كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن شايقاستا قامال الۋ ادىسىمەن جۇرگىزۋ كەرەك، مۇنداعى تەتىك دالمە - دالدىكتە، ناقتىلىقتا.
− شي جينپيڭ
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ليۋ شياڭ، وتكىر نيجات، سۇن يۇن، لۇي يحان
قازىرگى جاعدايدان قاراعاندا، شينجياڭنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىسانالارى، مىندەتتەرى ورىندالىپ بولايىن دەدى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ اياق الىسى كوزەۋلى مەجەگە ۇيلەسەدى. دەسەدە ەندى قالعانداردىڭ بارلىعى كەدەيدىڭ ىشىندەگى كەدەيى، قيىندىعى ەڭ زور، ەڭ قيىن ماشاقاتتى تۇيىندەر. سونىمەن بىرگە جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى الا كەلگەن تىڭ سايىستار كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىساناسىن، مىندەتىن ورىنداۋعا قيىندىق تۋدىردى.
كوزدى اشىپ - جۇمعانشا بيىلدىڭ 5 ايعا تاياۋ ۋاقىتى وتە شىقتى، ەندى ءتىپتى دە تەز قارمانىپ، نازاردى”دالمە - دالدىككە“ جانە ”ناقتىلىققا“ شوعىرلاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جالپى بەتتىك جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ كەرەك.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋ شەشۋشى شايقاسىندا ءبىرىنشى شەپكە قاراۋ كەرەك −
”نازاردى ەرەكشە، ابزال كاسىپ سالاسىنا دالمە - ءدال شوعىرلاندىردى“
5 - اي، كوكتەمنىڭ اياعى، جازدىڭ باسى، كۇللى تىرشىلىك جاندانعان كەز. ءپايزاۋات اۋدانى جاڭا ءمالى قىستاعى اياققى جاڭا ءمالى قىستاعىنىڭ اتىز باسىندا قاتار - قاتار ءپايزاۋات قاۋىنى مايسالارى جاپىراقتارىن ەركىن جايىپ، كۇن نۇرىنان ءنار الىپ، قاۋلاي ءوسىپ كەلەدى؛ شينمەي اعاشتارى جايقالىپ، بۇرشاقتاي جەمىس تۇيىندەرى جاسىل جاپىراقتاردىڭ اراسىنان سىعالايدى. وسى ءبىر ۇمىتكە تولى اتىز كەدەي وتباسىلارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋ ءۇمىتىن ارقالاعان.
”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بەتالىسى ءدال بەلگىلەنبەسە، ناقتى ىستەر ىستەلمەسە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىنە ىقپال جاسايدى“. اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەس ورگانىنىڭ اياققى جاڭا ءمالى قىستاعىندا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجي مىرادىلجان تۇرسۇن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ءپايزاۋات قاۋىنىن، شينمەيدى تاڭداپ ەگۋ − توپىراقتىڭ قاسيەتى، ساتىپ الۋدى قامتاماسىز ەتۋ، زات اينالىمى تاسىمالى، تومەنگى جەلىدەگى كاسىپ تىزبەگى سياقتى كوپتەگەن جاقتاردى جان - جاقتى زەرتتەۋ ارقىلى شىعارىلعان جوبا.
بىرنەشە جىل قۇلشىنۋ ارقىلى اياققى جاڭا ءمالى قىستاعىنداعى كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى 2014 - جىلعى ％32.1تەن 2019 - جىلعى ％7.7كە تومەندەدى. ”وسى بارىستا اۋىل شارۋاشىلىعى ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن رەتتەۋ، ساپالىلاندىرۋ، نازاردى ەرەكشە، ابزال كاسىپ سالاسىنا دالمە - ءدال شوعىرلاندىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ كەدەيلىكتەن ارىلتۋداعى ’ورنىقتىرعىش‘ رولىن ساۋلەلەندىردى“، - دەدى مىرادىلجان.
