تيانشان تورى   ›   بىلگەنگە مارجان   ›   وتباسى جانە تۇرمىس

ۇقىققا قول سۇعىلسا، ازاماتتىق زاڭناما قالاي تۇراقتاندىرىپ، تالاستى توقتاتادى؟

ازاماتتىق زاڭناماعا نازار. دەلو ارقىلى زاڭدى ءتۇسىندىرۋ

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى شيۇڭ فىڭ، جوۋ ۋىنتاۋ، شيە حاۋ

  ازاماتتىق زاڭنامانى اقتارساق، قوعامدىق قارىم - قاتىناستان ەكونوميكالىق قيمىلدارعا، كولىك اپاتىنان ەمدەۋ داۋ - شارىنا دەيىنگى، ناقتى ومىردە زيانعا ۇشىراۋدان ينتەرنەتتە ۇقىققا قول سۇعىلۋعا دەيىنگى قوعامدىق ومىردە بولاتىن جاڭا جاعدايلاردىڭ، جاڭا ماسەلەلەردىڭ بارىنە جاۋاپ تابا الامىز.

بيىكتەن زات لاقتىرۋعا ۇشىراعاندا، ”توبەمىزدەگى حاۋىپسىزدىكتى“ قالاي قورعايمىز؟

  【دەلو مىسالى】 بيىل 5 - ايدا گۋاڭدۇڭ ولكەلىك جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى بيىكتەن زات تاستاۋعا، زات قۇلاۋعا ساياتىن 10 ۇلكەن دەلونى جاريالادى. سونىڭ بىرىندە جۋحايداعى بەلگىلى ءبىر قوجالىق سەرىكتەستىگىنىڭ باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگىن تولىق وتەمەۋى سەبەپتى، سىرتقى قابىرعانىڭ شىنى كەرپىشى ءتۇسىپ جۇرگىنشىنى جارالاپ ولىمگە دۋشار ەتەدى، سوت مەكەمەسى قوجالىق سەرىكتەستىگىن 890 مىڭ يۋاننان استام تولەماقى تولەۋگە ۇكىم ەتەدى.

  【زاڭعا تۇسىنىك】 قازىر قالالاردا قاز - قاتار بيىك عيمارات كوپ، حالىقتىڭ قونىستانۋ تىعىزدىعى ۇلكەن، سوڭعى جىلداردان بەرى، بيىكتەن زات تاستاپ باسقالاردىڭ جەكە باسىنا جانە مال - مۇلكىنە زالال جەتكىزۋ وقيعالارى ءار جەردە تۋىلىپ كەلەدى.

  ازاماتتىق زاڭنامادا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: عيمارات - قۇرىلىستاردان زات تاستاۋعا، لاقتىرۋعا تيىم سالىنادى. عيمارات - قۇرىلىستاردان زات تاستاپ، لاقتىرىپ نەمەسە عيمارات - قۇرىلىستاردان قۇلاعان زات باسقالارعا زالال جەتكىزسە، ۇقىققا قول سۇعۋشى ۇقىققا قول سۇعۋ جاۋاپكەرشىلىگىن زاڭ بويىنشا ارقالايدى؛ تەكسەرۋدەن ۇقىققا قول سۇعۋشىنىڭ ناقتى كىم ەكەنىن انىقتاۋ قيىن بولسا، ءوزىنىڭ ۇقىققا قول سۇعۋشى ەمەس ەكەندىگىن دالەلدەي الاتىنداردان باسقا، زالال جەتكىزۋى مۇمكىن عيمارات - قۇرىلىستاردىڭ پايدالانۋشىلارى تولەم تولەيدى. زالال جەتكىزۋى مۇمكىن عيمارات - قۇرىلىستاردى پايدالانۋشى تولەم بەرگەن سوڭ ۇقىققا قول سۇعۋشىدان تولەمدى ءوندىرىپ الۋىنا ۇقىقتى.

