شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ءپاريزات ابدۇل
7 - ايدىڭ 10 - كۇنى قاراقاش اۋدانى وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسىنان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىنا ورنالاسقان شينجياڭ مەيبيتى توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنە بارعانىمدا، باعىمشىلىق الاڭى كەڭ دە جارىق، اۋا الماسۋى جاقسى، بوگدە ءيىس جوق ەكەندىگىن؛ ەت ونىمدەرىن مانەرلەۋ سەحىندا جۇمىس كيىمىن كيگەن جۇمىسشىلاردىڭ قاربالاس جۇرگەندىگىن كوردىم.
قاراقاش اۋدانى ”كاسىپ سالاسىن يگەرۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى جەبەۋ، ورنىقتىلىققا كەپىلدىك ەتۋ“ قىزمەت وي جەلىسى بويىنشا، ”اۋىل شارۋاشىلىعىنا قولايلى بولسا اۋىل شارۋاشىلىعىن، ساۋداعا قولايلى بولسا ساۋدانى، ونەركاسىپكە قولايلى بولسا ونەركاسىپتى دامىتۋعا“ تاباندى بولىپ، الۋان ءتۇرلى امالمەن كاسىپ سالاسىن يگەرىپ، دامۋ نەگىزىن بەكەمدەي ءتۇستى. كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن باستاماشى كاسىپورىننىڭ جەتەكتەۋى قاجەت، مەيبيتى سەرىكتەستىگى وسىلايشا قۇرىلدى.
ءاربىر كاسىپ سالاسىنىڭ ورنالاستىرۋدان قۇرىلىسقا دەيىن جاڭا دامۋ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەگەن جاڭا كورىنىسى كورگەن جاندى كوڭىلدەندىرەدى.
جاڭا دامۋ ۇستانىمى كاسىپ سالاسىن دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا جەتەكتەدى
”قاراشى، ءبارى ءۇش قاباتتى تاۋىق سورەسى، جەم بەرۋ، سۋ بەرۋ تۇگەلدەي كومپيۋتەرمەن ورىندالادى، تۇرلىشە جەتىلۋ كەزەڭىندەگى بەرىلەتىن جەمى دە ۇقسامايدى ... “، - دەدى 7 - ايدىڭ 10 - كۇنى مەيبيتى سەرىكتەستىگى ەتتى تاۋىق باعىمشىلىعى الاڭىنىڭ قىزمەتكەرى بۇسايىپ روزىمامەت.
ولشەمدەندىرىلگەن تاۋىق قورا، زەردەلىلەندىرىلگەن جەم بەرۋ ماشيناسى، تەمپەراتۋرانى، ىلعالدىقتى ەلەكتروندىق تىزگىندەۋ تاقتاسى... بۇسايىپ ءبىر - بىرلەگەن جاڭا اتاۋلاردى ايتىپ ءتىلشىنى تاڭداندىرىپ تاستادى.
”جەرگىلىكتى شارۋالاردىڭ تاۋىق باعۋ ادەتى بار، بۇرىن بىتىراندى باعىلىپ، كاسىپ سالاسىن قالىپتاستىرماعان ەكەن“، - دەدى مەيبيتى سەرىكتەستىگىنىڭ اتقارۋشى ءتوراعاسى جىڭ حايلۇڭ.
ەرەكشە كاسىپ سالاسىن تەزىرەك قالىپتاستىرۋ ءۇشىن، قاراقاش اۋدانى 2019 - جىلى 4 - ايدا اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى باستاماشى كاسىپورىن مەيبيتى سەرىكتەستىگىن ەنگىزىپ، 1500 مۋدان استام اۋماقتى يەلەگەن، جالپى ءبىر ميلليارد 770 ميلليون يۋان قارجى قوسىلعان جۇمىرتقادان شىعارۋ جانە باعۋ، سويۋ جانە مانەرلەۋ، تەكسەرۋ جانە ساراپتاۋ، قوراپتاۋ جانە زات اينالىمى، سۋىق تىزبەك زات اينالىمىندا ساتۋ شوعىرلى ءبىر تۇلعالاندىرىلعان اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋدان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىن سالدى.
قاراقاش اۋدانى ساۋداگەر شاقىرۋدى يگەرىپ، تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن كۇشەيتىپ قۇرۋدى كوزدە ۇستاپ، تيجارات - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرىپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ءۇشىن جاڭا قوزعاۋشى قۋات ازىرلەدى. مەيبيتى سەرىكتەستىگى ءناسىلدى تاۋىق ءوسىرۋ، جۇمىرتقادان ءشىبي شىعارۋ، ەتتى تاۋىق باعۋ، سويۋ، جىنتىكتەي مانەرلەۋ، قوراپتاۋ جانە زات اينالىمى سياقتى كاسىپ سالاسى نىساندارىن قامتيدى، ونىمدەرىنەن توڭازىتىپ جاس كۇيىندە ساقتالعان تاۋىق جانە قاقتالعان شۇجىق تۇرىندەگى، وتتىقتى قازان تۇرىندەگى، دامدەندىرۋ تۇرىندەگى، مايعا قۋىرۋ تۇرىندەگى سياقتىلار بار.
جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ باستاۋىندا ءبىر - بىرلەگەن ماقتان تۇتارلىق ناتيجەلەر ىركەس - تىركەس جارىققا شىقتى. سەرىكتەستىكتىڭ ءناسىلدى تاۋىقتارىنان باييۇي ەتتى تاۋىعى، بايتياۋ تاۋىعى سياقتى ەكى ءتۇرى بار؛ كۇندىك جۇمىرتقادان شىعارۋ قۋاتى 200 مىڭ بولىپ، توڭىرەكتەگى 13 اۋىل - قالاشىقتى قامتىعان 13 باعىمشىلىق بازاسى قۇرىلدى، ايىنا 6 − 7 ميلليون ەتتى تاۋىقتى قولدان شىعارادى؛ كۇنىنە 200 مىڭ ەتتى تاۋىق سوياتىن سويىس سەحى مەن جىلدىق ءونىمى 72 مىڭ توننا كەلەتىن ەت ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ سەحى سالىندى.
”كاسىپ سالاسىن دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، ءبىز ءناسىلدى تاۋىق جەتىلدىرۋ مەن ەتتى تاۋىق باعۋ بارىسىندا شىققان ساڭعىرىقتى ورگانيكالى تىڭايتقىش ەتىپ مانەرلەپ، استىق، ەرەكشە جەمىس ورمانى جانە كوكونىس ەگىمشىلىگىنە پايدالاندىق“، - دەدى جىڭ حايلۇڭ.
قىزمەت وتەۋ ازىرلەپ، كاسىپورىننىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى
7 - ايدىڭ 7 - كۇنى تۇستەن بۇرىن مەيبيتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى 100 توننا ەتتى تاۋىق ونىمدەرىن جاڭادان ساتىپ العان زات اينالىمىندىق جەتكىزۋ كولىگىنە تيەدى.
وسى 146 زات اينالىمىندىق جەتكىزۋ كولىگىن وسى سەرىكتەستىك اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسى قاراقاش اۋداندىق تارماق بانكەسى شىعارعان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارىز اقشاسىمەن ساتىپ العان، وسىعان دەيىن، قاراقاش اۋداندىق تارماق بانكەسىنىڭ جيىنى 293 ميلليون يۋان قارىزىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىندا، وسى سەرىكتەستىك رەسمي جۇمىس جۇرگىزدى.
”بۇلار ءبىرىنشى توپتا جىجياڭ ولكەسىنىڭ حاڭجوۋ قالاسىنا جىبەرىلەتىندەر. ەندىگى كەزەكتە ءۇرىمجى، كورلا سياقتى شينجياڭ ىشىندەگى قالالارعا دا ىركەس - تىركەس زات سالامىز“، - دەدى وسى سەرىكتەستىكتىڭ ساتۋ ديرەكتورى يۇي شيۋدۇڭ.
بيىل 3 - ايدا ىندەت ىقپالىنان مەيبيتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءشىبي، تۇقىم، جەم ساتىپ الاتىن قارجىسى كەمشىل بولدى، قارىز اقشا ءوتىنىش ەتسە كەمىندە ءبىر ايدا بەكىتىلىپ كەلەدى. جالىنى كەتكەن سەحتاردى كورگەن جىڭ حايلۇڭ قاتتى ابىرجىدى، ءبىر كۇن بوس جاتسا ءبىر كۇن زيان تارتادى. ءدال جىڭ حايلۇڭ قارىزدان ۋايىمداپ وتىرعاندا، قاراقاش اۋدانى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسىنىڭ قاراقاش اۋداندىق تارماق بانكەسىنە ىرىقتىلىقپەن حابارلاسىپ، دەرەۋ سەرىكتەستىكپەن ءتۇيىلىستىرىپ، 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى 150 ميلليون يۋان قارىز اقشانى ءساتتى بەرىپ، كاسىپورىننىڭ قىسقا ۋاقىتتا ءوندىرىستى جالعاستىرۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
سونىمەن بىرگە، قاراقاش اۋدانى كاسىپورىننىڭ قارجى قاجەتىن بەلسەندى تۇردە ءتۇيىلىستىرىپ، ءبىر - بىردەن اداقتاپ، سەرىكتەستىككە بارىپ امانات - قارىز اقشا قىزمەت وتەۋىن ازىرلەپ، ۇكىمەت، بانكە، كاسىپورىننىڭ تىلدەسۋ، سايكەسۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، قارجى قۇراۋ وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ، قارجى قۇراۋ قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشىپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ءۇشىن جاڭا تىرەك ازىرلەدى.