”ناق اقشا“ قىستاقتاعى كەدەيلەردىڭ قالتاسىنا تۇسكەندە عانا، الاڭسىز تۇرمىس وتكىزۋگە بولادى. بيىل كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جاپپاي قول جەتكىزەتىن جىل. اياققى جاڭا ءمالى قىستاعى ەرەكشە جەمىس ورمانى ءوندىرىسىن، قامداۋدى، ساتۋدى ءبىر تۇلعالاندىرۋعا ءتىپتى دە كۇش سالدى. ”ءبىز ’شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى + جەتەكشى كاسىپورىن‘ ۇلگىسىنەن پايدالانىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءبىر تۇتاس ساتىپ الىپ، ساتىپ، جىنتىكتەي مانەرلەپ، اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن ساتۋ قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشتىك ءارى ساتىپ الۋشى ساۋداگەرلەردى بازارعا اماناتتاپ ساتىپ الىپ ساقتاۋ شارالارىن قولدانۋعا مىندەتتەپ، كەدەي وتباسىن، كەدەيلەسۋگە تاياعان وتباسىلارىنىڭ ءونىمدى، كىرىستى ارتتىرۋىنا ’ساقتىق شاراسىن‘ قولداندىق“، - دەدى مىرادىلجان.
ۋاكىلدەر، مۇشەلەر كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى تىلگە تيەك ەتتى
”ادامىنا، وتباسىنا قاراي كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك“
”دالمە - ءدال كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ورنالاستىرۋى، كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ ناقتى شاراسى − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساپاسىنا جانە ونىمدىلىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋدىڭ نەگىزى“. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى رۋقيام ءماتسايدى مىنانى ءبىلدىردى: مەن قىزمەت ىستەپ، تۇرمىس كەشىرگەن كەريا اۋدانىن مىسالعا الساق، تاياۋ جىلداردان بەرى ”ءبىر اۋداندا ءبىر ەرەكشەلىك، ءبىر اۋىلدا ءبىر كاسىپ، ءبىر قىستاقتا ءبىر ءونىم بولۋ“ وي جەلىسىنە ساي، راۋشان گۇلى، ەتتى سۇڭعىلا، ءجۇزىم، قاز، تولشەڭ ەتتى قوي ءوسىرۋ سياقتى ەرەكشە ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋداي تۇتاس كاسىپ سالاسى جەلىسىن قالىپتاستىرىپ، بيىل كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە دەر كەزىندە قول جەتكىزۋگە بەرىك نەگىز قالادى.
رۋقيام ءماتسايدى بىلاي دەپ قارادى: كەزەكتە جەر - جەردىڭ كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋى نەگىزىنەن كولەم قالىپتاستىردى، وسىلاي بولعان سايىن بوساڭسۋعا بولمايدى. ءاربىر كەدەي وتباسىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، ادامىنا، وتباسىنا قاراي شارا قولدانىپ، ”تاپسىرىستىق فورمادا“ كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ىلگەرىلەتىپ، كەدەي بۇقارانى كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلۋعا جەتەلەۋ كەرەك.
”وزىندىك ەرەكشەلىككە يە كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرۋ كەرەك “
”كەزەكتەگى جاعدايدان قاراعاندا، جەر - جەردىڭ كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدە ەڭ قاجەتتىسى ’دالمە - ءدال‘، ’ناقتى‘ بولۋعا تاباندىلىق ىستەپ، جەتىستىكتەردى بەكەمدەۋى ەكەن“. مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى دىڭ حۇڭ بىلاي دەپ قارادى: كاسىپ سالاسىن دامىتۋدا جەكە - دارا ىستەۋگە كەلمەيدى. جەر - جەر ءوز جاعدايىنا قاراي، بايلىق ابزالدىلىعىن تياناق ەتىپ، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى باقشا رايونىن، ەرەكشە شاعىن قالاشىق، اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋ بىرىككەن تۇلعاسىن الدىمەن قۇرىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتىپ، حاۋىپ - قاتەرگە توتەپ بەرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك.
دىڭ حۇڭ بىلاي دەپ قارادى: تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، ياكي ءوزى قالىپتاستىرۋعا، ياكي شىعىس پەن باتىستىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەلبەستىگى، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ سياقتى بايلىقتارعا سۇيەنۋگە بولادى. وسىلاي ىستەگەندە، قاتىستى كاسىپ سالالارىنىڭ جوعارى - تومەن بۋىنىنداعى جۇمىس ءبولىسى سەلبەستىگىن قالىپتاستىرىپ ءارى جەرگىلىكتى ورىنداعى جۇمىستانۋعا دەمەۋشى بولادى، ءارى شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن ىشكى جەرلەردىڭ بازارىنا ساتۋعا جەتەلەيدى.
كەدەيلىكتەن ارىلۋ، كىرىستى ارتتىرۋ مەنىڭ قولىمنان كەلەدى
”عىلىم - تەحنيكا ءبىر ءتۇيىر ’التىن تۇقىم‘“
اياققى جاڭا ءمالى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى توحتى سابىردىڭ اتىزى ءۇيىنىڭ قارسى الدىندا، كۇندە كىرىپ - شىققاندا جەرىنە كوز قىرىن دا سالمايتىن. بىرنەشە مۋ جەردەگى ءبيدايدان، ماقتادان ءبىر جىلدا ماندىتىپ اقشا تابا المايتىن.
ءپايزاۋاتتىڭ قاۋىنى مەن شينمەي سياقتى ءارى تانىس، ءارى بەيتانىس ەكونوميكالىق داقىلدارى ”ىركەس - تىركەس“ قىستاققا جەتكەندە، ول تىم ەلەڭ ەتپەگەن. ”باياعى سول جەر، سول ادامدار، داقىلداردى اۋىستىرىپ ەككەنمەن، نەسى وزگەرەر دەيسىڭ“ دەپ ويلادى ول باستابىندا.
وسىنداي ”ءبىر سىدىرعى ويعا“ قوسا تەحنيكانىڭ جەتەرسىزدىگى، باسقارۋدىڭ كەمشىلدىگى قوسىلعاندا، توحتىنىڭ ءپايزاۋات قاۋىنى مەن شينمەيدى اۋىستىرىپ ەككەننەن كەيىن دە كىرىسى ماندىمادى، باسقا شارۋا وتباسىلارىنىڭ جاعدايى دا قارايلاس بولدى. وسى قيىن ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، ءپايزاۋات اۋدانى جۇيەلىلەندىرىلگەن قۇرىلىستى جەتەكشى ەتىپ، ەگىمشىلىكتەن ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىن قۇردى؛ ەگىمشىلىك مامانى، تەحنيك، قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى اتىزدى ارالاپ، قولما - قول جەتەكشىلىك ەتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن يگەرۋىنە كومەكتەستى.
”عىلىم - تەحنيكا ءبىر ءتۇيىر’التىن تۇقىم‘“. بىلتىر 7 - ايدا توحتى جەمىس - جيدەكتەن مول ءونىم الدى. سول قىستاقتاعى عىلمي ەككەن، جۇيەلى باپتاعان تۇرعىنداردىڭ باسىم كوبىنىڭ كىرىسى جاقسى بولدى.
بۇگىنگى كۇندە توحتى جانە اۋىلداستارى قولى بوساي قالسا اتىزعا ”جۇگىرىپ“، وزدەرىنىڭ بولاشاق تۇرمىسىنىڭ ءۇمىتىن ارقالاعان جەردى زەر سالا باپتاۋدا. ەڭبەك ارەدىگىندە ولار ۇنەمى كىرىستەرىن جابىلا ەسەپتەپ جاتادى، اۋىل شارۋاشىلىعىنان بىرنەشە ون مىڭ يۋان كىرىس تاباتىندىقتارىن ويلاعاندا، ولاردا تاۋسىلماس كۇش تاسقىندايدى.
