ءاربىر ادامدى ساليقالى عۇمىر كەشۋ ورايىنا يە ەتۋگە قۇلشىنايىق.
− شي جينپيڭ
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى لۋ فىڭباۋ، ۋاڭ جىن، ليۋ فىڭجىڭ، جانبولات ماناربەك حابارلايدى
جۇمىستانۋدى كوبەيتۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ەڭ ءونىمدى، ەڭ تىكە ءادىسى. بيىل كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شەشۋشى شايقاستىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ كەزەڭىنە ءوتتى، بۇكىل رايوندا جوعارىدان تومەنگە دەيىن ىندەتتىڭ ىقپالىن جەڭىپ، اناعۇرلىم زور بەكىممەن، اناعۇرلىم كۇشتى سەرپىنمەن جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ ورنىقتى جۇمىستانۋدىڭ پايداسىنان يگىلىكتەنۋىنە كەپىلدىك ەتىپ، باياندى باقىتقا جەتكىزۋگە قۇلشىنۋ ۇستىندە.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ ءبىرىنشى شەبىنە زەر سالعاندا −
”جۇمىستاندىرۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ەڭ ءونىمدى ءتاسىلى“
5 - ايدىڭ باسىندا قاعىلىق اۋدانىندا نوسەر قۇيدى. كليماتى قۇرعاق وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرى جونىنەن جاڭبىر سۋى ءۇمىتتىڭ سيمۆولى ىسپەتتى. تاڭەرتەڭ ەرتە، كوكجار اۋىلى اۋاتباق قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى ۇستىلەرىنە سۋلىق كيىپ، ەلەكترسيكلگە ءمىنىپ، جاقىنداعى ونەركاسىپ باقشا رايونىنا جۇمىسقا شىقتى.
اۋاتباق قىستاعى − كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەگەن قىستاق، كۇنلۇن تاۋلى رايونىنان كوشىرىپ اكەلىنگەن 423 وتباسىنداعى 1837 ادام تۇگەلدەي ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەيلەر.”جاراتىلىستىق شارت - جاعدايىنىڭ ناشار، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالىق دەڭگەيىنىڭ تومەن بولۋى اۋىل شارۋاشىلىعى كىرىسىنىڭ از بولۋىنا تىكە اسەر ەتتى، كەدەي وتباسىلارىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ قيىندىعى زور“. جۇڭگو مۇنايى باتىس بولىك بۇرعىلاپ بارلاۋ گەولوگيالىق زەرتتەۋ ورنى تارىم بولىمشەسىنىڭ وسى قىستاقتا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجيى ازەز ءامار مىنالاردى ءبىلدىردى: ءبىر جەردىڭ جەر - سۋى سول جەردەگى ادامداردى اسىراي الماي وتىر، سوندىقتان كوپشىلىك وسى اراعا كوشىپ كەلدى. ءبىز، ءسوز جوق، كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋ جولىن تاۋىپ، بۇقاراعا تۇرمىستان ءۇمىت كۇتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك. ”جۇمىستانۋ − بۇقارانىڭ ارمانى، سونداي - اق كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ەڭ ءونىمدى شاراسى“، - دەدى ازەز.
ءبىرىنشى شۋجي مەن قىستاق كادرلارى وتباسىلارىن ارالاۋ ورايىنان پايدالانىپ، قىستاق تۇرعىندارىن سىرتقا شىعىپ جۇمىستانۋعا جۇمىلدىردى. كوپشىلىك تە ازعانتاي جەرگە قاراپ وتىرۋدان كىرىستى ارتتىرۋدىڭ مۇمكىندىگى شامالى ەكەنىن سەزىندى. تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار. بۇگىنگى كۇنى اۋاتباق قىستاعىنداعى كەيبىر قىستاق تۇرعىندارى جاقىنداعى ونەركاسىپ باقشا رايونىندا جۇمىسقا ورنالاستى، كەيبىرەۋى تۋىس - تۋعاندارىمەن، دوس - جاراندارىمەن بىرگە شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىندا جۇمىس ىستەدى، كەيبىرەۋى قۇرىلىس اترەتىن ۇيىمداستىرىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىنا ات سالىستى... بىلتىر جىل سوڭىنا دەيىن بۇكىل قىستاق بويىنشا ەڭبەك قۋاتى بار كەدەي وتباسىلارىندا، كەم دەگەندە، ءبىر ادامىنىڭ جۇمىستانۋىن ىسكە اسىردى.
بيىل اۋاتباق قىستاعىندا ءالى 109 وتباسى، 476 ادام كەدەيلىكتەن ارىلعان جوق، قىستاق تاياۋ ماڭدا ورىن تەپكەن كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسكەر قابىلداۋ قۋاتىن مۇقيات سارالاپ، ارتىق ەڭبەككۇشتەردى جاقىن ماڭدا، ءوزى تۇرعان جەرىندە جۇمىستانۋعا جۇمىلدىردى. سونىمەن بىرگە، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى جۇمىس ورىندارىن ازىرلەۋ ارقىلى جۇمىستانۋ قاجەتسىنۋى بار كەدەي وتباسىلارىن قامتاماسىز ەتتى. ”ۇيىندە كارى - جاسى، ۇلكەندى - كىشىسى بار قىستاق تۇرعىندارى الىسقا بارىپ جۇمىس ىستەۋدى قالامايدى، سوندىقتان زاۆودتى ەسىك الدىنا اكەلىپ، بارلىق شارت - جاعدايدى جاراتىپ، جۇمىستانۋدىڭ تۇڭعىش قادامىن باسۋعا شابىتتاندىردىق“، - دەدى ازەز.
ۋاكىلدەر، مۇشەلەر قامال الۋعا توقتالعاندا −
”قىستاق تۇرعىندارىنا ءتىپتى دە كوپ جۇمىستانۋ ورنىن ازىرلەۋ كەرەك“
”ءبىر ادام جۇمىستانسا بۇكىل وتباسى كەدەيلىكتەن ارىلادى، جۇمىستانۋ ونىمدىلىگى ەڭ ايقىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءادىسى“. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى ريزا باعداۋلەت تۇرعان جەمەنەي اۋدانى جەمەنەي قالاشىعى سارولەڭ قىستاعى ”ساياحات +“ ۇلگىسىنەن پايدالانىپ، شەكارا قىستاقتىڭ قىزىل ساياحات مادەني ءمانىن ىشكەرىلەي اشىپ، شەكارانى كۇزەتۋ، شەكارانى قورعاۋ، شەكارانى ساقتاۋ قىزىل ساياحات نىساندارىن قۇلشىنا ازىرلەپ، اۋىلداستارعا ورنىقتى جۇمىس ورنىن ازىرلەپ، ”كوركەم قىستاق قۇرۋ، ساياحات پايداسىنان يگىلىكتەنۋ، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاۋ“ سىندى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جولىن اشتى.
”ءىس جۇزىندىكپەن بىرلەستىرە كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنا ءتىپتى كوپ جۇمىستانۋ ورنىن ازىرلەسەك، كىرىستى ورنىقتى ارتتىرۋدى ىسكە اسىرا الامىز“، - دەدى ۋاكىل ريزا باعداۋلەت.
”جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدە سان تاراۋ جولمەن ءجۇرۋ كەرەك“
”جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدە سان تاراۋ جولمەن ءجۇرۋ كەرەك“. شينجياڭدا تۇراتىن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى ءدىلنار ابدوللا بىلاي دەپ قارادى: ەڭبەككۇشتەردى باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەپ، كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋدى جۇزەگە اسىرۋمەن قاتار، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، ءتۇرلى كاسىپورىنداردى كوپتەپ ەنگىزىپ، ەڭبەككۇشتەرگە ءتۇرلى جۇمىستانۋ ورىندارىن ازىرلەۋ كەرەك.
مۇشە ءدىلنار ابدوللا مىناداي ۇسىنىس قويدى: شەبەرلىككە باۋلۋدى ۇزدىكسىز جاقسى ىستەپ، ءبىر جاعىنان، بۇقارانىڭ ونەر ۇيرەنىپ، كوڭىلدەگىدەي قىزمەت تابۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ؛ ەندى ءبىر جاعىنان، شەبەرلىك ورەسىن جوعارىلاتىپ، جۇمىستانۋدان شارۋاشىلىق قۇرۋعا قاراي وتۋىنە نەگىز قالاۋ كەرەك.
كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىرۋ قولىمنان كەلەدى −
”كەدەيلىكتەن ارىلعان سوڭ تۇرمىسىم، ءسوز جوق، ءتىپتى دە جاقسى بولادى“
تۇسكى دەمالىس ۋاقىتى بولىپ، ءامينا جۇما زاۆودتان شىقتى، ول كۇيەۋى مامۇت تاشىماتپەن بىرگە ۇيىنە قايتىپ تۇسكى اس دايىندادى. ەگەر جاقىن ورىندا ىستەمەگەن بولسا، ءامينانىڭ تۇرمىسى ءباز - باياعىىسىنداي: ۇيىندە قالىپ مۇگەدەك كۇيەۋىنە قارايلاسۋشى ەدى.
مامۇتتىڭ ەكى اياعىنىڭ تۋما كەمىستىگى بار، وتباسىنداعى ەگىس جۇمىستارىنىڭ ءبارى ءاميناعا سۇيەنەتىن، جەردەن تۇسەتىن كىرىس شامالى، قولدارى قىسقا بولاتىن. اسىرەسە، تاۋ قويناۋىندا تۇرمىس كەشىرىپ جاتقان ولار وزگە وتباسىلارىنىڭ شەتىنەن كوشىپ كەتكەنىن كورگەندە، ەرەكشە ابىرجىدى. 2018 - جىلدىڭ اياعىندا ەرلى - زايىپتى ەكەۋى اقتاشتاعى قونىس جاڭالاپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا سالىنعان ورنالاستىرۋ وڭىرىنە كوشىپ كەلدى. ”تاۋدان كوشىپ شىقتىق، مەنىڭ بار ءۇمىتىم جاقسى تۇرمىس كەشىرۋ“، - دەدى مامۇت.
كوشىپ كەلگەن وتباسىلارىنىڭ ورنىقتى جۇمىستانۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، قاعىلىق اۋدانى جاڭادان ونەركاسىپ باقشاسى رايونىن قۇرىپ، قولعاپ، اياق كيىم تىگەتىن، ت. ب 7 ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپورىندى ەنگىزدى.
بىلتىر 2 - ايدا ءامينا شەبەرلىككە باۋلۋ كۋرسىنا قاتىناسىپ، قولعاپ زاۆودىندا جۇمىسشى بولىپ، ءار ايدا تۇراقتى ەڭبەكاقىعا يە بولدى.
قىستاق ”ەكى كوميتەتىنىڭ“ ”بويعا قاراپ تون ءپىشىپ“ جۇمىس ورنىن تانىستىرا الاتىنىن كورگەن سوڭ، مامۇت تا بوس وتىرا بەرۋدى قالامادى. ول: ”اياعىم مۇگەدەك بولعانىمەن، قوس قولىم ساۋ، جۇمىس تاۋىپ ىستەۋىم كەرەك قوي“، - دەيدى. كوپ زاۆودتاردى سالىستىرۋ، ءار جاق سايكەستىرۋ ارقىلى ول جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ ۇيرەنۋ جولىمەن اياق كيىم زاۆودىنىڭ ءوندىرىس جەلىسىندە پراكتيكا ىستەپ، ايىنا 1000 يۋاننىڭ ۇستىندە كىرىس تاپتى“.
”تۇرمىسىمىز تۇزەلىپ قالدى. كەدەيلىكتەن ارىلعاننان كەيىنگى تۇرمىسىمىزدىڭ ءتىپتى دە جاقسى بولاتىندىعىنا سەنەمىن“. مامۇت پەن ايەلى ەكەۋى سياقتى قىستاقتا كوپتەگەن كەدەي وتباسى وزدەرىنە لايىقتى قىزمەت تاپتى، كەدەيلىكتەن ارىلۋ قول جەتپەس ارمان بولۋدان قالدى، اۋقاتتانۋ مۇمكىندىككە اينالدى، دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتۋدىڭ دە اۋىلى الىس ەمەس.
