− ەگيپەتتىڭ جۇڭگودا تۇرعان بۇرىنعى باس ەلشىسى جالالمەن سۇحبات
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ۋ دانني، ماحمۇت فولي
امەريكانىڭ ايتىلمىس ”2020 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىنا“ قول قويىپ، زاڭ ساناتىندا قابىلداۋىنا مەڭزەس، ەگيپەتتىڭ جۇڭگودا تۇرعان بۇرىنعى باس ەلشىسى مۇحاممەد نۇايمان جالال جۋىقتا ەگيپەتتىڭ استاناسى كايردە شينحۋا اگەنتتىگى تىلشىلەرىنىڭ ارناۋلى سۇحباتىن قابىلداعاندا مىنانى ءبىلدىردى: بۇل ارەكەت حالىقارالىق زاڭ مەن حالىقارالىق قارىم - قاتىناستاردىڭ نەگىزگى ولشەمىنە اشىقتان - اشىق قايشىلىق جاسادى، ول − جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەندىك.
جالال مىنالاردى باسا دارىپتەدى: امەريكا ۇكىمەتى بولسىن، الدە پارلامەنتى بولسىن، ءبارىنىڭ وزگە ەلدىڭ ىشكى ىسىنە باعىتتالعان زاڭ جوباسىنا قول قوياتىن قاقىسى جوق.
زاڭ جوباسىنا قول قويىلعاننان كەيىن، شينجياڭداعى ءار ۇلت كادر - جۇرتشىلىعى، عىلىم سالاسىنداعى قايراتكەرلەر، ءدىن سالاسىنداعى قايراتكەرلەر، ت.ب ەرەكشە كەكتەنىپ، قاتاڭ جازعىردى جانە باتىل قارسى تۇردى، جالال بۇنى تۇسىنەتىندىگىن جانە قولدايتىندىعىن ءبىلدىردى. ول بىلاي دەدى: امەريكانىڭ بۇل ارەكەتى − جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەندىك، جۇڭگونىڭ يەلىك ۇقىعىنا اۋىر دارەجەدە زالال جەتكىزگەندىك، ۇزاقتان بەرى ونىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە جونىندە جۇڭگونى ايىپتاۋىندا فاكت انىق بولماۋ، دۇرىس پەن بۇرىستى شاتىستىرۋ ماسەلەسى ورىن تەۋىپ كەلەدى.
”مەن شينجياڭعا تالاي رەت بارعانمىن، سوڭعىسى 2014 - جىل، مەن ول جەردەگى ناقتى جاعدايدى ءوز كوزىممەن كوردىم“. شينجياڭ جەر اۋدانىنىڭ كەڭدىگىمەن، زاتتىق بايلىعىنىڭ مولدىعىمەن، قالا كوشەلەرىنىڭ تازا دا رەتتىلىگىمەن، ۇلكەن - كىشى كوشەلەرىنەن جەمىس - جيدەك، قاۋىن - قاربىزدىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇراتىندىعىمەن جالالدىڭ ەسىندە قالىپتى.
جالال شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە ءوزىنىڭ شينجياڭعا بارعان ءار جولعى ساپارىندا ۇيعۇر حالقىنىڭ ءبىلىم الۋ، جۇمىستانۋ، ءدىن سياقتى جاقتاردا تولىق ەركىندىكتەن يگىلىكتەنىپ وتىرعاندىعىن سەزىنگەنىن ايتتى. ”مەشىتتەردە، مەن ادامداردىڭ ەمىن - ەركىن ءدىني قيمىلدار وتكىزىپ جاتقانىن كوردىم“، - دەيدى ول.
ول زاڭ الدىندا ەشكىم ەرەكشە ۇقىقتان يگىلىكتەنبەيدى، ءارقانداي ادام ءدىن اتىمەن زاڭسىز نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلدارمەن شۇعىلدانسا، ءسوز جوق، زاڭنىڭ قاتاڭ جازاسىنا ۇشىراۋ كەرەك دەپ قارايدى.
جالال تالاي جىلدىڭ الدىندا امەريكانىڭ زاڭ شىعارۋ ارقىلى ەگيپەتتەگى ادامدىق ۇقىق جاعدايىن جازعىرعاندىعىن ەسكە الدى، ول سول كەزدە ماقالا جازىپ امەريكانىڭ ەگيپەتتىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگەتىن قاقىسى جوق دەپ سىنداعان. ”شينجياڭعا ساياتىن زاڭ جوباسىنا قول قويىپ، زاڭ ساناتىندا قابىلداۋى امەريكانىڭ كانىگى تاكاپپارلىق پوزيتسياسىن تاعى ءبىر رەت كورسەتىپ بەردى“، - دەيدى جالال.
سونىمەن قاتار، جالال باتىس اقپارات قۇرالدارىنىڭ ادىلدىكتەن اۋساي كەتكەن كانىگى حابارلارىنا ءشۇبا كەلتىرەدى. ول بىلاي دەپ قارادى: باتىس اقپارات قۇرالدارىنىڭ ۇنەمى شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەر تۋرالى فاكتتەردى ويدان قۇراپ شىعارۋىنىڭ نەمەسە ونى بۇرمالاۋىنىڭ ماقساتى جۇڭگوعا كۇيە جاعىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ سىندى ساياسي ماقساتقا جەتۋ. ”ولار ۇنەمى جۇڭگوعا قارسى ۇيىمداردان سىڭار جاقتىلى كوزقاراستاعى، وبيەكتيۆ ەمەس ينفورماتسيالار الادى“. ول: ەگيپەتتىڭ جانە باسقا دا اراب ەلدەرىنىڭ جۇڭگومەن دوستىق قارىم - قاتىناسى شىندىقپەن ساناسپاعان زاڭ جوبانىڭ جانە حابارلاردىڭ ىقپالىنا ۇشىرامايدى، - دەدى.
”جۇڭگو بايىرعى وركەنيەتكە جانە تەرەڭ نەگىزگە يە مەملەكەت، حالقى اق كوڭىل، دوس پەيىل، مەن از ۇلتتاردىڭ ۇقىق - مۇددەسى جۇڭگودا جاقسى قورعالدى دەپ سەنەمىن“، - دەيدى جالال.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 21 - كۇنى كايردەن بەرگەن حابارى)
