【بەتاشار】
ۋاقىتتىڭ كورسەتكىش ءتىلى 2020 - جىلدى كورسەتتى، وسى جىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتەمىز، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتامىز، ادامزاتتىڭ دامۋ تاريحىنداعى ۇلى حيكىمەتتى قۇلشىنا جازامىز. شەشۋشى شايقاس جۇرگىزەتىن جىلعى شينجياڭدا، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، بۇكىل رايونداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە، ەڭ سوڭعى كەدەيلىك قامالىن الۋعا جالپى شابۋىلعا ءوتتى.
مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس اشىلۋ الدىندا، گازەتىمىز ”باس شۋجيگە مالىمەت . كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شەشۋشى شايقاسى“ جەلىلەس حابارىن تاراتىپ، جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تاسىلىمەن وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 3 ايماق - وبلىسىنداعى قالپاعى الىنباعان 10 كەدەي اۋداندى ارالاپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، شينجياڭدا تۇراتىن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ قامال الۋ جونىندەگى ۇسىنىستارىن تىڭداپ، ءبىرىنشى شۋجيلەرمەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، كىرىستى ارتتىرۋ جونىندە اڭگىمەلەسىپ، كەدەي وتباسىلارمەن سەنىم جونىندە سىرلاسىپ، وزگەرىستى تىلگە تيەك ەتىپ، سىزدەرگە ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىنىڭ قۇلشىنا كۇرەس جۇرگىزىپ، كۇشتى بىرىكتىرە وتىرىپ قامال الۋىنىڭ جاندى كورىنىسىن كورسەتەدى.
2020 - جىلعا جەتكەندە قازىرگى اتقارىلىپ وتىرعان ولشەمنەن تومەنگى اۋىل - قىستاقتاعى كەدەي حالىقتى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ − پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بۇكىل ەل حالقىنا بەرگەن ايبىندى ۋادەسى، ونى، ءسوز جوق، دەر كەزىندە جۇزەگە اسىرۋ كەرەك، شەگىنۋگە جانە سولقىلداقتىق ىستەۋگە ەشقانداي جول جوق.
− شي جينپيڭ
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ليۋ ي، جوۋ پىڭ، ليۋ يميڭ، نيە نيڭ
”شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋدا ’قاداعالاۋدىڭ‘ باقىلاۋ جاۋاپكەرشىلىگى بار، سونىمەن بىرگە قولباسشىلىق ەتۋ ءمانى دە بار’قاداعالاۋ‘ ارقىلى ەڭ سوڭعى جىلعى ’شايقاستىڭ‘ بەتالىسى، شارالارى اناعۇرلىم عىلمي، اناعۇرلىم ايقىن بولدى“... باس شۋجي شي جينپيڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن باسى - قاسىندا قاداعالاۋدى تالاپ ەتتى. 2 ايدان استام ۋاقىتتان بەرى، بۇكىل رايوندا جوعارى - تومەن قاداعالاۋ مەن شايقاستى بايلانىستىرىپ، قاداعالاۋ ارقىلى شايقاستى جەبەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، قالپاقتى الۋعا ىقپال جەتكىزەتىن ءتۇيىندى ماسەلەلەردى ايقىنداپ سالالادى ءارى شەشۋ جوباسىن ءبىر - بىردەن العا قويدى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنان ءبىرىنشى شەپكە كوز جىبەرگەندە −
”ءبىر وتباسىندا كەمىندە ءبىر ادامنىڭ جۇمىستانۋىن جۇزەگە اسىردى“
كەريا اۋدانى كوكيار اۋىلى قارا ءدوۋا قىستاعى وڭتۇستىك شينجياڭداعى اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى باسىم كوپ ساندى قىستاقتار سياقتى، ادام كوپ، جەر از، قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا، ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن رەتتەۋگە سۇيەنىپ، ءبىر ءبولىم ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىسىن جوعارىلاتۋعا بولادى، ايتسە دە كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، اۋقاتتاندىرۋ تالابىنا جەتۋ قيىن.
تۇراقتى كىرىس قاينارىن كوبەيتۋدە جۇمىستانۋدىڭ ەڭ رەال، ەڭ ءونىمدى ءتاسىل ەكەنى ءشۇباسىز. شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاعاننان بەرى، ءار جاق كۇش بىرىكتىرىپ، قارا ءدوۋا قىستاعىنداعى جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ءتۇيىندى تۇردە ىلگەرىلەتتى.
