كەڭىستىكتەن قاعىلىق اۋدانى اقتاش قالاشىعىنا كوز سالعاندا (ۇشقىشسىز ۇشاقپەن تۇسىرگەن). 2018 - جىلى قاعىلىق اۋدانى 840 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن قونىس جاڭالاپ ورنالاستىرۋ اۋماعىن سالىپ، ”ءبىر ءوڭىردىڭ توپىراعى مەن سۋى سول ءوڭىردىڭ ادامىن اسىراي المايتىن“ ماسەلەنى شەشتى. سۋرەتتى ما جيابيڭ تۇسىرگەن
رەداكتوردان
شينجياڭداعى كەيبىر قاتىناسى قولايسىز، كەدەي دە مەشەۋ جەرلەردىڭ ”ءبىر ءوڭىردىڭ توپىراعى مەن سۋى سول ءوڭىردىڭ ادامىن اسىراي الماعاندىقتان“، كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ وسى ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءتۇبىرلى جولىنا اينالدى. شينجياڭ ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ مىندەتىن جاپپاي ورىنداپ، پامير ۇستىرتىنەن تارىم ويپاتىنىڭ جيەگىنە دەيىن، كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ شينجياڭداعى سان مىڭداعان كەدەي بۇقارانىڭ تاعدىرىن وزگەرتتى. ”كوشىرىپ شىعارۋ“ ماسەلەسىن شەشكەن سوڭ، قايتكەندە قونىس جاڭالاعان بۇقارانى ”ورنىقتىرۋعا، اۋقاتتاندىرۋعا“ شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە بولادى؟ گازەتىمىز بۇگىننەن باستاپ ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسى − قونىس جاڭالاۋ تۇيىندەرىنەن كورگەن - بىلگەندەرىمىز“ ايدارشاسىن اشىپ، قونىس جاڭالاعان بۇقارانىڭ تۇرمىستاعى وزگەرىستەرىنە نازار سالادى.
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى حان شينيان
6 - ايدىڭ 16 - كۇنى قاعىلىق اۋدان قالاشىعىنان شىعىس سولتۇستىككە قاراي اتتانىپ، اۆتوكولىكپەن 22 كيلومەتر جول باسىپ، ءتىلشى بينالار قاز - قاتار، رەتتى جوبالانىپ سالىنعان قاعىلىق اۋدانى اقتاش قالاشىعىنىڭ قونىس جاڭالاپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا ورنالاستىرۋ اۋماعىنا كەلدى، بۇل ارانىڭ بارلىق جەرىنەن گۇلدەنىپ - كوركەيگەن كورىنىس مەن مۇندالاپ تۇر.
اقتاش قالاشىعى ءشول دالانىڭ قويناۋىنان بوي كوتەرگەن ءۇمىت قالاسى. ”كوشىرىپ شىعارۋ، تۇراقتاپ تۇرۋ، جۇمىستانۋ، قامتاماسىز ەتۋ“ تالابى بويىنشا، اقتاش قالاشىعى كاسىپ سالاسىن دامىتۋعا، ەكونوميكا قۇرىلىمىن رەتتەۋگە، كىرىستى ارتتىرۋ ارناسىن كەڭەيتۋگە كۇش سالىپ، قونىس جاڭالاعان بۇقارا دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىسقا ارشىندى قادام تاستادى.
”كەدەيلىك جايلاعان جەرگە“ قوش ايتىپ، جاڭا تۇرمىستى قارسى الدى
اقتاش قالاشىعىنىڭ ۇلكەندى - كىشىلى كوشەلەرىن ارالاساڭىز، قاتار - قاتار اعاشتار جاسىل جەلەك جامىلىپ، جاياۋلار كوشەسىنىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى بارقىت ءشوپ جايقالىپ، جاڭادان سالىنعان سارى داۋالدى، قىزىل شاتىرلى ۇيلەر قاز - قاتار ءتىزىلىپ، كوز جەتەر جەردىڭ بارلىعى كوركەم كورىنىسكە اينالعان.
ءشول دالانىڭ قويناۋىنان بوي كوتەرگەن وسى ءۇمىت قالاسى 3 جىلدىڭ الدىندا قىلتان شىقپايتىن قاعىر جەر بولاتىن.
”ۇكىمەت بىزگە سالىپ بەرگەن ۇيلەر ادەمى دە جانعا جايلى، قاراڭىزشى، بولەك اۋلاسى مەن كەمەلدى، سايكەستى قۇرىلعىلارى بار بولدى. باسپانام دا، جۇمىسىم دا بار بولدى، مەن وتە باقىتتىمىن“. تۇرعىن ماحمۇت ايت ۇيىندە قۋانىپ تۇرىپ بىلاي دەدى: ”قازىرگى تۇرمىس نەشە بۋىن ادامنىڭ ارمانى ەدى“.
