شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ۋاڭ يۇيجاۋ
ۇيرەك باعۋ كەرەك پە، الدە اعاش ساڭىراۋقۇلاق ەگۋ كەرەك پە؟ شەشىم جاسايتىن سول كۇنى كەشتە، لوپ اۋدانى سامپۇل قالاشىعى جاڭالانگەر قىستاعىنداعى كەدەي شارۋا اتكام اسىم كۇيەۋىمەن ءتۇن ورتاسىنا دەيىن اقىلداستى، ”ەكەۋى دە ايتارلىقتاي كاسىپ، قايسىسىن تاڭداۋدى، راسىندا، بىلمەي تۇرمىز“. اقىرى قىستاق كادرلارىنىڭ كومەگىندە باعىمشىلىق تاجىريبەسى بار اتكام ۇيرەك باعۋدى تاڭدادى. ”قازىر 3 كەزەك باقتىق، دولبارلاي ەسەپتەگەندە 16 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزۋگە بولادى“، - دەدى اتكام جايراڭداپ.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدا، ءسوزسىز، جەتەكتەيتىن كاسىپ سالاسى بولۋ كەرەك. جۋىق جىلداردان بەرى، لوپ اۋدانى سان سالالى شارۋاشىلىقتى دامىتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، قيىنشىلىعى بارلاردى جەتەكتەيتىن ”كۇشتى ماگنيت ءورىسىن“ قالىپتاسىتىرىپ، كەدەي بۇقارانىڭ وي - ساناسىن وزگەرتۋىنە، كوڭىل كۇيلەرىن جاقسارتۋىنا، بەل شەشىپ ەڭبەك ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
كەدەيلىكتەن ارىلتاتىن كاسىپ سالاسىن قالاي ەنگىزدى
”نە باقسا اقشا تابۋعا بولادى؟“ 34 جاستاعى اتكام كەزىندە كوپ ويلانسا دا وي جەتكىزە الماعان. بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا ۇكىمەت كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سيىرىنان بىرەۋ بەرگەن، ول قازىر قارىز اقشا الىپ وعان قوسىپ 2 سيىر ساتىپ الدى. سيىر باعىپ كورمەگەن، ونىڭ ۇستىنە سيىردى سەمىرتە الماي قالۋدان الاڭداعان اتكام سيىرعا جەم - ءشوپتى ءۇستى - ۇستىنە بەرەدى، سيىر قاتتى سەمىرىپ، قورادا ارلى - بەرلى بۇرىلا الماي، اياعى سىنىپ قالادى، سونىمەن ەندى بازارعا شىعارىپ سويىپ ساتامىز دەپ وتىرعان سيىرىنىڭ باعاسى كۇرت تومەندەپ كەتەدى.
بۇل جاعدايدى كورگەن قىستاق كادرلارى قاتتى ىڭعايسىزدانادى، كەيىن كولەمدەنگەن باعىمشىلىق جولعا قويىلعان سوڭ، وتباسىلار باعىمشىلىقپەن اينالىسۋدان پايدا تاپپايدى، بازاردان قايتا - قايتا مەسەلدەسى قايتا بەردى، سونىمەن اتكام ەندى قايتىپ سيىر باقپايدى.
اتكام تۇرعان جاڭالانگەر قىستاعىندا ادام كوپ، جەر از، قاتىناس قولايسىز، تىرەكتى كاسىپ سالاسى كەمشىل. لوپ اۋدانىنداعى كوپتەگەن كەدەي قىستاقتاردا وسىعان ۇقساس ماسەلەلەر ورىن تەپكەن، وسى سەبەپتى بۇل اۋدان كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ كوكەي تەستىلىگىن تانىپ جەتتى.
اتكام وسى بۇرىلىسقا كۋا بولدى. 2018 - جىلى لوپ اۋدانى سىرتقى جەردەن ءبىر ازىق - تۇلىك كاسىپورنىن ەنگىزىپ، ەتتى ۇيرەك جەتىلدىرۋ، باعۋ، سويۋ ءبىرشاما كەمەلدەنگەن كاسىپ تىزبەگىن قۇردى ءارى ”سەرىكتەستىك + بازا + كووپەراتيۆ + كەدەي وتباسى“ باعىمشىلىق ۇلگىسىن قولدانىپ، تۇتاس اۋدانداعى 6 اۋىل - قالاشىقتا 11 بازا، 250 ۇيرەك باعاتىن كۇركە سالدى، ءار كۇركەنى 20 كەدەي وتباسى بىرگە باسقارىپ، جىلىنا 6 كەزەك ۇيرەك باعىپ، 5000 كەدەي بۇقارانى كىرىستەرىن ارتتىرۋعا تىكەلەي باستادى.
