حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
امەريكادا جەرگىلىكتى ۋاقىت 6 - ايدىڭ 17 - كۇنى، امەريكا جاق ايتىلمىس ”2020 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىنا“ قول قويىپ زاڭ ساناتىندا قابىلدادى. ايتىلمىس بۇل زاڭ جوباسى جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىن قاساقانا داتتاپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنا سۇرقيالىقپەن سوقتىعىپ، حالىقارالىق زاڭ مەن حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ نەگىزگى ولشەمىن كوپە - كورنەۋ اياققا تاپتاپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىكتى. جۇڭگو ۇكىمەتى مەن حالقى بۇعان قاتتى كەكتەنەدى جانە باتىل قارسى تۇرادى.
مىنانى، ءسوزسىز، اتاپ كورسەتەمىز: شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە استە امەريكا جاقتىڭ ايعاي - سۇرەن سالعانىنداي ادامدىق ۇقىق، ۇلت، ءدىن ماسەلەسى ەمەس، قايتا زورلىقتى كۇش لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسى. 20 - عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان بەرى، ۇلتتىق بولشەكتەۋشى كۇش، ءدىني ۇشقارى كۇش، زورلىقتى لاڭكەستىك كۇشتى قامتىعان ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭدا نەشە مىڭداعان زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك وقيعالاردى تۋدىرىپ، باس اماندىق پەن مال - مۇلىككە اۋىر دارەجەدە زيان سالىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءتۇرلى ۇقىقتارىن اۋىر دارەجەدە اياققا تاپتادى. جۇڭگو ۇكىمەتى ۇستىنەن وڭاۋ مەن تۇبىرىنەن وڭاۋعا بىردەي ءمان بەرۋگە تاباندى بولىپ، سوققى بەرۋ مەن الدىن الۋدى ۇشتاستىرىپ، شينجياڭدا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋعا جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋعا قاتىستى ءبىر قىدىرۋ شارالاردى باتىل قولداندى، قاتىستى شارالار جۇڭگونىڭ زاڭىنا ساي كەلىپ قانا قويماي، جۇڭگونىڭ حالىقارالىق قوعامنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ دارىپتەمەسىن تياناقتاندىرۋى، «بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ الەمدىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ستراتەگياسىن»، «زورلىقتى كۇشتەن، ۇشقارىلىقتان ساقتانۋ ارەكەت جوباسىن» تياناقتاندىرۋدى قامتىعان ناقتى ءادىسى جانە بەينەسى بولىپ تابىلادى. جۇڭگونىڭ شاراسى اسا ءونىمدى بولىپ، شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىلدان استام ۋاقىت بويى زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلوسى تۋىلمادى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعى، سالاماتتىق ۇقىعى، دامۋ ۇقىعى سياقتى ۇقىقتارى پارمەندى قامتاماسىز ەتىلدى. حالىقارالىق قوعام جۇڭگونىڭ ارەكەتى دۇنيە جۇزىلىك ادامدىق ۇقىق ىستەرىنە جانە الەمدىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ىستەرىنە بەلسەندى ۇلەس قوستى دەپ جاپپاي مويىندادى.
امەريكا جاقتىڭ شينجياڭعا ساياتىن ايتىلمىس زاڭ جوباسىن شىعارۋى بۇكىلدەي شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرعاندىق. شىندىققا داۋ جۇرمەيدى. بۇگىنگى شينجياڭدا ۇلتتار تەڭ دە ىنتىماقتى، دىندەر جاراسىمدى دا ۇيلەسىمدى، تۇرمىس تىنىش تا بەرەكەلى، مىنە بۇل شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ناعىز ىرىس - قۇتى. 2019 - جىلى شينجياڭ قابىلداعان ساياحاتشى 200 ميلليون ادام - رەتتەن استى، ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋ مولشەرى ％6.2كە جەتتى، 2020 - جىلى مۇلدەم كەدەيلىكتى تۇبەگەيلى جويادى. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنداعى ۇيعۇر ۇلتىنىڭ جان سانى 11 ميلليون 650 مىڭعا ارتىپ، اۆتونوميالى رايونداعى جالپى جان سانىنىڭ ％46.8ىن يەلەدى. شينجياڭ ءىسلام ءدىنى مەشىتتەرى 24 مىڭنان اسىپ، ورتا ەسەپپەن ءار 530 مۇسىلمانعا ءبىر مەشىت تۋرا كەلەدى. ۇيعۇر ۇلتى جۇڭگونىڭ 56 ۇلتتان قۇرالعان ۇلى شاڭىراعىنىڭ ءبىر مۇشەسى بولىپ، جۇڭگونىڭ نەگىزگى زاڭى بەرگەن ءتۇرلى ۇقىقتار مەن ەركىندىكتەردەن تولىق يگىلىكتەنۋدە.