”جۇمىس ورنىنىڭ تاپشىلىعى، تەحنيكانىڭ جەتەرسىزدىگى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تولىق جۇمىستانا الماۋىنداعى باستى سەبەپ، سونداي - اق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىندەگى ولقىلىق“. 5 - ايدىڭ 7 - كۇنى حوتان ايماقتىق قامداۋ - ساۋدا كووپەراتيۆىنىڭ ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قاراءدوۋا قىستاعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي ۋاڭ يۇيمان تىلشىمەن سۇحبات وتكىزگەندە بىلاي دەدى: شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاپ، قىستاقتىڭ سۇرانىستى ۇعىسۋ، باۋلۋدى مىقتى ۇستاۋ، كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋ، جۇمىستانۋدى جەبەۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ شارالاردى جاساۋىنا كومەكتەستى. ”قازىر بۇكىل قىستاق بويىنشا جۇمىستانعاندار 797 ادامعا جەتىپ، ەڭبەك قۋاتى بار ءار وتباسىندا كەمىندە ءبىر ادامنىڭ جۇمىستانۋىن جۇزەگە اسىردى. كەزىندە بۇكىل قىستاقتىڭ ارتىق ەڭبەككۇشتەرىن باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرۋىنا تۇساۋ بولعان قيىنشىلىق قامال الۋ شايقاسىندا ءونىمدى شەشىلدى“.
”قامالدىڭ ىشىندەگى قامالدى الۋدا ’دالمە - ءدال‘ بولۋدى باستان - اياق ساباقتاستىرۋ كەرەك“. ۋاڭ يۇيمان مىنالاردى ءبىلدىردى: شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋ باۋلۋ مازمۇنىن بۇقارانىڭ سۇرانىسىنا اناعۇرلىم سايكەستىرۋدى العا قويىپ، ”باۋلۋ مازمۇنىن بۇقارا ۇناتپاۋ، بۇقارا ۇناتاتىنعا باۋلىماۋداي“ ىڭعايسىز جاعدايدى وزگەرتتى. باۋلۋدى مىقتى ۇستاۋ بۇقارانىڭ شەبەرلىك دەڭگەيىن جانە جۇمىستانۋ باسەكەلىك قابىلەتىن جوعارىلاتتى، كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋ جەتكىلىكتى جۇمىستانۋ ورنىنا كەپىلدىك ەتتى. ءبىر قىدىرۋ شارالاردىڭ ءبارى نازاردى ”دالمە - ءدال“ بولۋعا شوعىرلاندىرىپ، كەيبىر كونە ماسەلەلەر وتباسىلارىن ءبىر - بىرلەپ ارالاۋ، تالداۋ جاساۋ، زەرتتەۋ بارىسىندا شەشىلدى.
ۋاكىلدەر مەن مۇشەلەر قامال الۋعا ايالدادى −
”مەيلى قالاي ’قاداعالاۋ بولسىن‘، ماڭىزدى ءتۇيىن جانە دە ’شايقاستا‘“
”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ بويىنشا شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋ ورىستەتۋ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جالپى بەتتىك قول جەتكىزۋدە ماڭىزدى ءمان الادى، مەيلى قالاي ’قاداعالاۋ بولسىن‘، ماڭىزدى ءتۇيىن جانە دە ’شايقاستا‘“. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى لي بين بىلاي دەدى: كەدەيلىكتەن ارىلتۋدا سانىنا قاراۋ كەرەك، ونان دا ماڭىزدىسى، ساپاسىنا قاراۋ كەرەك، شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋ قامال الۋ كۇشىن نىعايتۋ، نەگىزگى ساتى كادرلارىنا شابىت بەرۋ، قىزمەت ءادىسىن جاقسارتۋ سياقتىلاردى باستى تۇتقا ەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتىندەگى ولقىلىقتار مەن جەتەرسىزدىكتەردى تولىقتىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جوعارى ساپالى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋدى پارمەندى قامتاماسىز ەتتى.
”كەدەيلىكتەن ارىلىپ، قالپاقتى الىپ تاستاۋ سوڭعى كومبە ەمەس، قايتا جاڭا جورىقتىڭ باستاماسى“. لي بين بىلاي دەپ قارادى: شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋدى ورىستەتۋدە فورماشىلدىقتان، تورەشىلدىكتەن ساقتانىپ، ”قاداعالاۋعا“ شىنداپ كىرىسىپ، ”شايقاسقا“ دەن قويا كۇش ۇيىستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتتەرىن شىن مانىندە ناقتاپ تياناقتاندىرۋ كەرەك. اسىرەسە، كەدەي بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىنىڭ قاۋلاۋىنا باسا نازار اۋدارىپ، شايقاستى قاداعالاۋ ارقىلى سىرتتان ”قان بەرۋدى“ كۇشەيتۋمەن بىرگە، ىشتە ”قان جاساۋعا“ شابىتتاندىرىپ، سول ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ۇتىمدى ۇشتاستىرۋ كەرەك.
”اسا ىجداعاتتىلىقپەن ىستەپ، شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋدى ناقتاپ يگەردى“
”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ سوڭعى قامالىن الۋدا اسا ىجداعاتتىلىقپەن ىستەپ، شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋدى ناقتاپ يگەرۋ ايرىقشا قاجەتتى“. مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى ەرزات زادا بىلاي دەدى: كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ سوڭعى ساتىندە قايسارلىق كورسەتىپ، زەيىن - زەردەنى، كۇش - قۋاتتى ۇيىستىرىپ، شايقاستى قاداعالاۋدى سوڭىنا دەيىن جۇرگىزىپ، ەڭ سوڭعى جەڭىسكە قول جەتكىزۋ كەرەك.
”شايقاستى قاداعالاۋدا قاتاڭ ستيل بولعاندا عانا،’ باقىت ورنەگىن‘ كەستەلەۋگە بولادى“. ەرزات زادا بىلاي دەپ قارادى: ”قاداعالاۋدا“ جاقسى قولباسشى بولۋ، ”شايقاستا“ تىندىرىمپاز بولۋ كەرەك. شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋدا بايقالعان ماسەلەلەرگە ىشكەرىلەي تالداۋ جاساپ، مۇقيات شەشىپ، ماسەلەنى تەز ارادا تۇبەگەيلى شەشىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى تەز اردا جۇزەگە اسىرۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىساناسى مەن مىندەتىن جوعارى ساپالى ورىنداۋ بارىسىندا كوز الداعى ناتيجەگە قاراۋمەن بىرگە، ۇزاق ۋاقىتتىق ونىمدىلىككە ءتىپتى دە ءمان بەرۋ كەرەك.
كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىرۋعا شامام جەتەدى −
”ىستەيتىن جۇمىسىم بولعاننان كەيىن، بيىل كەدەيلىكتەن، ءسوزسىز، ارىلامىن“
بيىل قارا ءدوۋا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءماتقۇربان ابدىراحمان مەن ايەلى تۇرمىس ءتاسىلىن جاڭالادى. ەگىستىك جەر مەن جىلىجايدى اينالىمعا سالعاننان كەيىن، ءماتقۇربان سول جەردەگى ءبىر قويان باعىمشىلىعى كاسىپورنىندا تەحنيك بولىپ ىستەيدى، ايەلى باعىمشىلىق جۇمىسىن ىستەيدى.
”شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاۋ جۇمىسى توتەنشە تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلىپ، كوپتەگەن ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەردى شەشتى ءارى ءبىزدىڭ قىزمەت تابۋىمىزعا مۇمكىندىك جاسادى“. 5 - ايدىڭ 8 - كۇنى ءماتقۇربان بىلاي دەدى: باۋلىنۋ جانە زاۆودتارمەن بايلانىس جاساۋ ارقىلى ايەلىم ەكەۋىمىز جاڭا شەبەرلىك ۇيرەندىك، كاسىپورىنعا جۇمىسقا شىققاننان كەيىن، تۇراقتى كىرىس تاپتىق.
جۇمىستاندىرۋ ارنالارى از بولعاندىقتان ءبىر جىلدىڭ الدىندا ءماتقۇربان كۇندىك جۇمىس ىستەپ تۇرمىسىن اسىرايتىن، كىرىسى دە تۇراقسىز بولاتىن. بيىل ول قىستاققا كاسىپورىنعا بارىپ جۇمىس ىستەۋ ويىن ايتقاننان كەيىن، تەز ارادا جۇمىس ورايىنا يە بولىپ، ايرىقشا قۋانادى.
”ىستەيتىن جۇمىسىم بولعاننان كەيىن، بيىل كەدەيلىكتەن، ءسوزسىز، ارىلامىن“. ءماتقۇربان ايەلىمەن بىرگە قويان باعىمشىلىعى سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، اۋىلداستارىن باستاپ بىرگە اقشا تاۋىپ، بىرگە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋدى دە ويلاستىردى.
