شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ليۋ شياڭ
يىڭسار اۋدانى ماڭشين قالاشىعى شاقۇرقۇي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇراحمان ءمامتىمىن ساياحاتشىعا قىش جابدىقتارى ءساندى بۇيىمدارىن تانىستىرۋدا (4 - ايدىڭ 30 - كۇنى تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى وتكىر نيجات تۇسىرگەن
جۋىق جىلداردان بەرى، يىڭسار اۋدانى وڭىرلىك جانە بايلىق ابزالدىلىعىن بىرلەستىرىپ، ”اۋىل - قىستاق ساياحاتى شاحماتىن“ جاقسى ءجۇرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
اۋىل - قىستاق ساياحاتىنىڭ ءاربىر ەرەكشەلىگىنىڭ ءبارى دە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ”كوركىنە“ اينالىپ، وسىناۋ توپىراقتا ساقتالعان سول ”ەرەكشە“ كۇش - قۋاتتار دا وسى سەبەپتى تاسقىندادى.
اۋىل - قىستاق ساياحاتى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ونىمدەرىنىڭ بازارىن اشتى
تاق - تۇق، تاق - تۇق ... 6 - ايدىڭ 24 - كۇنى جانعا جايلى تاڭ سامالى ەسىپ تۇر، يىڭسار اۋدانى ماڭشين قالاشىعى قاراباشلاڭگار قىستاعىنداعى ءبىر شەبەرحانادا توقسۇنجان بارات پەن ونىڭ ۇلى پەشتى قورالاپ، بىرەۋى سول قولىمەن ۇستاپ، وڭ قولىمەن كىشى بالعانى ۇرسا، ەندى بىرەۋى قوس قولداپ شوي بالعامەن قۇرشا بولاتتى كۇشپەن سوعۋدا، 10 مينۋتقا جەتپەي، باكىنىڭ نوبايى شىعا كەلدى.
توقسۇنجان ۇزاق تىنىستاپ الدى، تاڭعى سالقىن اۋادا دا تەرى مونشاقتاپ تۇر. ”قولمەن باكى سوعۋدىڭ تەتىگى بولاتتى شىڭاپ، سۋارىپ قاتايتۋ جانە مايدالاۋدا، ابدەن شىڭاپ، ارلەي بەرسەڭ تەتىگىن تاباسىڭ“. ماڭداي تەرىن ءسۇرتىپ تۇرىپ، توقسۇنجان بالاسىنا وسىلاي دەپ تاپسىرىپ جاتتى.
توقسۇنجان 3 - ۇرپاق باكى سوعۋشى مۇراگەر. بۇرىن ول اتادان جالعاسقان ونەر ءوز قولىمدا ”ۇزىلەتىن بولدى“ دەپ ويلاعان ەدى. ”بۇل شارۋادان تەز شارشايسىڭ ءارى ىستىققا كۇيەسىڭ، جىل بويى تابارىڭ ماڭداي تەردىڭ وتەمى عانا، تۋ باستا بالامنىڭ بۇل جۇمىستى قايتا باستاۋىن قۇپتاماعان ەدىم“، - دەدى توقسۇنجان.
توقسۇنجان تۇرعان قىستاق مەملەكەتتىك بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسى يىڭسار باكىسىنىڭ شىققان جەرى، ”باكى قىستاعى“ دەپ اتالعان. بۇرىن باكى قىستاعىنىڭ اتى الىسقا جەتكەنىمەن، كىشكەنە عانا باكى قولدان - قولعا وتكەندە، ۇستانىڭ قالتاسىنا تۇسەتىن اقشا ماردىمسىز ەدى.
2016 - جىلى يىڭسار اۋدانى اۋىل - قىستاق ساياحاتىن كۇش سالا دامىتىپ، باكى قىستاعىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، جاڭالادى. جول جاقساردى، قىستاق كەلبەتى كورىكتەندى، شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنىڭ قوناق قابىلداۋ قۋاتى جوعارىلادى، قىستاققا ساياحاتتاپ كەلەتىندەر بارعان سايىن كوبەيىپ، يىڭسار باكىسىنىڭ ءوتىمى دە بارعان سايىن جاقساردى.