قونىس جاڭالاۋدىڭ الدىندا، ماحمۇتتىڭ وتباسى كۇنلۇن تاۋىنىڭ قويناۋىنداعى چىپان اۋىلى شاراكىلا قىستاعىندا تۇراتىن، سۋدى تاسىپ ءىشىپ، تابيعاتقا سۇيەنىپ كۇن كورەتىن. ”ەڭ جاپالى كەز قىس مەزگىلى“. تاۋ تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك، قىسى سۋىق، ۇيگە كومىر جاعىپ جىلىنادى، كومىر ساتىپ الاتىن اقشانى ۇنەمدەۋ ءۇشىن، كۇندىز وتىن جاعىپ، تۇندە كومىر جاعاتىن، وسىلاي ۇنەمدەسەدە، كومىر ساتىپ الۋعا جۇمسايتىن اقشا وتباسى جىلدىق كىرىسىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن ۇستايتىن.
”جاڭا ءۇي شىنىمەن جاقسى، ءۇيدى ەلەكترمەن جىلىتامىز“، - دەدى ماحمۇت.
اقتاش قالاشىعىندا، ەلەكترمەن جىلىنۋ جانە اۋىز سۋ قۇبىرى مەن لاس سۋ قۇبىرى، جانارگاز سياقتىلار تۇرعىندار وتباسىنىڭ ولشەمدى جابدىقتارىنا اينالدى.
”ءبىز دە قالالىقتار سياقتى تۇرمىس كەشىردىك“، - دەدى ماحمۇت شاتتانا، - ”تەلەۆيزور، توڭازىتقىش، كىرجۋعىش، ساپا، ەلەكتر قازان، گازوشاق بارلىعى تولىق“.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى اتقارعاننان بەرى، كوكيار اۋىلى، چىپان اۋىلى، ۇششارباس قالاشىعىنداعى 3063 وتباسىنداعى 14 مىڭ كەدەي حالىق قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ ارقىلى ”كەدەيلىك جايلاعان جەرگە“ تۇبەگەيلى قوش ايتىپ، جاڭا تۇرمىستى قارسى الدى.
جۇمىستانۋ قامتاماسىز ەتىلىپ، ارمانعا باتىلدىقپەن قانات قاقتى
يەگامبەردى ابيبوللا كوكيار اۋىلىنان كوشىپ كەلگەن. جىلىجاي كوكونىسى دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن ول ەگىلگەن كوكونىس كورسە بولدى، بارىپ زەرتتەپ كورەتىن، ول ءبىر كوكونىس جىلىجايىم بولسا دەپ ارماندايتىن.
بىلتىر قالاشىق جىلىجاي جەرىن تەگىن بەردى، ول ءبىرىنشى جىلى كارتوپ ەگىپ جەردى قۇنارلاندىردى، كەلەسى جىلى ءتاتتى جۇگەرى ساتىپ الۋ توقتامىنا قول قويىپ، جەرىنە 35 مىڭ ءتۇپ ءتاتتى جۇگەرى ەكتى. ”بيىل پايدا تاۋىپ، زيان تارتپايتىنىما سەنىمدىمىن“، - دەدى يەگامبەردى العىس جاۋدىرىپ، - ”پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنا العىس ايتامىن، ءبىزدى باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلتتى“.
بارلىعى ارمان قۋعان جاندار، رازىمانگۇل وسمان دا سولاردىڭ ءبىرى. ”ايتسام كۇلمەڭىز، مەن ەرەسەكتەر داشۋەسىنە ەمتيحان بەرۋدى ويلاپ ءجۇرمىن“. كەڭسەدە وتىرىپ كومپيۋتەردى جاتىق مەڭگەرىپ وتىرعان رازىمانگۇل بۇرىن وتباسى ايەلى بولاتىن، قازىر كۇيەۋىمەن بىرگە قولعاپ زاۆودىنىڭ جۇمىسشىسىنا اينالدى.
رازىمانگۇل قاعىلىق اۋدانى چىپان اۋىلى يلىنىش قىستاعىنداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي شارۋا، 2018 - جىلى 4 - ايدا اقتاش قالاشىعىنا وتباسىمەن كوشىپ كەلگەن سوڭ، كۋرسقا قاتىناسىپ، ءۇيىنىڭ قاسىنداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ زاۆودىنان جۇمىس تاۋىپ، ايىنا 2000 يۋاننان استام ەڭبەكاقى الادى.
