”كەدەيلىكتىڭ تامىرىن“ تاۋىپ، احۋالعا قاراي شارا قولدانىپ، نىسانالى تۇردە جونگە سالۋ كەرەك.
− شي جينپيڭ
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ليۋ - ي، چين مەيحۋا، ليۋ يميڭ، نيە نيڭ
ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ باستالعاننان بەرى، رايونىمىز قيىندىقتاردى جەڭىپ، قامال الىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كاسىبىنىڭ عىلمي دامۋىنا بەلسەندى قولداۋ كورسەتىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن سەحتاردىڭ تەز ارادا جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋىنە، ءوندىرىس قۋاتىنا جەتۋىنە كومەكتەسىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن كاسىپتەر مەن باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ كەدەي بۇقارانىڭ جۇمىستانۋىن جەبەۋ جانە كەدەيلەردى جەتەكتەۋ، كەدەيلەرگە تيىمدىلىك جەتكىزۋ قابىلەتىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋگە نەگىز قالادى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ ءبىرىنشى شەبىنە زەر سالعاندا −
”باستاماشى كاسىپورىندار باستاماشىلدىق رولىن ساۋلەلەندىردى“
”بۇرىن باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ اۋىل - قىستاق كاسىبىن دامىتۋعا باستاماشىلدىق ەتكەندىگى جونىندەگى حابارلاردى كورگەندە ايرىقشا سۇيىنەتىنبىز. بۇگىنگى كۇندە بۇل ءبىزدىڭ جەردە دە رەالدىققا اينالدى“، - دەدى گۇما اۋدانى مۇجى قالاشىعى اسار قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مامەتيۇسىپ ءمامتيمىن. بۇل قىستاق شالعاي جەرگە ورنالاسقان، بۇرىن بۇل اراعا كەلىپ قارجى قوساتىن كاسىپورىندار وتە از بولاتىن، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالالانۋى كەنجە قالىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا ەڭ ماڭىزدى تۇتقا كەمشىل ەدى. ءارقايسى جاقتىڭ سايكەستىرۋىنىڭ، قولداۋىنىڭ ارقاسىندا، تولىق كاسىپ سالاسى تىزبەگىندىك اۋىل شارۋاشىلىعى توبى وسى قىستاققا ىرگە تەۋىپ، قىستاقتى قويان، ەسەك باعۋ سياقتى ەرەكشە باعىمشىلىقتى دامىتۋعا جەتەكتەدى ءارى وسىنى شىعار ءتۇيىن ەتىپ، كەدەي وتباسىلارىنىڭ كىرىستى ارتتىرۋ ارناسىن كەڭەيتتى.
”بۇرىن حوتاننىڭ ’قالتاسى تاياز‘ بولاتىن، قازىر قالتاسى قامپايدى. مامەتيۇسىپ بىلاي دەپ تانىستىردى: تۇتاس قىستاقتا 42 وتباسى قويان باعادى، 153 وتباسى ەسەك باعادى. باستاماشى كاسىپورىندارعا ارقا سۇيەگەندىكتەن شارۋالاردىڭ باعىمشىلىقتى دامىتۋداعى بازار حاۋىپ - قاتەرى كوپ ازايىپ، باعىمشىلىق ورەسى دە ۇزدىكسىز جوعارىلادى. ”باستاماشى كاسىپورىندار كەدەيلەردى جەتەكتەۋدىڭ تۇلعالىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ قانا قالماستان، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالالانۋ كۇيىن مولايتتى“. مامەتيۇسىپ بىلاي دەپ تانىستىردى: كاسىپورىن باعىمشى وتباسىلارىنىڭ ساتۋىنا كومەكتەسىپ قانا قالماستان، تەحنيكتەردى جىبەرىپ قىستاقتا ۇزاق ۋاقىت تۇرىپ، تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋمەن قامداپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ عىلمي، جوعارى ءونىمدى باعىمشىلىقتى جۇزەگە اسىرىپ، ءوندىرىستى ورنىقتى كەڭەيتۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. سونىمەن قاتار كاسىپورىن مەن شارۋالاردى ءتۇيىلىستىرۋ ابزالدىلىعىنان پايدالانىپ، ءبىر توپ شارۋا تەحنيك بولىپ جەتىلىپ، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋدىڭ ارتقى كۇشىن ارتتىردى.
قازىر تۇتاس قىستاقتا 500دەن استام ادام ەرەكشە باعىمشىلىق كاسىبىنىڭ تولىق كاسىپ سالاسى تىزبەگىندە ورنىقتى جۇمىستانۋدى جۇزەگە اسىردى. كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ جاپالى ەڭبەگىنەن قۇتىلىپ، باسقا سالاعا ويىسىپ جۇمىستانۋ ارقىلى كىرىستەرىن ارتتىردى.