  بيىكتەن زات تاستاۋ − ۇقىققا قول سۇعۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ ەرەكشە ءبىر ءتۇرى، جايشىلىقتاعى جاعدايدا ۇقىققا قول سۇعۋ ارەكەتىن جاساۋشى ادامدى انىقتاۋ ءبىرشاما قيىن بولادى. حۋادۇڭ ساياسي - زاڭ داشۋەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى چىن جيڭيىڭ بىلاي دەيدى: زاڭ تارماقتارىندا ارنايى بەلگىلەمە جاسالعان، ەگەر ءوزىڭنىڭ ۇقىققا قول سۇعۋ ارەكەتىن جاساۋشى ەمەس ەكەندىگىڭدى دالەلدەي الماساڭ، بۇل كەزدە زاڭ زالال جەتكىزۋى مۇمكىن عيمارات - قۇرىلىستاردى پايدالانۋشىنى قاتىستى تولەم جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالايدى دەپ ۇيعارادى. ازاماتتىق زاڭنامادا وعان تولەمدى ءوندىرىپ الۋ ۇقىعى بەرىلگەن، زارداپ شەگۋشىگە تولەم بەرگەن سوڭ، ۇقىققا قول سۇعۋشىنىڭ كىم ەكەنىن ناقتى انىقتاي السا، ۇقىققا قول سۇعۋ ارەكەتىن جاساۋشى ادامنان زاڭ بويىنشا تولەمدى ءوندىرىپ الۋىنا بولادى.

جاقسى نيەتپەن كومەكتەسىپ، كولىگىنە وتىرعىزىپ، كولىك اپاتى تۋىلسا جاۋاپكەرشىلىكتى كىم ارقالايدى؟

  【دەلو مىسالى】 حۋاڭ مىرزا جۇمىستان قايتقاندا وزىمەن ءبىر شاعىن اۋماقتا تۇراتىن ۋاڭ حانىمدى ۇنەمى كولىگىنە تەگىن وتىرعىزىپ الا كەتەتىن، ءبىر كۇنى ۇيگە قايتار جولدا كولىك اپاتى تۋىلىپ، ۋاڭ حانىم جارالانادى. ۋاڭ حانىم حۋاڭ مىرزانىڭ جانە قامسىزداندىرۋ سەرىكتەستىگىنىڭ ۇستىنەن سوتقا ارىز بەرىپ، ولاردان 300 مىڭ يۋاننان اساتىن بارلىق شىعىندى وتەۋدى تالاپ ەتەدى. حۋاڭ مىرزا وبالدى بولدىم دەپ زار يلەپ، جاقسى ءىس ىستەسەم دە جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ قالدىم دەپ ىشتەي قاتتى رەنجيدى.

  【زاڭعا تۇسىنىك】 ازاماتتىق زاڭنامادا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: تاسىمال تيجاراتىندىق ەمەس موتورلى كولىكتەردە كولىك اپاتى تۋىلىپ كولىككە اقىسىز وتىرۋشىلار زارداپ شەگىپ، ول وسى موتورلى كولىك جاقتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بولسا، ونىڭ تولەم جاۋاپكەرشىلىگى جەڭىلدەتىلۋگە ءتيىس، دەسەدە، موتورلى كولىكتى پايدالانۋشىدا قاساقانا ىستەۋ نيەتى نەمەسە ەلەۋلى اعاتتىق بولعاندار بۇعان قامتىلمايدى.

  كولىك جۇرگىزۋشى كولىككە وتىرۋشىدان ەشقانداي اقى الماعان جاعدايدا، كولىككە وتىرۋشىنى ءوزى جۇرگىزگەن موتورلى كولىككە وتىرۋعا رۇقسات ەتۋ ارەكەتى قوعامدىق ءمورال مەن جاسىل ءجۇرىس - تۇرىس ۇستانىمىنا ۇيلەسەدى، بۇل ىنتالاندىرىلۋعا جانە قولداۋ كورسەتىلۋگە ءتيىس. كولىك اپاتى تۋىلعان سوڭ، ادىلدىك پرينسيبى بويىنشا، كولىك جۇرگىزۋشىنىڭ تولەم جاۋاپكەرشىلىگى جەڭىلدەتىلۋگە ءتيىس، ازاماتتىق زاڭنامادا بۇل ءتۇيىن ايقىندالعان.

