، تۇراقتى جول جەلىسى قۇمتاۋ قۇمى كورىنىس رايونى مەن ءپىشان اۋداندىق ورتالىق الاڭىنىڭ اراسى، نەگىزىنەن ساياحاتشىلار مەن جۇرگىنشىلەردى تاسىمالداۋعا قولدانىلادى، جول جەلىسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 4 كيلومەتر، تيجارات ۋاقىتى ءار كۇنى ساعات 19:30دان كەلەسى كۇنگى ساعات 0گە دەيىن. قول بۇلعاساڭىز بولعانى توقتايدى، ەرەسەك ادام 3 يۋان/ادام، 1.2 مەتردەن تومەن بالالار 1 يۋان/ادام. ”قاشىر اربا وتە قىزىقتى، قارسى الۋعا بولەنگەن، مەن ۇنەمى وتىرامىن، اقىرىن ءجۇرىپ ءپىشان اۋدانىنىڭ كورىنىسىن تاماشالاۋعا بولادى“،-دەدى تۇرعىن جاڭ بەيليڭ.
ءپىشان اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قاتىناس ساقشى ۇلكەن اترەتىنىڭ حالىق ساقشىسى ۋاڭ لەي بىلاي دەدى: ”ءپىشان اۋدانى ساياحات قالاسى، قاشىر اربا اترەتى ءپىشان اۋدانىنىڭ وزگەشە اربا ترەتى، ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنا دەم بەرەدى، سوندىقتان رۇحسات ەتىلگەن ۋاقىتتا، بەلگىلەنگەن جول جەلىسىندە تيجارات ەتۋگە جول قويىلادى، ءبىراق قاتىناس زاڭ-ەرەجەسىنە قاتاڭ بويسۇنۋى كەرەك“. ارباكەش احىمەت عۇپۇر جولاۋشىعا تالاسپايتىندىعىن، تاتۋ-ءتاتتى، قاتىناس قاعيداسىنا بويسۇناتىندىقتارىن، جولاۋشىلارعا ماسكى تاعۋدى ەسكەرتەتىندىكتەرىن ايتتى، بۇل ولاردىڭ ۇندەستىگى.
ءپىشان قالاشىعى بازار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءىمار ايسا مەن ايەلى ايگۇل قادىر كۇندىز نان پىسىرىپ، ءجۇزىم ەگەدى، كەشتە قاشىر ارباسىمەن جولاۋشى تاسىپ اقشا تابادى. ءىمار قاشىر ارباسىنىڭ توبەسىنە شاتىر ورتانىپ الدى، كۇن نۇرىن توسىپ قانا قالماي ادەمى كورىنەدى. قىزىل شىراق جانعاندا توقتاپ، جاسىل شىراق جانعاندا، جولدىڭ وڭ جاعىمەن جۇرەدى... ەرلى-زايىپتى ەكەۋى قاتىناس قاعيداسىنا قاتاڭ بويسۇنادى.
قاشىر اربا دا ەرلى-زايىپتى ەكەۋىن اۋقاتتانۋ جولىنا باستادى. قۇمتاۋ قۇمىنىڭ ماڭىنداعى پۋچاڭ قىستاعىندا وزگەشەلىگى ايقىن حالىقتىڭ تۇسەلحانالار بار، ساياحاتشىلار ءبىرشاما كوپ، بۇل ەرلى-زايىپتى ەكەۋىنىڭ نەگىزگى ورنى. ايگۇل وسى ەكى قاشىر اربامەن ءار كۇنى 300 يۋان اينالاسىندا كىرىس كىرگىزە الاتىندىقتارىن، ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە ەكى قاشىر اربامەن ءار كۇنى مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە اقشا تاباتىندىقتارىن ايتتى.