”ىندەتتىڭ ىقپالىمەن، بيىل ساياحاتشىلاردىڭ سانى ازايعانىمەن، بۇل جاعدايدىڭ وزگەرەتىنىندە داۋ جوق، تۇرمىسىمىزدىڭ بارعان سايىن جاقساراتىنىنا سەنەمىز!“، قازىر توقسۇنجاننىڭ ايلىق كىرىسى 3000 يۋاننان اسادى. اتا - باباسىنان جالعاسقان قول ونەرىنە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلعان ول ويىن وزگەرتىپ، باكى سوعۋ ونەرىن بالاسىنا ۇيرەتتى. ”قىستاقتا باكى كاسىبى قالىپتاسىپ بولدى، ％80تەن استام قىستاق تۇرعىنى باكى سوعىپ، اشەكەيلەۋمەن شۇعىلدانادى. قول ونەرىنە سۇيەنىپ اقشا تابۋ، بىزدەي قولونەرشىلەر ءۇشىن ەڭ باقىتتى ءىس سانالادى“، - دەدى توقسۇنجان.
قازىر يىڭسار اۋدانى ”مادەنيەت + ساياحات“ ۇلگىسى ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى جەتەكتەپ، مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالاردى تياناق ەتىپ بىرەگەي ساياحات كورىنىس تۇيىندەرىن اشتى. اۋدان كولەمىندەگى باكى، قىش جابدىق، اعاش ويما سياقتى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ونىمدەرىن ساياحاتپەن ءوزارا بىرلەستىردى، ءداستۇرلى ونەرى بار ءتىپتى دە كوپ قىستاق تۇرعىندارى ”ساياحات اۋقاتىن“ تاپتى.
قىش جابدىقتارى مادەنيەتىن تەرەڭنەن قازىپ، بايىپپەن وركەندەتتى
يىڭسار باكىسىمەن اتى قاتار اتالاتىن بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ونىمدەرىنەن تاعى قىش جابدىقتارى بار.
يىڭسار اۋدانى ماڭشين قالاشىعى شاقىرقۇي قىستاعى − ”قىش جابدىقتارى قىستاعى“. جاز مەزگىلىندە قىستاققا كىرسەڭىز، شىت جاڭا پىشىندەگى بەيقۇت ۇيلەر كوزگە بىردەن شالىنادى، ءاربىر ءۇيدىڭ سىرتقى داۋالى تۇگەلدەي ساز بالشىقپەن بۇدىر - بۇدىر سىلانىپ، قابىرعاعا جاپ - جاسىل سۇلاما ساباق جاپىراقتارى جامىراي وسكەن، قاراپايىم دا كورىكتى كۇيدەن تاسقىنداعان ومىرشەڭدىك كۇش مەن مۇندالايدى.
قىش جابدىقتارى قىستاعىنىڭ قىش ىدىستارىن ورتەپ جاساۋ تاريحى ۇزاق، قىستاق تۇرعىنى ابدۇراحمان ءمامتىمىن اتى ايگىلى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ۇيعۇر ۇلتى سىلاۋ ءادىسى ارقىلى قىش جابدىقتارىن ورتەپ جاساۋ ونەرىنىڭ مۇراگەرى.
ابدۇراحماننىڭ ”اتى“ ايگىلى بولعانىمەن، ول دا شەبەر قولونەرى بولسا دا اقشا تابا الماعان ىرىقسىز جاعدايلاردى باستان وتكەرگەن، 2014 - جىلى ونىڭ وتباسى، اۋەلى، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىنا اينالعان.
اۋىل - قىستاق ساياحاتىنىڭ كوكتەم سامالى شاقۇرقۇي قىستاعىنا جەتكەن كەزدە، ابدۇراحماننىڭ قولونەرى دە كەڭ ساحناعا يە بولدى. قاشقار ايماقتىق پارتكوم ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ شابىتتاندىرۋى مەن كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەۋىندە، قىش جابدىق جاساۋداي اسقان ونەرىمەن ونىڭ وتباسى 2018 - جىلى كەدەيلىكتەن ءساتتى ارىلدى.
ءبىر وتباسىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋى تەك باستاما عانا، بۇكىل قىستاقتىڭ ”كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاۋى“ ناعىز نىسانا.
”ءبىز قىش جابدىقتارىن جاساۋعا باۋلۋ كۋرسىن اشىپ، ابدۇراحماندى باۋلۋ وقىتۋشىسى بولۋعا ۇسىنىس ەتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنا قىش جابدىقتارىن جاساۋ ونەرىن ۇيرەتىپ، قىستاق تۇرعىندارىن قىش جابدىقتارىن جاساۋ كاسىبىن دامىتۋعا شابىتتاندىردىق. قازىر 15 قىستاق تۇرعىنى قىش جابدىقتارىن دەربەس جاساي الاتىن بولدى“، - دەدى قاشقار ايماقتىق پارتكوم ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ شاقۇرقۇي قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجيى يۋە ۋانجى.
قىش جابدىقتارى ءبىر تانىسقى، اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ سوعان سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن، اناعۇرلىم كوپ جۇمىستاردى ىستەۋ كەرەك. 2018 - جىلدان باستاپ، شاقۇرقۇي قىستاعى ”قىش جابدىقتارىن جاساۋشى“ دەگەندى ماركا ەتىپ، نان جابۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆى، ماي تارتۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆى، باكى سەلبەستىك كووپەراتيۆى، تاس تيىرمەن ۇنى سەلبەستىك كووپەراتيۆى، بالكۇلشە - پراندىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى سياقتى 8 سەلبەستىك كووپەراتيۆىن ىركەس - تىركەس قۇرىپ، 237 قىزمەت ورنىمەن قامدادى. سونىمەن بىرگە قىش جابدىقتارىن جاساۋشى كاسىبى شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، ءۇرىمجى قالاسى مەن جاڭاشار اۋدانىندا ۇزاق ۋاقىت تيجاراتپەن شۇعىلدانعان قايسار ەركىندى جاۋاپتى ادام بولۋعا ۇسىنىس ەتىپ، تيجارات باسقارۋدى، تەحنيكالىق باۋلۋدى، بازار اشۋدى ءبىر تۇتاس جۇرگىزدى.
”بيىل مەنىڭ نىسانام ساتۋ سوماسىن 2 ميلليون يۋانعا جەتكىزۋ. بەينەسى ەڭ جاقسى ءبىر توپ قىزمەتكەرلەرگە قاراتا، كەلەر جىلدىڭ سوڭىنان بۇرىن ولاردىڭ جەكەلىك تىكە تيجارات دۇكەندەرىن اشۋىن قولدايمىز. كەدەيلىكتەن ارىلۋعا جەتەكتەۋدەن باسقالاردى بىرگە بايۋعا جەتەكتەۋگە دەيىن، ولاردىڭ ءتىپتى دە قايراتتانا تۇسەتىندىگىنە سەنەمىن“، - دەدى قايسار.
بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا قىش جابدىقتارىن جاساۋشىلار ساياحات كاسىپ سالاسى باقشاسى نىسانىنىڭ قارجىسى بەكىتىلدى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا ۇمتىلعان شاقىرقۇي قىستاعىنىڭ بەكىمى نىعايا ءتۇستى.”ءبىز وزىق ەلەكتر قۇمدان پەش، ورتەلمەگەن كەرپىش تاسۋ ماشيناسى سياقتى ءوندىرىس جابدىقتارىن ەنگىزىپ، قىش جابدىقتارى ونىمدەرىنىڭ ءونىم مولشەرىن زور مولشەردە ارتتىرىپ، بازاردىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرۋمەن بىرگە، وسى كاسىپپەن شۇعىلدانعان ادامداردىڭ كىرىسىن جوعارىلاتتىق“، - دەدى يۋە ۋانجى، - ءبىز ابزال قىش جابدىقتار ماركاسىن ۇزدىكسىز ىستەپ، ءتۇرلى كاسىپتەردى دامىتىپ، بۇكىل قىستاقتىڭ جوعارى ساپامەن كەدەيلىكتەن ارىلۋىن جۇزەگە اسىرامىز.
ءدامدى تاعامدار كوپتەگەن ساياحاتشىنى باۋرادى
ورىك گۇلى اعاش باسىندا كوكتەم سامالىمەن تەربەلىپ، قىستاق الۋان تۇسكە بولەندى. جاقىنعى جىلداردان بەرى وتكىزىلگەن يىڭسار ورىك گۇلى مەرەكەسى اۋدان ساياحاتىنىڭ بەدەلدى ماركاسىنا اينالدى. بىلتىر كوكتەمدە اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسىنىڭ يىڭسار اۋدانى شولپان اۋىلى قازاقلارىق قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجيى ەركىن باۋدۇن قىستاق شەتىندە شوق - شوق ورىك گۇلدەرىنىڭ جامىراي گۇل اشقانىنا قاراپ تۇرىپ، قىستاقتا قازىر بار بايلىقتان پايدالانىپ، جاڭا دامۋ بەتالىسىن قاراستىرۋعا بەكىدى.
”قىستاق اۋدانعا كىرىپ - شىعاتىن قاتىناستاعى ماڭىزدى جولعا جاقىن ورنالاسقان، ءوز ابزالدىلىعىنان جاقسى پايدالانسا، ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىن اناعۇرلىم جەبەپ، قىستاق تۇرعىندارىن شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جۇمىستانۋعا جەتەكتەۋگە بولادى“، - دەدى ەركىن.
ساياحاتشىلاردى باۋراۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، ولاردىڭ تابەتىن ءداپ باسا ءبىلۋ كەرەك. اۋىل - قىستاق ەرەكشە ءدامدى جەڭىل تاعامدار كوشەسى قۇرىلىسى وسىلايشا دۋمانداتا جۇمىس باستاعان. نىساندى جۇرگىزۋمەن بىرگە، ەركىن قىستاقتاعى ”شەبەر اسپازداردى“ ىزدەپ، ولاردى ءوز ماڭىندا جۇمىستانۋعا شاقىردى.
قىستاق تۇرعىنى يمىرنيسا سالا لاعىماندى جاقسى جاسايدى، قىستاقتىڭ قولداۋىمەن ول ءدامدى تاعامدار كوشەسىنەن ءبىر دۇكەن الدى، سونداي - اق ەكى كەدەي وتباسى ادامىن كومەككە جالدادى. ”جەڭىل تاعامدار ساۋداسىمەن شۇعىلدانۋىم اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ ونەرىمدى بىلۋىنە مۇمكىندىك تۋدىردى، سونىمەن بىرگە تۇرمىسىندا قيىنشىلىعى بار اۋىلداستارىما دا كومەك كورسەتتىم، كوڭىلىمدەگى تابىس سەزىمىن ايتىپ جەتكىزە المايمىن“، - دەدى ول كۇلىمسىرەي.
لاعىمان، تورە تاباق تاۋىق ەتى قۋىرماسى، تونار كاۋاپ... قازىر قازاقلارىق قىستاعىنىڭ ءدامدى تاعامدار كوشەسىندە حوش ءيىس مۇرىن جارادى. ”ارلى - بەرلى سابىلىسىپ جۇرگەن ساياحاتشىلار وسىندا كەلىپ دامىلداپ، شارۋالاردىڭ ءدامدى تاعامدارىنان اۋىز تيەدى، وتە تاماشا!“، - دەدى ەركىن.
ءدامدى تاعامدار كوشەسىندەگى ساۋداگەرلەردىڭ تيجاراتىنىڭ بىرتىندەپ ارناعا تۇسۋىنە ىلەسە، ۇزاق بولاشاقتىق ءبىر جوسپار ەركىننىڭ ويىندا بەلەڭ بەرە باستادى. ”قىستاقتا جەمىس اعاشى بار، ءدامدى تاعامدار بار، جەۋ، ءىشۋ، سەيىلدەۋ، جەمىس ءۇزۋ، كوكونىس الۋ، شارۋالار شاتتىعىن دامىتۋ دەگەندەردىڭ ءبارى ىسكە اسادى!“، - دەدى ەركىن كامىل سەنىممەن.
اۋىل - قىستاق ساياحاتىنا ارقا سۇيەگەن يىڭسار اۋدانى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جولىندا تاسقىنداعان قوزعاۋشى كۇشپەن ارشىندى قادام تاستاپ العا تارتىپ بارادى.
