”قىرىس وگىز“ حوۋ ماۋماۋ بايۋ جولىنا ءتۇستى
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى جاۋ چۇنحۋا، گى يوۋجۇن، ۋاڭ جىن، لۇي يحان، جاڭ اۋ
قورعاس اۋدانىنىڭ لاۆاندا گۇلى مۇراجايى ونىمدەر كورمە اۋماعىندا قىزمەتكەرلەر ساياحاتشىلارعا لاۆاندا گۇلى ونىمدەرىن تانىستىرۋدا (سۋرەت 6 - ايدىڭ 16 - كۇنى تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ۋاڭ جىن تۇسىرگەن
جاز كۇندەرىندەگى ىلە وزەنى اڭعارىندا كوگەرشىن تاۋى لاۆاندا گۇلىمەن كۇلگىن تۇسكە بويالعان قىستاقتى ىستىق قۇشاعىنا الىپ جاتىر.
لاۆاندا گۇلىن وسىرگەنىنە 10 جىلداي بولعان قورعاس اۋدانى لۋساۋگوۋ قالاشىعى سىگۇڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى حوۋ ماۋماۋعا بۇل اسەم كورىنىس تاڭسىق ەمەس. بۇرىن قىستاقتاعىلار كوزگە ىلمەيتىن ”كۇلگىن ءتۇستى گۇلدەن“ شىققان ەفير مايىنىڭ سوناۋ ەۆروپا، امەريكالارعا دەيىن ساتىلاتىندىعىن، وسىنىڭ ارقاسىندا ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان وزىندەي كەدەي وتباسىنىڭ كەدەيلىك قالپاعىن لاقتىرىپ تاستايتىندىعىن ويلاپ تا كورمەگەن ەدى.
سىگۇڭ قىستاعىنىڭ تاستى قىستاق دەگەن اتى بار ەكەنىن قىستاقتاعى ۇلكەندەر ابدەن بىلەدى. ”تاستى قايراڭدا ەككەن داقىلدى ءبىر جىلدا الدە نەشە رەت سۋارساڭ دا ماردىمدى ءونىم المايسىڭ، قايداعى بايىعان؟ قيال عوي ول!“. الدىڭعى عاسىردىڭ 80 - جىلدارىندا گانسۋدان شينجياڭعا كەلگەن 64 جاستاعى حوۋ ماۋماۋدىڭ جەرگىلىكتى ماقامى ءالى وزگەرمەپتى.
كەدەي جىگىتتەر ۇيلەنە المايدى، قىستاقتاعى بويجەتكەندەر تۇرمىسقا شىعۋعا اسىعادى. وسى جەردە نەشە ونداعان جىل تۇرمىس كەشىرگەن حوۋ ماۋماۋ باتىس سولتۇستىك ازاماتتارىنا ءتان قايسارلىقپەن 13 مۋ جەرىندە ماردىمسىز تابىسپەن مويىماي كۇرەستى.
”باسقالار كۇن تۇسكە تاياعاندا اتىزعا بارسا، مەن كۇن شىقپاي تۇرىپ ۇيدەن شىعامىن، جازدا تۇستە دە دەمالمايمىن، ءبىر قاربىز، بىرنەشە مومومەن قارىن تويدىرامىن. ءبىز ەگىنشىلەر جەرمەن تىرشىلىك ەتەمىز، ەرتە تۇرىپ، كەش جاتىپ ەڭبەكتەنگەندە عانا قارنىمىز توق بولادى!“. حوۋ ماۋماۋدىڭ قاپ - قارا توتىققان تەرىسىنە جىلدار ايقىش - ۇيقىش ىزدەرىن سالىپتى.
سول كەزدە لاۆاندا گۇلى وندىرىلەتىن پروۆەنس پەن حوككايدو سىندى ەكى جەرمەن نەگىزىنەن ۇقساس ەندىكتە بولۋ، ەگىلگەن گۇلدىڭ قاتارعا قوسىلۋ سالىستىرماسى جوعارى بولۋداي جاراتىلىستىق باسىمدىق لاۆاندا گۇلىن نەگىز ەتكەن ەرەكشە ەگىمشىلىكتىڭ قورعاس اۋدانىندا تامىر تارتۋىنا مۇمكىندىك بەردى. ”باسقالار ەككەندە قىستاعىمىز نە ءۇشىن ەگە المايدى ەكەن؟!“ 2010 - جىلى سىگۇڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى پان لين الدىمەن ءوز ءۇيىنىڭ جەرىن تەگىستەپ، قىستاقتاعى پارتيا مۇشەلەرىن باستاپ لاۆاندا گۇلىن سىناق رەتىندە ەكتى.
”’ءشوپ‘ ەكسەڭ ەگىنگە قاراعاندا قانشا پايدا تاباسىڭ؟!“، ”جۇگەرىنى ورىپ العان سوڭ، ساباعىن مالعا بەرەسىڭ، ءشوپتى شاپساڭ، ارتىق ەشتەمەسى جوق“... قىستاقتاعىلاردىڭ بارلىعى بىلەتىن جاي، سونىمەن بىرگە لاۆاندا گۇلىن ەگەتىن كورشى قىستاق قىسقا ۋاقىت ىشىندە پايداسىن كورمەگەندىكتەن ءبىر جىلدان كەيىن قايتادان ەگىن ەگەدى.
تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار. ەكىنشى جىلى سىگۇڭ قىستاعى لاۆاندا گۇلىنەن مول ءونىم الدى، مۋ باسىندىق ورتاشا پايداسى ادەتتەگى ەگىس داقىلدارىنان جوعارى بولعاندىقتان ءارى - ءسارى بولعان حوۋ ماۋماۋ باتىل تۇردە تىزىمدەلىپ، قىستاقتا لاۆاندا گۇلىن ەگەتىن تۇڭعىش توپتاعى ەگىنشى بولدى.
”قىستاقتا ءبارى بار، جۇبايىم مەنىڭ بۇراڭ جول باسۋىمنان قورقىپ، مەنى ’قىرىس وگىز‘ دەيتىن بولدى. ءبىراق قاجىرلىلىقپەن ىستەۋدى قالاساڭ دا كىمنىڭ بەينەت تارتقىسى كەلەدى!“. سول كەزدەگى جاعدايدى ەسكە العاندا، حوۋ ماۋماۋ جەردى قاتتى تەپكىلەدى.
كەشكى مەكتەپتە اۋدانداعى ماماندار ەگىنشىلەرگە لاۆاندا گۇلىن ەگۋ تەحنيكاسىن ءتۇسىندىردى. حوۋ ماۋماۋ تولتىرا جازۋ جازىلعان شاعىن دوسكادان كوز جازبادى، ”ءبىر ءۇيلى جاننىڭ كۇن كورىسى وسىعان سۇيەنەدى، ۇستىرتتىك ىستەۋگە بولمايدى!“
تەحنيكانى يگەرگەننەن كەيىن، لاۆاندا گۇلى سورتىن تاڭداۋ ماسەلەسى دە الدىعا قويىلدى. سول كەزدە قىستاقتاعىلاردىڭ كوپ ساندىسى ءونىم مولشەرى جوعارى، ماي شىعۋ مولشەرى جوعارى بايحۋا گۇلىن تاڭدايدى، ايتسەدە ۇيرەنۋدە بولعان حوۋ ماۋماۋ لانحۋا گۇلىنىڭ ەفير مايى ساپاسىنىڭ بايحۋا گۇلىنەن جاقسى ەكەندىگىن بىلەتىن - دى. سونىمەن ول كىدىرمەستەن 13 مۋ جەرىنە تۇگەلدەي ساپاسى ءبىرشاما جوعارى فرانسيا لانحۋا گۇلىن ەگەدى.
قىستاق كادرلارىنىڭ كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەۋىندە حوۋ ماۋماۋ مۋ باسىندىق ورتاشا كىرىستىڭ ”قارىشتاپ دامۋىن“ ىسكە اسىردى، ”ءار مۋ جەردەن ورتا ەسەپپەن 600 نەشە يۋان كىرىس كىرگىزدىم، قىزىعىمدى كورگىسى كەلەتىندەردىڭ كوزى قىزاراتىن بولدى - اۋ!“ دەپ گۇل اتىزىنان حوۋ ماۋماۋ جايدارلانا كۇلدى.
2014 - جىلى سىگۇڭ قىستاعى لاۆاندا گۇلىن كەڭ كولەمدە ەكتى، ءونىم مولشەرىنىڭ جوعارىلاۋىنا جانە بازار جاعدايىنىڭ كوڭىلدەگىدەي بولۋىنا بايلانىستى مۋ باسىندىق ورتاشا كىرىسى دە ۇزدىكسىز ارتىپ، 3000 نەشە يۋانعا جەتتى. سونىمەن بىرگە قىستاق كاسىپ سالاسىن دامىتۋدى كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى ەتىپ، ”سەلبەستىك كووپەراتيۆى + كاسىپورىن +ەگىنشى + ەلەكتروندى ساۋدا“ جۇمىس ۇلگىسىن ىسكە قوسىپ، لاۆاندا گۇلىنىڭ ساتىلۋىنا كەپىلدىك ەتتى. 2 جىلدان كەيىن حوۋ ماۋماۋ كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاپ، 120 شارشى مەترلىك جاڭا ءۇي سالدى، سىگۇڭ قىستاعى دا 2017 - جىلى تۇگەل كەدەيلىكتەن ارىلدى.
قازىر بۇكىل قىستاقتىڭ 12 مىڭ 532 مۋ ەگىستىك جەرىنىڭ 12 مىڭ مۋ جەرىنە لاۆاندا گۇلى ەگىلدى. قورعاس اۋدانىندا لاۆاندا گۇلى ەگىلگەن جەر اۋدانى 56 مىڭ مۋعا جەتىپ، بۇكىل وبلىستاعى ەگىلگەن اۋماقتىڭ ％80تەن استامىن يەلەدى، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان 101 كەدەي وتباسى لاۆاندا گۇلىن ەگۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلدى. جوعارعى بۋىندا لاۆاندا گۇلى شيكىزاتى ەگىلگەن اۋماق ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، ەگىنشىلەردىڭ كىرىسى بىرتىندەپ ارتقان، ورتا بۋىندا لاۆاندا گۇلى جەلىلەس ونىمدەرى بارعان سايىن مولايىپ، الۋان ءتۇرلى بولعان، تومەنگى بۋىندا اس - سۋ، جاتاق سياقتى 1 - ، 2 - ، 3 - كاسىپتەر توعىسپالى دامىعان جاڭا جاعداي نەگىزىنەن قالىپتاستى.
”كەدەيلىكتىڭ تامىرىنا“ بالتا شاپقاننان كەيىن، سىگۇڭ قىستاعى تاعى ىلگەرىندى - كەيىندى 40 نەشە ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، قونىس ورتاسىن جاقسارتتى، لاۆاندا گۇلى حالىقارالىق مادەنيەت، ساياحات مەرەكەسىن ۇستىنە الىپ وتكىزۋدى تۇتقا ەتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن ءۇرتىس كۇشەيتىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى ”اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ەكولوگيالىق وركەنيەتتى قىستاق“، ”مەملەكەت دارەجەلى كورىكتى سەيىل - سەرۋەن اۋىل - قىستاعى“ بولىپ باعالاندى.
لاۆاندا گۇلىن ەگۋدەن سىرت، حوۋ ماۋماۋ وتباسى قىستاقتاعى سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە دە جۇمىس ىستەپ، ءبىر جىلدا 100 مىڭ يۋانعا تارتا كىرىس كىرگىزدى، ايتسەدە ول ءبىر ۇلكەن ەسەپ سوعىپ وتىر.
”قازىر قىستاقتاعىلار پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا حالىقتىق تۇسەلحانا اشتى، مەن دە سىناپ كورمەكشىمىن. باقىت كۇرەستەن كەلەدى، الداعى تۇرمىسىمىزدىڭ ءتىپتى دە جاقسى بولاتىندىعى داۋسىز“. حوۋ ماۋماۋدىڭ تۋ سىرتىنداعى كوگەرشىن تاۋى اسەم نۇرعا بولەنىپ، ەرتەڭ دە كۇن اشىق بولاتىندىعىن اڭعارتقانداي. ”قىرىس وگىز“ حوۋ ماۋماۋدىڭ دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك جولى دا بارعان سايىن داڭعىل بولا تۇسەدى، وسى كۇلگىن توپىراقتا كەدەيلىكتەن جاپپاي ارىلتۋ مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ءوزارا ۇشتاسقان داڭعىل جول اشىلا ءتۇستى.