ۇكىمەت قارجى قوسىپ، كاسىپورىن قامتاماسىز ەتىپ، پايدانى تەڭ ءبولۋ اتكامنىڭ باعىمشىلىققا سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋداعى سەنىمىن قايتا ورناتۋىنا تۇرتكى بولدى. بيىل جىل باسىندا، اتكام مەن وزگە دە كەدەي وتباسىلارى بىرلەسىپ ءبىر ۇيرەك باعۋ كۇركەسىن باسقاردى.
6 - ايدىڭ 22 - كۇنى تاڭەرتەڭ اتكام تاماعىن اسىعىس ىشە سالا، قىستاقتىڭ شىعىس جاعىنداعى باعىمشىلىق كووپەراتيۆىنە قاراي جونەلدى. كووپەراتيۆتە قىزمەت ىستەگەننەن بەرى، بالاسىن قارتتارعا تاپسىرىپ، ءوزى دەن قويا ۇيرەك باقتى. قازىرگە دەيىن 3 كەزەك ۇيرەك باقتى، ونىمدىلىگى وتە جاقسى.
وسى 2 جىلدا لوپ اۋدانى كەدەيلەردى ورنىقتى كىرىس ارتتىرۋعا باستايتىن اۋقاتتانۋ كاسىبىن جەدەل جەتىلدىردى جانە دامىتتى ءارى باستاماشى كاسىپورىندار جەتەكشى بولىپ، كاسىپورىننىڭ نىساندى اتقارۋدىڭ دانەكەرىنە اينالۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، بيىل كاسىپ سالاسىمەن سۇيەمەلدەۋ ارقىلى مەجەمەن 87 مىڭ 700 ادامدى كىرىستەرىن ارتتىرىپ كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا باستايدى.
ەتتى ۇيرەك باعىمشىلىعى، كەپتەر باعىمشىلىعى، تاعى ساۋىن سيىر، جۇمىرتقالىق تاۋىق، قويان باعىمشىلىعى سياقتىلار بار، قازىر لوپ اۋدانىنىڭ سان سالالى شارۋاشىلىقتى دامىتۋىنىڭ جاڭا جاعدايى كەدەي وتباسىلارىنا اناعۇرلىم كوپ تالعام اپەرۋمەن بىرگە، كەدەيلىكتەن ارىلۋعا اناعۇرلىم مول سەنىم مەن ءۇمىت سيلادى.
”كوپ جەرگە ەگىپ، ماردىمسىز ءونىم الۋدى“ قالاي شەشتى
لوپ اۋدانىنىڭ جاسىل القاپ كولەمى بۇكىل اۋدان جەر اۋماعىنىڭ نەبارى ％5.6ىن ۇستايدى، 300 مىڭعا جۋىق جان سانىندا تەك 340 مىڭ مۋ ەگىستىك جەر بار. قۇرعاقشىلىق جايلاعان، جاڭبىر از جاۋادى، قۇمدى بوران سوعاتىن ۋاقىتى ۇزاق، ەڭ تاجىريبەلى ەگىنشىنىڭ ءوزى ”كوپ جەرگە ەگىپ، ماردىمسىز ءونىم الۋداي“ ىرىقسىزدىقتان قۇتىلا الماعان ەدى.
لوپ اۋدانى دول اۋىلىنىڭ دوڭكۇرلاك قىستاعى بۇرىن ەگىن ەگەتىن، قازىر اعاش ساڭىراۋقۇلاعىن ەگەدى، قىستاقتاعى كەدەي شارۋا ءپاتام روزمامەت تە اعاش ساڭىراۋقۇلاق ەگەدى، الايدا ول جونىنەن العاندا، وسىنىڭ الدىندا از بەينەت تارتپادى. 21 جاستاعى ءپاتام ءبىر ءۇيدىڭ ۇلكەن قىزى، باۋىرلارى مەن سىڭلىلەرى ءالى كىشكەنە، ەڭبەك قابىلەتى جوق، ول اكەسىنە ەرىپ ەگىن ەگەدى، 2 مۋ جەردەن كىرەتىن كىرىس شەكتى بولاتىن. وتباسىنىڭ جەرىن اينالىمعا سالعان سوڭ، ءپاتام ”جۇمىسسىز“ قالىپ، وزگەلەرگە ەرىپ كەز - كەلگەن جەردە ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەپ اقشا تاۋىپ ءجۇردى؛ ىستەيتىن ۇساق - تۇيەك جۇمىس تابىلماعان كەزدە، ءپاتام قاتتى شيىرشىق اتاتىن...