”تۇراقتى كىرىس بولعان سوڭ، تۇرمىسىمىز قامتاماسىز ەتىلدى، مەن ەندى ارمانعا باتىلدىقپەن قانات قاعامىن“، - دەدى رازىمانگۇل نىق سەنىممەن. ورتالاۋ مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، وتباسى كەدەي بولعاندىقتان ول جالعاستى وقۋدان قول ۇزەدى. قازىر تىرىسشاڭ ۇيرەنۋگە قۇمار ول كاسىپورىن جاعىنان كەڭسە باسقارۋشىلىعىنا تاڭدالىپ، تۇرمىسى بارعان سايىن جاقسارىپ، وقۋ ارمانىن قايتا تۇتاندىردى.
جەر - سۋ الماستىرىپ، ەل - جۇرت اۋقاتتاندى. جاستاردىڭ ارمانىن جەبەپ، قونىس جاڭالاعان بۇقارانىڭ ”كوشىپ شىعۋىنا، تۇراقتاپ تۇرۋىنا، اۋقاتتانۋىنا“ شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، اقتاش قالاشىعى ىلگەرىندى - كەيىندى قولعاپ زاۆودى، ەلەكترون زاۆودى، كيىم - كەشەك زاۆودى، اياق كيىم زاۆودى سياقتى 9 كاسىپورىندى ەنگىزىپ، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىنان 2050 ادامدى جۇمىستاندىردى.
تاماشا تۇرمىستى تاماشا وتكىزىپ، بولاشاقتى كوزدەپ دامۋدى جوسپارلادى
”كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ ساياساتى بولماسا، مەنىڭ بۇگىنگىدەي جاقسى تۇرمىسقا قايدان قولىم جەتسىن“، - دەدى وتكەنى مەن بۇگىنىن سالىستىرعان قونىس جاڭالاۋشى نۇرمامەت نۇردىڭ جۇزىنەن شاتتىق لەبى ەسىپ.
نۇرمامەتتىڭ بۇرىنعى مەكەنى چىپان اۋىلى قاراشور قىستاعىندا بولاتىن، كوشىپ كەلگەن سوڭ، ورمان قورعاشى بولىپ قىزمەتكە قابىلدانىپ، اي سايىن تۇراقتى ەڭبەكاقىسى بولدى.
”بۇرىن ەككەن ەگىن ىشەر اسقا عانا جەتەتىن، تاۋدان كوشىپ شىققان سوڭ، اۋقاتتانۋ ءىسىن ويلاستىراتىن شارت - جاعداي تۋدى“. نۇرمامەت ورمان قورعاۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋدەن تىس، ايەلىمەن بىرگە تاياۋ ماڭداعى فەرمادا 5 ساۋىن سيىر باعىپ، تەك ءسۇت ساتىپ كۇنىنە 80 يۋان كىرىس كىرگىزدى. وتباسىنداعى 3 جاننىڭ تۇرمىسى بىردەن وزگەردى.
كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ بويىنشا ورنالاستىرۋ اۋماعىنا كەلگەن سوڭ، ءۇي دە، جول دا جاقسى بولىپ، نۇرمامەتتىڭ كوڭىل كۇيى كوتەرىلىپ، جۇمىستان قايتقان سوڭ ەلەكترسيكلگە ءمىنىپ، ايەلىن ەرتىپ قىدىرىپ، ءان ايتادى. ”تاماشا تۇرمىستى تاماشا وتكىزۋ كەرەك“، - دەدى نۇرمامەت كۇلىپ تۇرىپ.
تاماشا تۇرمىس ارمان وتىن قاۋلاتىپ، بولاشاقتى نۇرلاندىردى
اقتاش قالاشعىنداعى قىستاقتار ءار دارەجەلى ۇكىمەتتىڭ، ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ جانە قاتىستى كاسىپورىنداردىڭ كومەگىندە، كاسىپ سالاسى ارقىلى سۇيەمەلدەۋ قارجىسى وتباسىنا دەيىن، ادامعا دەيىن تياناقتانىپ، كىرىستى كوپ جولمەن ارتتىرۋ ارناسىن العاشقى قادامدا قالىپتاستىرىپ، جەرگىلىكتى بۇقارا ”مەنى دامىت“ دەگەننەن ”مەن داميمىن“ دەيتىن كوزقاراسقا بۇرىلىس جاساۋدى جۇزەگە اسىردى.
كەدەي شارۋا تۇردىمامەت داۋىت 50 جاستان ەندى اسقان، قونىس جاڭالاۋدىڭ الدىندا ”قارتتاردى كۇتىمدەۋ“ جاعدايىندا ەدى. قونىس جاڭالاعان سوڭ ول ۇيىندە وتىرا المادى، اعاششىلىق ونەرىن قايتا قولىنا الىپ، ماڭايداعى جۇمىسشىلار اترەتىندە جۇمىس ىستەپ، كۇنىنە 120 يۋان كىرىس كىرگىزدى.
”ەل ساناتىنا قوسىلىپ، بولاشاقتى كوزدەپ، دامۋدى جوسپارلادىم“، - دەدى تۇردىمامەت سەنىممەن.
