قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى جارباسى قىستاعىنداعى كەدەي وتباسىلارىنىڭ ارتىق ەڭبەككۇشتەرىن دەربەس شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جاقىن ماڭدا، ءوز جەرىندە جۇمىستانۋعا جەتەكتەدى. قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ كومەكتەسۋىندە كەدەي شارۋا ايگۇل مۇسا (سولدا) دۇكەن اشتى، ايىنا 2000 يۋاننان استام پايدا تابادى.
سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى مۇحتار ءاپري سىزعان
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى لۋ فىڭباۋ، ۋاڭ جىن، ليۋ فىڭجيڭ، جانبولات ماناربەك
”كوز كورگەنگە نە جەتسىن، مەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيلەرىن ارالاماقشى ەدىم، سىزدەر دە مەنىمەن بىرگە بارىپ كورمەيسىزدەر مە“. 4 - ايدىڭ 25 - كۇنى تۇستەن بۇرىن اۆتونوميالى رايوندىق كومىر الابى، گەولوگيا مەكەمەسىنىڭ قاعىلىق اۋدانىنىڭ ۇششارباس قالاشىعى جارباسى قىستاعىندا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجي مياۋ پۋ تىلشىلەردى ەرتىپ قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنەن شىقتى.
ەرەكشە جەمىس ورمانىن دامىتۋ، جۇمىستاندىرۋ ورنىن دايىنداۋ... قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتىنىڭ“ باستاۋىندا، جارباسى قىستاعىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ وي جەلىسى بارعان سايىن ايقىندالىپ، ونىمدىلىگى دە بارعان سايىن كورنەكتى بولىپ، ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ قادامى دا تەبىندەي ءتۇستى.
عىلمي باسقارىپ، كىرىستى ارتتىرۋدى جەبەدى
كۇن جىلىنىپ، ادامدار قاربالاستىققا تۇسە باستادى. جاڭا عانا ەگىستىك جەرىنىڭ توپىراعىن قوپسىتىپ كەلگەن كەدەي شارۋا ابدوللا سادىق دەمالۋعا دا ۇلگىرمەي، دەرەۋ جەمىس اعاشتارىنا ءدارى شاشتى.
”قاراڭدارشى، مىنا ورىك اعاشتارى وتە تاماشا ءوستى، بيىل وتباسىمنىڭ ورىك ساتۋدان كىرەتىن كىرىسى، ءسوزسىز، بىلتىرعىدان جوعارى بولادى“، - دەدى ول كەلە جاتقان تىلشىلەرگە كۇلىمسىرەي امانداسىپ.
جارباسى قىستاعىندا جان باسىنا تۋرا كەلەتىن ەگىستىك جەر از، جەرى قۇنارسىز؛ كەدەيلىك جايلاپ، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى ءبىر كەزدەردە ％71.44كە جەتكەن بولاتىن.
جارباسى قىستاعىنداعى 5921 مۋ ەگىستىك جەردىڭ 650 مۋىنا ورىك اعاشى، 200 مۋىنا جاڭعاق اعاشى ەگىلگەن، الايدا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەگىس تەحنيكاسى كەمشىل، باسقارۋى بىتىراندى، دەرت - دەربەزدەردىڭ، زياندى جاندىكتەردىڭ زيانى اۋىر بولعاندىقتان جەمىس اعاشتارىنىڭ ونىمدىلىگى جاقسى ەمەس ەدى.
جەمىس اعاشىن ەككەندە كىرىستى ارتتىرۋعا بولا ما، جوق پا؟ قىزمەت اترەتى ۇرىمجىدەن مامانداردى ۇسىنىس ەتتى. ماماندار ورىك، جاڭعاق اعاشىن ەكسە، ءونىمدى، كىرىستى ارتتىرۋعا بولاتىندىعىن، مۇندا العى شارت عىلمي جولمەن ەگۋ، عىلمي باپتاۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكتەرىن اتىز باسىندا جەتەكشىلىك ەتۋگە ۇسىنىس ەتىپ، تەلىپ وتىرعىزۋ، بۇتاقتاردى شىرپۋ، سۋ، تىڭايتقىش بەرىپ باپتاۋ، دەرت - دەربەزدەردىڭ، زياندى جاندىكتەردىڭ زيانىنان ساقتانۋ جانە ونى جويۋ تەحنيكاسى سياقتىلاردى ەگجەي - تەگجەيلى ءتۇسىندىردى، قىستاق تۇرعىندارى ءتۇسىنىپ باس يزەستى.
قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى تاعى بىرنەشە ەگىس شەبەرلەرىن جەمىس ورمانىنىڭ تەحنيكتىگىنە تاڭداپ الىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جەمىس اعاشتارىن ەگۋىنە، باپتاۋىنا كومەكتەستىردى.