ءدال وسىنداي كەزدە، قىستاقتىڭ كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ كادرى ىزدەپ كەلىپ: ”قىستاقتا اعاش ساڭىراۋقۇلاعىن ەگەتىن جىلىجاي بار، كەدەي وتباسىلارىنان كوتەرمەگە الۋ اقىسىن المايدى، مۇنان كىرەتىن كىرىس ەگىن ەگۋدەن الدەقايدا كوپ“ دەدى.
ءپاتام تاۋەكەلگە كەلىپ، 4 جىلىجايدى كوتەرمەگە الۋ توقتامىنا قول قويادى، سەرىكتەستىك ەگۋگە، جيناۋعا جاۋاپتى، جىلىجايدا ىستەيتىن جۇمىس كۇندەلىكتى باسقارۋ مەن اعاش ساڭىراۋقۇلاعىن جيناۋ، تەك جىلىجايدى باسقارۋ، قورعاۋدىڭ وزىنەن جىلىنا 24 مىڭ يۋان كىرىس تاباتىندىعى ونى قاتتى قۋانىشقا بولەدى.
شارۋالاردىڭ جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ كادرلارى ەڭ انىق بىلەدى، جەردەن اناعۇرلىم مول تابىس تابۋ ءۇشىن، ولار بارلىق امالدى قاراستىردى. ”50 مۋ جەرگە كۇلگىن كارتوپ ەكسەڭ، ءبىر مۋىنان 2 توننا ءونىم الىپ، 80 مىڭ يۋان كىرىس كىرەدى“، - دەدى سامپۇل قالاشىعى بوستانكول قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابىلەز احىمەت ماساتتانىپ. بىلتىر سىناق رەتىندە ەگىلگەن كۇلگىن كارتوپ ءساتتى بولعان حاباردى ەستىگەن ابىلەز كوڭىلى الىپ ۇشىپ، كادرلاردىڭ ىزدەپ كەلۋىن كۇتىپ جاتپاستان، بەلسەندى تۇردە 3 كەدەي وتباسىن تاۋىپ، 6 شاعىن كۇمبەزشە جىلىجاي سالىپ كۇلگىن كارتوپ ەكتى.
قازىر بوستانكول قىستاعىنىڭ 22 جىلىجايىنداعى كۇلگىن كارتوپ وسكىنى 4 اۋىل - قالاشىقتاعى 6 قىستاقتا ەگۋگە جالىپلاستىرىلىپ، 6 - ايدىڭ باسىندا 800 مۋ كەلەتىن ۇلكەن اتىز، ورمان اراسى جانە اۋلا سياقتى جەرلەرگە 1 - كەزەكتە كوشىرىلىپ ەگىلدى، 2 - كەزەكتە تاعى كۇلگىن كارتوپتان 4000 مۋ اينالاسىندا جالپىلاستىرىلىپ ەگۋ جوسپارلاندى.
بۇرىنعى بار جەردەن اناعۇرلىم مول ەكونوميكالىق ونىمدىلىك جاراتۋ ءۇشىن، لوپ اۋدانى جىلىجايداعى كوكونىس، جەمىس - جيدەك جاڭا سورتىن ەنگىزۋ جانە جالپىلاستىرۋ تەبىنىن كۇشەيتتى، سونداي - اق جاڭعاق، شىلان سياقتىلاردى ەگۋدى ۇزدىكسىز دامىتۋ، بەكەمدەۋ نەگىزىندە، قارا ساڭىراۋقۇلاق، اق بۇرىشتى نەگىز ەتكەن ەرەكشە كاسىپ سالاسىن كۇش سالا دامىتتى.
كاسىپ سالاسى بازاسىن قالاي تۇلعالادى
كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن شىنايى جوعارىلاتۋدا، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ تاسىلىنە دە وزگەرىس جاساۋ كەرەك. لوپ اۋدانى بەيجيڭنىڭ شينجياڭعا كومەكتەسىپ سالعان كاسىپ سالاسى باقشاسى اۋماعىنىڭ شاشتان جاسالاتىن ونىمدەر كاسىپ سالاسى باقشاسىندا، جاڭا ءبىر كاسىپ سالاسى قۇن جاراتۋدا.
6 - ايدىڭ 23 - كۇنى شاشتان جاسالاتىن ونىمدەر كاسىپ سالاسى باقشاسى اۋماعىنداعى حوتان سىنتى شاش اشەكەي بۇيىم شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحىندا، ماسكى تارتقان نەشە ونداعان جۇمىسشى باس الماي جالعان شاش ونىمدەرىن رەتتەۋدە. ءتىلشى ابىلەت تۇرسۇنعا كەزىككەن كەزدە، ول قىزمەت كيىمىن كيىپ، قوس قولىنىڭ سۇق ساۋساعى مەن باس بارماعىنا تاسپا وراپ الىپ، ءبىر - بىردەن جالعان شاشتاردى رەتتەۋدە. ”وسىلاي ىستەسەڭ قولايلى، قولدى قاجامايدى“، - دەدى ابىلەت.
ابىلەت لوپ اۋدانى بۇيا اۋىلى قۇم ءازما قىستاعىنداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي شارۋا بولاتىن، بىلتىر 4 - ايدا ول جالعان شاش جاساۋ زاۆودىنا كىرىپ جۇمىس ىستەيدى، شاكىرت جۇمىسشىدان بىرتىندەپ ءوندىرىس شەبەرى بولىپ جەتىلەدى. ”زاۆودقا كەلگەننەن كەيىن، كوپشىلىك ماعان ايرىقشا كوڭىل ءبولدى، اي سايىنعى كىرىسىم دە جاقسى، كەدەيلىك مەنەن بارعان سايىن الىستاپ بارادى“، - دەدى ول.
ابىلەت جۇمىس ىستەيتىن زاۆودتىڭ ماڭىندا تاعى 25 كاسىپورىن بار، ولار تۇگەلدەي شاشتان جاسالاتىن ءونىم وندىرەتىن سەرىكتەستىك، ولار شاش تالشىعىن، شاش جاپىراقشاسىن، باس قاپ سياقتى جالعان شاش ونىمدەرىن وندىرەدى، قازىرگە دەيىن جالپى 6700 ادامدى تاياۋ ماڭدا، ءوز جەرىندە جۇمىستانۋعا جەتەكتەدى، مۇنىڭ ىشىندە كەدەي وتباسى مۇشەسىنەن 1400 ادام بار، جۇمىسشىلاردىڭ ايلىعى ورتا ەسەپپەن 2000 يۋاننىڭ ۇستىندە.
”بۇل جەردە مەملەكەت بويىنشا 5 - ۇلكەن شاشتان جاسالاتىن ونىمدەر كاسىپ سالاسى بازاسى تۇلعالانۋدا، بيىل جىل سوڭىندا، شاشتان جاسالاتىن ونىمدەرمەن اينالىساتىن جۇمىسشى 8000نان اساتىندىعى مەجەلەنۋدە“. حوتان ايماقتىق شاشتان جاسالاتىن ونىمدەر كاسىپ سالاسى قوعامىنىڭ باستىعى ياڭ گۋاڭحۇي: ”كەلەسى قادامدا، كاسىپ سالاسى باقشاسى كاسىپورىن تيجاراتىن باسقارۋ ۇلگىسىن ساپالىلاندىرىپ، ’كاسىپورىن + شارۋا وتباسى‘ ۇلگىسىن جالپىلاستىرىپ، شارۋا وتباسىلارىنىڭ ءۇي ماڭىندا جۇمىستانىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋىن جۇزەگە اسىرامىز“ دەدى.
بيىل لوپ اۋدانى ”باقشا اۋماعى كاسىپورنى +“ قۇرىلىس ۇلگىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، جالعان شاش، كيىم - كەشەك، شابادان، سومكە سياقتى ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپورىنداردى ەنگىزىپ، اۋىل، قىستاق ەكى دارەجەدە اۋىل - قالاشىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا 9 كاسىپ سالاسىن، 80 قىستاق دارەجەلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ زاۆودىن قۇرىپ، قامتىم كولەمىن شارۋا وتباسىلارىنا دەيىن جەتكىزبەك.
جاڭا وي جەلىىسى، جاڭا ۇلگى، كاسىپ سالاسى تىزبەگى، وسى شەشۋشى سوزدەر لوپ اۋدانىنىڭ ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدە.