دۇرىس - بۇرىسى جونىندە حالىقارالىق قوعام ءوزى تورەلىگىن ايتادى. بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسىنىڭ 43 - رەتكى ماجىلىسىندە كوپتەگەن مەملەكەتتىڭ ۋاكىلدەرى سوزدەرىندە جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ناتيجەسىن القاپ، جۇڭگونىڭ اشىق، جاريا بولۋدان جازباعاندىعىن ماقتاپ، شينجياڭعا ساپارلاي كەلگەن ءار ەلدىڭ 1000نان استام ديپلوماتتارى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ءمانساپتىلارى، تىلشىلەرى، ءدىني قايراتكەرلەر سياقتىلاردى قابىلداپ، جۇڭگو جاقتىڭ ۇسىنىس ەتكەن ادامدىق ۇقىق جوعارى دارەجەلى ارناۋلى ءمانساپتىلارىنىڭ شينجياڭعا ساپارلاي كەلۋىن قارسى الدى. 2019 - جىلى 50 نەشە مەملەكەتتىڭ جەنەۆادا تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلىدەرى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسى ءتوراعاسىنا جانە ادامدىق ۇقىق ىستەرى جونىندەگى جوعارى دارەجەلى ارناۋلى ءمانساپتىسىنا بىرلەسىپ حات جازىپ، جۇڭگونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىندە ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتكەنىنە جانە ونى قامتاماسىز ەتكەنىنە بەلسەندى باعا بەردى؛ 60 نەشە مەملەكەت 74 - كەزەكتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جينالىسىنىڭ 3 كوميتەت ءماجىلىسى كەزىندە ىركەس - تىركەس ءسوز كەزەگىن الىپ، جۇڭگو جاقتىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەگى تۇرعىسىن قولداپ، جۇڭگونىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرىندەگى وراسان زور العا باسۋىن جانە شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىن القاپ، ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىن جەلەۋ ەتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋىنە قارسى تۇردى. كەزىندە شينجياڭعا ساپارلاي كەلگەن ەگيپەتتىڭ سىرتقى ىستەر كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى يزات سااد توتەسىنەن امەريكا جاقتىڭ ايتىلمىس ”ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىنەن“ پايدالانىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋى ”قوقان - لوقى جاساۋعا جاتادى“ دەپ اتاپ كورسەتكەن. برازيليا برازيليا - جۇڭگو ونەركاسىپ - ساۋدا باس قوعامىنىڭ زەرتتەۋشىسى يسابەل كاۋالە ”امەريكا جاقتىڭ ءىس جۇزىندەگى نيەتى ءوزىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى زورەكەرلىگىن قورعاۋ“ دەپ قارادى.
امەريكا جاق شينجياڭعا ساياتىن ايتىلمىس زاڭ جوباسىمەن شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىنا كىر كەلتىرۋى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ادامدىق ۇقىق ماسەلەسى جاعىنداعى اشىقتان - اشىق قوس ولشەممەن اينالىسۋى سانالادى. كوپكە ءمالىم، امەريكا جاق تاياۋ جىلداردان بەرى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدى سىلتاۋ ەتىپ يراق، سيريا سياقتى ءىسلام مەملەكەتتەرىندە سوعىس بىلىقپالىعىن تۋدىرىپ، ميلليونداعان جازىقسىز بۇقارانىڭ ءولىم - ءجىتىمىن تۋدىردى؛ امەريكا جاق تاعى لاڭكەستىكتى بەلگىلى ءبىر مەملەكەتپەن، وڭىرمەن جانە دىنمەن بايلانىستىرىپ، مۇسىلمانداردى نەگىزگى جان سانى ەتكەن كەيبىر مەملەكەتتەرگە قاراتا ”مۇسىلمانداردى شەكتەۋ بۇيرىعىن“ جاريالادى. امەريكانىڭ حالىق رايىن تەكسەرۋ ساندى مالىمەتىندە بىلاي دەپ كورسەتكەن: امەريكاداعى ％75 ەرەسەك مۇسىلمان امەريكا قوعامىندا مۇسىلمانداردى كەمسىتۋ جايتىنىڭ زور مولشەردە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعانىن بىلدىرگەن، بۇل جونىندە امەريكاداعى ％69 جاي بۇقارا دا ۇقساس كوزقاراستا بولعان؛ امەريكاداعى ％50 مۇسىلمان تاياۋ جىلداردان بەرى امەريكادا مۇسىلمان بولۋ اناعۇرلىم قيىنداستى دەپ قاراعان. مۇنان امەريكا جاقتىڭ ەرتەدەن - اق ءوز ەلىنىڭ سۇرقيا ادامدىق ۇقىق جاعدايى جونىندە ءوزىن تەرەڭ ساراپقا سالۋى كەرەكتىگىن وپ - وڭاي كورىپ الۋعا بولادى. امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازداردىڭ ساياسي جەكە مۇددەسى ءۇشىن ءتۇرلى - ءتۇرلى سوراقىلىقتارعا بارۋى وزدەرى بوسكەندەي ”ادامدىق ۇقىقتىڭ قورعاۋشىسى“ ەمەس، قايتا شىندىقتى كوزگە ىلمەي، وتىرىكتى ويدان قيىستىراتىن، ادىلدىكتى ەلەمەيتىن، قيسىنسىز، ۇياتسىز ەسەرسوق ەكەنىن قايتا - قايتا دالەلدەدى.
شينجياڭنىڭ ءىسى بۇكىلدەي جۇڭگونىڭ ىشكى ءىسى، ءارقانداي شەتەلدىڭ كيلىگۋىنە استە جول قويمايمىز. ءبىز امەريكا جاقتىڭ قاتەلىگىن دەر كەزىندە تۇزەتىپ، شينجياڭعا ساياتىن ايتىلمىس زاڭ جوباسىنان پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ مۇددەسىنە زيان جەتكىزۋىن، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋىن توقتاتۋىن قاتاڭ تالاپ ەتەمىز. جۇڭگو ۇكىمەتى مەن حالقىنىڭ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاۋ بەكىمى مىزعىمايدى. امەريكا جاقتىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالۋى، شينجياڭنىڭ گۇلدەنىپ - كوركەيگەنىن، ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋى، جۇڭگونىڭ دامۋىن، زورايۋىن شاۋجايلاۋعا ۇرىنۋى استە ىسكە اسپايدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 18 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