  بەيجيڭ قالاسى ادۆوكاتتار قوعامىنىڭ باستىعى گاۋ زىچىڭ بىلاي دەيدى: ”كولىككە تەگىن وتىرۋ اينالامىزدا ۇنەمى بولىپ جاتادى. شىنىمەن كومەككە ءزارۋ ادامعا جولىققاندا، ونى ءوزىنىڭ كولىگىنە وتىرعىزىپ الۋعا بولسا دا، كولىك اپاتى تۋىلىپ تولەم جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاپ جۇرمەيىن دەپ قورقىپ باسقالاردى كولىگىنە وتىرعىزۋدان باس تارتاتىن جاعداي بار. ازاماتتىق زاڭنامادا ’جاقسى نيەتپەن كولىگىنە وتىرعىزۋ‘ تارماعى قوسىلىپ، ادامدار باسقالارعا كومەكتەسۋدى قۋانىش ساناۋعا ىنتالاندىرىلعان، بۇل الەۋمەتتىك ءتارتىپ، تاماشا سالتقا جانە ادىلدىك پرينسيبىنە ۇيلەسەدى“.

اقاۋلى ءونىم ساتىپ العاندا، وندىرۋشىگە قايتارۋ اقىسىن كىم ”تولەيدى“؟

  【دەلو مىسالى】 5 - ايدىڭ 28 - كۇنى ۋحان قالالىق بازار باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسى ازىق - تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ بويىنشا ۇلگى الىپ تەكسەرۋ ينفورماتسيا حابارلاندىرۋىنىڭ 2020 - جىلعى 10 - سانىن جاريالادى. حۋبەيداعى ءبىر ازىق - تۇلىك سەرىكتەستىگى وندىرگەن قاز مويىنى، تاۋىق سيراعى سياقتى ونىمدەردى باكتەريا شوعىرىنىڭ جالپى سانى ولشەمنەن اسقاندىعى سەبەپتى ساتىلىمنان شىعارىپ تاستاۋ، وندىرۋشىگە قايتارۋ تالاپ ەتىلگەن.

  【زاڭعا تۇسىنىك】 ازاماتتىق زاڭنامادا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: ونىمدە اقاۋ بولۋى سەبەپتى باسقالارعا زالال جەتكىزسە، ءوندىرۋشى ۇقىققا قول سۇعۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋى ءتيىس. ءونىم اينالىمعا تۇسكەن سوڭ اقاۋ بار ەكەندىگى بايقالسا، ءوندىرۋشى، ساتۋشى ساتۋدان توقتاتۋ، ەسكەرتۋ، قايتارىپ اكەلۋ سياقتى تۇزەتۋ شارالارىن دەر كەزىندە قولدانۋعا ءتيىس؛ تۇزەتۋ شارالارىن دەر كەزىندە قولدانباۋدىڭ نەمەسە تۇزەتۋ شارالارى پارمەندى بولماۋدىڭ كەسىرىنەن زارداپتىڭ ۇلعايۋىنا اپارىپ سوقسا، ۇلعايعان زارداپ ءۇشىن دە ۇقىققا قول سۇعۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋعا ءتيىس. الدىڭعى تارماقتاعى بەلگىلەمە بويىنشا قايتارىپ اكەلۋ شاراسى قولدانىلسا، ءوندىرۋشى، ساتۋشى ۇقىعىنا قول سۇعىلعانداردىڭ وسى سەبەپتى شىعارعان قاجەتتى اقىلارىن كوتەرەدى.

  چۇڭچيڭ سۋوتۇڭ ادۆوكاتتار كەڭسەسىنىڭ ادۆوكاتى حان دىيۇن بىلاي دەپ قارايدى: ءوندىرۋشىنىڭ، ساتۋشىنىڭ اقاۋلى ءونىمدى قايتارىپ اكەلۋ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى بەلگىلەمە جاساپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ − بازار ەكونوميكاسى ءتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرۋدىڭ، وتە - موتە، بۇقارانىڭ تۇرمىسىمەن تىعىز بايلانىستى ازىق - تۇلىك، ءدارى - دارمەك سالاسىندا قالىڭ تۇتىنۋشىلاردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋدىڭ قاجەتتى شاراسى.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 9 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى