تارباعاتاي ايماعى ”بۇيدانى“مىقتى ۇستاپ، سيىر شارۋاشىلىعىن دامىتتى
كەدەي وتباسىلار سيىر شارۋاشىلىعىنا سۇيەنىپ جاقسى تۇرمىسقا قادام تاستادى
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى گى يوۋجۇن، جاۋ چۇنحۋا
سيىر باعامىن با، باقپايمىن با؟
2 جىلدىڭ الدىندا، ەندى عانا 20عا كەلگەن ءبىلىمقان قىزىرقان وسى ەكەۋىنىڭ قايسىسىن تاڭداۋدى بىلمەي ەكى ۇداي بولعان ەدى.
”سيىر باعايىن دەسەم، تالاي جىل سيىر باققان اكەمنىڭ بايىپ كەتكەنىن كورگەم جوق، ونىڭ ۇستىنە ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسى دەگەن قالپاق كيدى؛ باقپايىن دەسەم، ەگىن ەگىپ تە ماندىتىپ ءونىم الا المايمىن...“ 6 - ايدىڭ 20 - كۇنى ءبىلىمقان سول كەزدە ءوزىنىڭ ءارى - ءسارى بولعانىن ايتتى.
ءبىلىمقاننىڭ ءۇيى شاۋەشەك قالاسى شاشا قالاشىعى ورتا اشۋتاس قىستاعىندا، بۇل قىستاق كەزىندە اۆتونوميالى رايون دارەجەلى كەدەي قىستاق ەدى، بۇكىل قىستاق جالپى جان سانىنىڭ جارتىسى كەدەي وتباسىلارى بولاتىن.
ال قىستاق ورنالاسقان قۇلىستاي ويپاتى شينجياڭداعى ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىق ءوڭىرى، ءتورت ماۋسىمدا مالدى ورىستە جايۋ سول جەردىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزگى دامۋ ءتاسىلى ەدى.
شاۋەشەك قالاسى شاشا قالاشىعى پارتكومىنىڭ شۋجيى جاڭ پىڭ بىلاي دەدى: ”جەرگىلىكتى ورىندا ۇزاق ۋاقىت شەكتەن تىس مال جايىلعاندىقتان، جايلىم تۇياق كەستى بولىپ، كوتەرىمدىلىگى تومەندەپ كەتتى. وعان قوسا مالشىلاردىڭ كوبى جەرگىلىكتى قوڭىر سيىردى باعادى، ونىڭ تۇقىمى اۋىر دارەجەدە ازىپ كەتكەن، ءوسىمتالدىعى تومەن، باعۋ ونىمدىلىگى ادەتتەگىدەي، قارابايىر باعۋ ءتاسىلى سيىر شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا تۇساۋ بولدى، مۇنىڭ ءوزى دە جەرگىلىكتى ورىنداعى مالشىلار كىرىسىن باياندى ارتتىرۋىنا تۇساۋ بولىپ وتىرعان كەدەرگى“.
كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاۋ ءۇشىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن قاراستىرۋ قاجەت.
2018 - جىلى 9 - ايدا جەرگىلىكتى ورىن ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ ارقىلى شينجياڭ حۋاليڭ ساننۇڭ جايلىم مال شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگىن ورتا اشۋتاس قىستاعىنا ىرگە تەبۋگە باۋرادى. باستاماشى كاسىپورىننىڭ كەلۋىمەن ءبىلىمقان ماسەلەنى شەشۋ جولىن تابادى.
ساننۇڭ سەرىكتەستىگى سول جەردە 11 مىڭ مۋلىق زاماناۋي ەتتى سيىر باعىمشىلىق كاسىپ باقشاسىن قۇرادى. تازا تۇقىمدى انگۋس سيىرى مەن جاپونيانىڭ تازا تۇقىمدى حىنيۋ سيىرىن اكەلىپ، شينجياڭ وڭىرىندەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن انگۋس اسىل تۇقىمدى سيىر تابىنىن قالىپتاستىردى.
ساننۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ ەتتى سيىر باعىمشىلىق كاسىپ باقشاسى كولەمىنىڭ بارعان سايىن ۇلعايىپ بارا جاتقانىن كورگەندە ءبىلىمقان ىشتەي قاتتى قۋاندى.
”سيىردى دا B چاۋمەن تەكسەرۋگە بولادى ەكەن!“ ءبىر كۇنى ءبىلىمقان مەن قىستاق تۇرعىندارى ساننۇڭ سەرىكتەستىگىندە ەكسكۋرسيادا بولعاندا، تەحنيكتىڭ ءبىر ەنەلىك سيىردى B چاۋمەن تەكسەرىپ جاتقانىن كورىپ قاتتى تاڭ قالادى. تەحنيك وعان بۇلاي تەكسەرۋدىڭ ماقساتى ەنەلىك سيىردىڭ ءوسىمتالدىعى مەن ساپاسىن جوعارىلاتۋ ەكەنىن ايتادى.
ساننۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ باس ينجەنەرى ساۋ حۇي: ”ءبىز جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشى - مالشىلارعا جاعدايىنا قاراي ەڭ لايىق كەلەتىن سيىر ءوسىرۋ جوباسىن جاساپ بەرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ سيىر شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا جانە ەگىنشى - مالشىلار كىرىسىنىڭ ارتۋىنا باستاماشىلدىق ەتتىك“، - دەدى.
”سەرىكتەستىك + سەلبەستىك كووپەراتيۆى + شارۋا وتباسى“ سىندى كاسىپ سالالاندىرىلعان تيجارات ۇلگىسى بويىنشا ساننۇڭ سەرىكتەستىگى مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشى - مالشىلار كوپ ءتۇرلى تاسىلدەگى تەرەڭ سەلبەستىكتەر جاسادى.
شاعىن كولەمدەگى سيىر باعاتىن وتباسىلارى ءۇشىن، سەرىكتەستىك باعۋعا تاپسىرۋ قىزمەتىن ازىرلەدى، ءار باس سيىرعا جىلىنا 1500 يۋان پايدا ۇلەسىن بەردى؛ بەلگىلى كولەمدە جايلىمى بار سيىر باعىمشىلىعى وتباسىلارى ءۇشىن، اماناتتاپ وكىلەتتى باعۋ قىزمەتىن ازىرلەدى، مالشىلار وكىلەتتى باعىپ بەرگەندە ءار سيىردان اي سايىن 80 يۋان پايدا الدى، ءار جىلى 6 اي وكىلەتتى باعىپ بەردى. سەرىكتەستىك مالشىلاردىڭ وزدەرى جەكە باعىپ وتىرعان ەنەلىك سيىرلارىن اقىسىز ۇرىقتاندىرىپ تۇقىمىن ساپالىلاندىرىپ بەردى، تۋعان ەركەك بۇزاۋدى سەرىكتەستىك بازار باعاسىنان ％10 جوعارى باعامەن ساتىپ الدى، ۇرعاشى بۇزاۋدى ەگىنشى - مالشىلار ەنەلىك سيىر رەتىندە باعىپ، قايتالاي ءوندىرىستى كەڭەيتتى.
جاڭاشا سەلبەستىك ءتاسىلىنىڭ ارقاسىندا، قىستاق كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋدىڭ جاڭا جولىن تاپتى. قىستاق ۇيرەنۋ كۋرسىن اشتى، ساۋ حۇيدىڭ كوپتەگەن مالشى ”شاكىرتتەرىنىڭ“ ءبىرى وسى ءبىلىمقان بولدى.
جەمدى عىلمي جولمەن قالاي دايىنداۋ، توڭازىتىلعان ۇرىقپەن قالاي ۇرىقتاندىرۋ، ەتتى سيىر تۇقىمىن اسىلداندىرۋ نەگىزگى بىلىمدەرى... ءبىلىمقان مۇعالىمنان كوپتەگەن ”قۇندى تاجىريبەلەردى“ ۇيرەندى.
”انگۋس ەتتى سيىرىنىڭ اتالىعى مەن قازاق سيىرىنىڭ انالىعىن بۋدانداستىرىپ جەتىلدىرگەن قۇلىستاي قارا سيىرىنان ورتا، جوعارى سورتتى ەت تۇسەدى؛ جاپونيا حىنيۋ سيىرىنىڭ اتالىعى مەن جەرگىلىكتى قوڭىر سيىردىڭ انالىعىن بۋدانداستىرىپ جەتىلدىرگەن قۇلىستاي اق سيىرىنان جوعارى سورتتى قار گۇلدى سيىر ەتى تۇسەدى، وسى سيىر ەتتەرىنىڭ بازارداعى باعاسى ەرەكشە قىمبات!“، - دەدى ءبارىن بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن ءبىلىمقان.
بىلتىر ءبىلىمقاننىڭ ءۇيى قوڭىر سيىر سورتىنان 3 ەنەلىك سيىر باقتى، ۇرىقتاندىرىپ تۇقىمىن ساپالىلاندىرۋ ارقىلى 3 انگۋس سيىرىنىڭ بۋدان بۇزاۋىن جەتىلدىردى، ءار بۇزاۋدى 6000 يۋانعا ساتىپ، جەرگىلىكتى سيىر بۇزاۋىنىڭ ءار بۇزاۋىنان 3000 يۋان كىرىس ارتىق تاپتى. ەسەلەپ ارتقان باعىمشىلىق ونىمدىلىگى ونىڭ جوعارى ءونىمدى باعىمشىلىقتى دامىتۋ سەنىمىن نىعايتا ءتۇستى.
بيىل ونىڭ 3 ەنەلىك سيىرى تاعى 3 انگۋس بۇزاۋىن تاپتى، ول 2 ۇرعاشى بۇزاۋدى ءوندىرىستى كەڭەيتۋگە الىپ قالىپ، ءبىر ەركەك بۇزاۋدى ساننۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ باعۋىنا اماناتتادى.
باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەپ باستاماشىلدىق ەتۋىمەن ەل ىشىندەگى كەمەلدى ءوندىرىس ءتاسىلىن جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي بەيىمدەپ جۇمىس جۇرگىزىپ، ەتتى سيىردى جەتىلدىرۋ، ءوسىرۋ، بورداقىلاۋ، جەم - ءشوپ ەگۋ جانە ورگانيكالىق تىڭايتقىش وڭدەۋ شوعىرلانعان باعىمشىلىق كاسىبى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعىنا قاراي دامۋىنا باستاماشىلدىق ەتتى.
وسى كاسىپ تىزبەگىندە تۇرىپ، ءبىلىمقان مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى كەدەي مالشىلار دامۋدىڭ جاڭا ورايىن كۇتىپ الدى. قازىر ەتتى سيىر كاسىبى 110 وتباسىنداعى 360 ادامنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا ىقپال جاساپ، باستاماشىلدىق ەتىپ وتىر.
جىل اياعىنا دەيىن ساننۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ ەتتى سيىر باعىمشىلىق كاسىپ باقشاسىنداعى قوراداعى ەتتى سيىردىڭ سانى 50 مىڭ باسقا جەتەدى. سەرىكتەستىك 300 مىڭ ساپالى نەگىزدىك قازاق ەنەلىك سيىردى تاڭداپ جەتىلدىرىپ، دامىتىپ، ساپالى ەتتى سيىر باعىمشىلىعىنىڭ كولەمىن كەڭەيتۋدە. تارباعاتاي ايماعىندا ەتتى سيىردىڭ قولداعى سانى 3 ميلليون باس، سيىر شارۋاشىلىعى كولەمدەنىپ كۇشەيۋدە.
”كىرىستى ارتتىرىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋدىڭ ’بۇيداسىن‘ مىقتاپ يگەرىپ الدىم، وسىلاي دامي بەرسەم، كوپ وتپەي سيىر قوجايىنىنا اينالامىن“، - دەدى ءبىلىمقان كۇلىپ.