ۋاكىلدەر، مۇشەلەر قامال الۋدى تىلگە تيەك ەتتى −
”’قان قۇيۋ‘ تەك مەزەتتىك قيىنشىلىقتى عانا شەشەدى“
شينجياڭدا تۇراتىن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى مي ىنحۋا بىلاي دەپ قارادى: كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋدىڭ تەتىگى كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن مىقتاپ يگەرۋ، اسىرەسە، باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى قوسىندىق رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك.
”اقشا بەرۋ، زات بەرۋ سياقتى ’قان قۇيۋ فورماسىنداعى‘ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تەك مەزەتتىك قيىنشىلىقتى عانا شەشەدى“. مۇشە مي ىنحۋا بىلاي دەپ قارادى: كەدەيلەردى جەتەكتەۋدى سەنتر ەتىپ، ”بازار + باستاماشى كاسىپورىن + بازا + سەلبەستىك كووپەراتيۆى (قىستاق كوللەكتيۆى) + كەدەي شارۋا وتباسى“ ۇلگىسىن تەرەڭدەتىپ، كەدەيلەردى جەتەكتەيتىن تۇلعا مەن كەدەي وتباسىلاردىڭ مۇددەسىنىڭ تىعىز تۇيىلىسپەۋى، كەدەيلەردى جەتەكتەۋ، كەدەيلەرگە پايدا جەتكىزۋ ءونىمىنىڭ بىركەلكى بولماۋى سياقتى ماسەلەلەردى شەشىپ، پايدانى ۇيلەسىمدى بولىسكە سالۋعا، بۇقارانى ۇزاق ۋاقىت ورنىقتى تيىمدىلىككە كەنەلتۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن كاسىپورىندار تەحنيكا ۇيرەتۋ كەرەك“
”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەيتىن كاسىپورىندار تەحنيكا ۇيرەتۋ كەرەك“. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى ءادىل ابدىرازاق بىلاي دەدى: كاسىپورىندار وزىق باسقارۋ تاجىريبەسىن، مانەرلەۋ شەبەرلىگى سياقتىلاردى كەدەي وڭىرلەرگە اكەلۋگە ءمان بەرىپ، كەدەي وڭىرلەردىڭ كاسىپتى دامىتۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءونىمىن اناعۇرلىم كورنەكتى، اناعۇرلىم باياندى ەتۋ كەرەك.
ۋاكىل ءادىل ابدىرازاق بىلاي دەپ قارادى: كاسىپورىنداردىڭ كەدەي وڭىرلەرگە بارىپ ەرەكشە كاسىپتى نەمەسە باسەكەلىك باسىمدىعى بار كاسىپتەردى دامىتۋى جەرگىلىكتى ورىننىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا ”قان جاساۋ“ يقۋاتىن جوعارىلاتۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ قالماستان، كاسىپورىنداردىڭ ءوزىن دە دامىتىپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا دا پايدالى.
كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىرۋ مەنىڭ قولىمنان كەلەدى −
”ەسەك باعىمشىلىعى كىرىسىمدى ايتارلىقتاي ارتتىردى“
مامەتقادىر سەيپۇللا قازىر اسار قىستاعىنداعى دارداي بەدەلى بار تەحنيك، قىستاق تۇرعىندارى ەسەك باعۋ بارىسىندا قانداي قيىنشىلىققا جولىقسا الدىمەن ونى ىزدەيدى.
ءبىر رەتكى كەزدەيسوق ورايدا، ەسەك باعۋعا قىزىعاتىن مامەتقادىر قىستاق ”ەكى كوميتەتىنىڭ“ كورسەتۋىمەن كوك ەسەك ءوسىرۋ ورتالىعىنا كەلىپ قىزمەت ىستەيدى. وسى اراعا كەلگەن سوڭ، بارلىعى وزگەشە بولادى. ول وسىزاماندانعان باعىمشىلىق تەحنيكاسىن قاجىرلىلىقپەن ۇيرەنىپ، بىرتە - بىرتە ەسەك باعىمشىلىعى تەحنيگى بولىپ جەتىلەدى.
5 - ايدىڭ باسىندا ءتىلشى مامەتقادىرمەن كەزدەسكەندە ول ۇستىنە اق شاپان كيىپ، تۋعالى جاتقان ەسەكتىڭ جانىندا ءجۇر ەكەن. ەسەك باعۋعا قىزىعۋدان ەسەك باعىمشىلىعىن كاسىپ ەتۋگە دەيىن مامەتقادىردىڭ تۇرمىسىندا زور وزگەرىس تۋىلدى.
”ەسەك باعىمشىلىعىنىڭ كىرىسى ءتاۋىر، بيىل وتباسىمىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىندا ماسەلە جوق“. بۇرىن مامەتقادىردا 6 مۋ جەر، 2 ەسەك بار بولاتىن، قازىر ول ءوزى جالعىز 300 ەسەك باعۋعا جاۋاپتى بولىپ وتىر. ”باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىندە، باستاۋىندا، ءبىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىرۋ سەنىمىمىز كۇشەيدى“، - دەدى مامەتقادىر.