”اعاشتىڭ بۇتاعىن بۇتاپ كەسىپ تاستايسىڭدار ما؟ بولمايدى، مەنىڭ ورىك، جاڭعاق اعاشتارىم جايقالا وسكەن، كەسىپ تاستاساق وبال عوي“. جەمىس اعاشتارىن شىرپيتىن كەزدە ابدوللا اعاشتارىن قيماي، تەحنيكتەردىڭ قولىنداعى قايشىعا جارماسا بەردى.
قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەسى مەن قىستاق كادرى ابدوللاعا ءىستىڭ قيسىنىن ءتۇسىندىرىپ، سالىستىرا وتىرىپ ۋادە بەردى. ابدوللا سوندا بارىپ تەحنيكتەردىڭ جەمىس اعاشتارىن بۇتاۋىنا جول قويدى.
جەمىس پىساتىن مەزگىل جەتكەندە ورىكتەن مول ءونىم الدى، 5 مۋ جەردەگى ورىكتەن 7000 يۋاننان استام اقشا تاۋىپ، ىلگەرىدەگى بىتىراندى باسقارۋ تۇسىنداعىدان 2000 يۋان ارتىق اقشا تاپقان ابدوللا باسىن قاسىپ تۇرىپ: ”تاعى دا عىلىمعا سەنۋ كەرەك ەكەن عوي“، - دەدى.
تەمىردى قىزۋىندا سوعۋ كەرەك، قىزمەت اترەتى مەن قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى قىستاق تۇرعىندارىن اتتانىسقا كەلتىرىپ، بۇرىنعى جەمىس باقتارىن جاڭالاپ، قىستاق تۇرعىندارىن ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن رەتتەۋگە جەتەلەپ، كارتوپ، ءبايساي، لوبى سياقتى كوكونىستەردى ەگۋ اۋماعىن ارتتىردى.
”بىلتىر سالعان جەردىڭ وزىنەن 15 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدىك، جەر سالۋ ارقىلى دا كەدەيلىكتەن ارىلۋعا بولاتىندىعىن ويلاماپپىن“، - دەدى ابدوللا.
بارلىق وتباسىندا جۇمىستانعان ادام بار
4 - ايدىڭ 25 - كۇنى تۇستەن كەيىن حايىرگۇل باراتتىڭ كۇيەۋى اۋدان قالاشىعىنان قايتىپ كەلدى، حايىرگۇل ونى ءوزىنىڭ شاعىن دۇكەنىنە تارتىپ كىرگىزىپ، جۋىقتاعى ساۋداسىن قۋانا ايتا جونەلدى.
حايىرگۇل وتباسىنىڭ جەرى از، تۇرمىسىندا قيىنشىلىعى بار. بىلتىر 6 - ايدىڭ ءبىر كۇنى قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەسى ۇيگە بارىپ قىزمەت ىستەدى: ”ەكەۋىڭ ءالى جاسسىڭ، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋلەرىڭ كەرەك، ەكەۋىڭ دە اقشا تابا الساڭدار، كۇندەرىڭ كوپ وتپەي - اق جاقسارىپ كەتەدى“. بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ حايىرگۇلدىڭ كۇيەۋى اۋدان قالاشىعىنان جۇمىس تاپتى، اي سايىن تۇراقتى كىرىستەرى بولدى.
بالاعا قارايتىن بولعاندىقتان حايىرگۇل ۇزاپ شىعا المايدى. ”ۇيگە جاقىن جەردە جۇمىس بار ما، مەنىڭ دە ىستەگىم كەلەدى“، - دەپ حايىرگۇل قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە بارىپ كەڭەس سۇرادى.
”كەرپىش زاۆودى، قۇرىلىس جۇرگىزۋ اترەتى بار، ايتسە دە ايەل جولداستاردىڭ ىستەۋىنە ونشا ۇيلەسپەيدى“. قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى قادىر ابلەزدىڭ جاۋابى حايىرگۇلدى ازداپ ۇمىتسىزدەندىرىپ قويدى.
بىلتىر سوڭعى جارتى جىلدا قاعىلىق اۋدانىنىڭ ”ون شاعىن دۇكەن“ ينجەنەرياسى قىستاققا كىردى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى ءبىر بوس جەردى تاڭداپ ساۋدا دۇكەنىن سالدى.
وراي كەلدى. ساۋدا دۇكەنى سالىنىپ بولماستان، حايىرگۇل قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە اسىعىس كەلىپ: ”مەن دۇكەن اشامىن، الايدا جۇمىس باستاۋ قاراجاتى كەم بولىپ تۇر، قايتەمىن؟“ - دەدى.
”بۇل دۇكەندەر كەدەي وتباسىلارىنىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋىنا دايىندالعان، اقشانىڭ ءىسىن ءبىز امالدايمىز“، - دەدى مياۋ پۋ.
مياۋ پۋ ءوزىن جىبەرگەن ورىن − اۆتونوميالى رايوندىق كومىر الابى، گەولوگيا مەكەمەسىنەن كومەك سۇرادى، مەكەمە پارتكومى اقىلداسقاننان كەيىن 50 مىڭ يۋان سالىپ، 10 كەدەي وتباسىنىڭ دۇكەن اشۋىنا كومەكتەسۋدى ۇيعاردى.
بىلتىر 10 - ايدا حايىرگۇل سياقتى 10 كەدەي وتباسىنىڭ دۇكەنى اشىلىپ، تيجارات باستادى. ”قازىر ايىنا 2000 يۋان تابامىن، بيىل كەدەيلىكتەن ارىلۋىمىزدا ماسەلە جوق“، - دەدى حايىرگۇل تولىق سەنىممەن.
ساۋدا دۇكەنىنەن شىققان ءتىلشى قىستاق شەتىنەن ءبىر بوس جەردى كوردى، باسكەتبول الاڭىنىڭ ۇلكەندىگىندەي ەكەن، قازىر سەمەنت قۇيىلىپ جاتىپتى، بۇل قىزمەت اترەتى جۋىقتا جوسپارعا العان تاعى ءبىر كىرىستى ارتتىرۋ نىسانى − كەشكى بازار.
”بۇل جەر قىستاقتاعى اناۋ ساۋدا دۇكەندەرىنە جاقىن، زات ساتىپ الۋعا قولايلى؛ جاقىن ماڭداعى بىرنەشە قىستاق تا بۇل جەرگە جاقىن، الارماندار كوپ، سوندىقتان ءبىز وسى ارادان كەشكى بازار سالۋدى، ونان كەيىن ءبىر ءبولىم كەدەي وتباسىلارىنىڭ جايما جايىپ، ساۋدا جاساۋىنا كومەكتەسۋدى ۇيعاردىق“، - دەدى مياۋ پۋ.
بۇل كۇندەرى قىستاقتاعى 913 ەڭبەككۇش ءتۇرلى جولدارمەن جۇمىس تاۋىپ، بارلىق وتباسىنان جۇمىستانعان ادام بار بولدى.
كوپ ءتۇرلى شارانى بىرگە قولدانىپ، قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتاندى
4 - ايدىڭ 26 - كۇنى تۇستە قىستاقتاعى كۇرە جولدىڭ شەتىندە 40 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى امەتنياز قۇربان قاشا ورناتىپ جاتتى. بۇل قىستاق كادرلارىنىڭ كومەگىمەن تابىلعان جۇمىس، كۇن سايىن كۇندىگىن الىپ وتىرادى.
ءبىرىنشى رەت جۇمىس ىستەپ اقشا تاپتىم، امەتنياز بار ىنتا - پەيىلمەن ىستەدى. امەتنيازدىڭ ءبىر كوزىنىڭ كورۋ قۋاتى ءالسىز، شەشەسىنىڭ دەنساۋلىعى دا جاقسى ەمەس، كۇن كورىسى قيىن ەدى.
جارباسى قىستاعىندا امەتنياز وتباسى سياقتى تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىز ەتۋدى قاجەت ەتەتىندەردەن 37 وتباسى بار، قىستاق ساياسات بويىنشا ولارعا قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدا تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەدى جانە ءتۇرلى پايدا ءبولىسىن بەردى.
بيىل 3 - ايدا قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى مەن قىستاق كادرلارى كەدەي وتباسىلارىنداعى وڭاي قايتا كەدەيلەسەتىن جانە كەدەيلەسكەن وتباسىلارىن ارالاعان كەزدە امەتنياز ءوزىنىڭ ۋايىمىن ايتتى: ”قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدا تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋگە جانە پايدا بولىسۋگە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋعا بولادى، ءبىراق كەدەيلىكتەن ارىلعان سوڭ قايتا كەدەيلەسسەك قايتەمىز؟ مەنىڭ قول - اياعىم جەڭىل، تاعى جۇمىس ىستەي الامىن، جاتىپ الىپ ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ قاراجاتىن الۋدى قالامايمىن، ماعان لايىق قىزمەت بار ما ەكەن؟“
وسى ەرەكشە قيىنشىلىعى بار قاۋىمعا مەڭزەس، قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ ادامىنا، وتباسىنا قاراي شارا قولدانىپ، ءتۇرلى شارالاردى تەڭ جۇرگىزىپ، قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتاندى.
قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى تاعى امەتنيازعا قاراستى اۋماقتاعى ءتۇستى كەرپىش زاۆودىنان جۇمىس تاۋىپ بەردى، قاشا ورناتىلىپ بولعاننان كەيىن، ول كەرپىش زاۆودىنا جۇمىسقا شىعادى.
”ءبىز ۋاق - ۋاق يكەمدى باقىلاۋ - ولشەۋدى كۇشەيتىپ، كەدەي وتباسىلارىن دەر كەزىندە ساياسات جاقتان سۇيەمەلدەپ ءارى ەڭبەك قابىلەتى بار كەدەي وتباسىلارىن بەلسەندى جۇمىستانۋعا جەتەكتەپ، كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋدى جۇزەگە اسىرامىز“، - دەدى مياۋ پۋ.