”جىل باسىنان بەرى بانكەمىز جيىنى 12 كاسىپورىندى قولداپ، 14 رەت امانات - قارىز اقشا الۋ بويىنشا قىزمەت وتەپ، سوماسى 445 ميلليون يۋانعا جەتتى“، - دەدى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسى قاراقاش اۋداندىق تارماق بانكەسى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، بانكە باستىعى ياڭ شينميڭ.
”بۇل ۇكىمەتتىڭ الدارىنا بارىپ قىزمەت وتەۋىنىڭ ءبىر ءتۇرى عانا، ورىن تاڭداپ زاۆود ءۇيىن سالۋ، قىزمەتكەر قابىلداۋ... ءاربىر ءىس جۇزىندىك قيىنشىلىقتا تۇگەلدەي مەيىرىمدى قىزمەت وتەۋگە قول جەتكىزدىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ اناعۇرلىم كوپ تابىس سەزىمىنە يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق“. جىڭ حايلۇڭ بىلاي دەدى: ”ءبىز دە كۇشتى جاۋاپكەرشىلىك سەزىممەن، ۋاقىتپەن جارىساتىن كوكەي تەستىلىك سەزىممەن ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋگە كۇش - قۋاتىمىزدى ارنايمىز“.
جۇمىستاندىرۋدى جەبەپ، دامۋ تابىستارىنان ورتاق يگىلىكتەندى
”بۇل مەن جاۋاپتى تاۋىق قورا، بۇل تەمپەراتۋرا، ىلعالدىق، اۋا قىسىمىن تىزگىندەيتىن مەڭگەرۋ تاقتايشاسى، اۋا قىسىمى تومەن بولسا شىبيلەر تۇماۋراتىپ قالادى، وتە جوعارى بولسا وتتەگى جەتىسپەيتىن جاعداي تۋىلادى، جاقسى تىزگىندەۋ كەرەك“. بۇل كۇندەرى ءمامتىمىن جۇما وسى وسىزاماندانعان كاسىپورىن الا كەلگەن وزگەرىستەردىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر.
ءمامتىمىن قاراقاش اۋدانى سايباق اۋىلى سۇگاتبوستان قىستاعىنىڭ ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسى بولاتىن، ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەپ كۇن كەشىرەتىن، كىرىسى بولعانىمەن، تۇراقسىز ەدى. بىلتىر ول مەيبيتى سەرىكتەستىگى سايباق اۋىلى باعىمشىلىق بازاسىنىڭ باعىمشىسى بولدى، وسىزاماندانعان تاۋىق قورا مەن زەردەلىلەندىرىلگەن جەمدەۋ جۇيەسى ونىڭ ءداستۇرلى تاۋىق باعۋ تانىمىن وزگەرتتى.
باعىمشىلىق الاڭىنا كىرگەننەن كەيىن 3 ايدان استام ۋاقىتتىق باۋلۋ، ۇيرەنۋ ارقىلى ءمامتىمىن ءتۇرلى جۇمىستاردى جاتىق ىستەي الاتىن بولدى، بۇل كۇندەرى 35 مىڭ ءشىبيدىڭ تاۋىق قوراسىن باسقارىپ وتىر، ”مەن قازىر ەلەكتروندىق مەڭگەرۋ تاقتاسى ارقىلى ءتۇرلى باعىمشىلىق ساندى مالىمەتتەرىن باقىلاپ، دەر كەزىندە رەتتەۋ جۇرگىزەمىن“.
قاراقاش اۋدانى جۇمىستاندىرۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ساياساتىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، جۇمىستاندىرۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، جۇمىستاندىرۋ ورتاسىن جاقسارتىپ، جۇمىستاندىرۋ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، تولىق جۇمىستاندىرۋ ارقىلى جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانى دامۋ تابىستارىنان ورتاق يگىلىكتەندىردى. مەيبيتى سەرىكتەستىگىندە ءمامتىمىن سياقتى قىزمەتكەرلەردەن 5986 ادام بار، مۇنىڭ ىشىندە ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي 3064 ادام، جان باسىندىق ورتاشا ايلىق ەڭبەكاقىسى 2500 يۋاننان اسادى.
”سەرىكتەستىك ’باستاماشى كاسىپورىن + بازا + سەلبەستىك كووپەراتيۆى + كەدەي وتباسى‘ ۇلگىسىن قولدانىپ، كاسىپ سالاسىن قىستاققا دەيىن ۇزارتىپ، وتباسىلارعا دەيىن ورنالاستىردى ءارى باعىمشىلىق وتباسىلارى ءۇشىن ءبىر تۇتاس باۋلۋ، شىبيمەن ءبىر تۇتاس قامداۋ، ىندەتتەن ساقتانۋمەن ءبىر تۇتاس قامداۋ، جەممەن ءبىر تۇتاس قامداۋ، تەحنيكالىق جاقتان ءبىر تۇتاس جەتەكشىلىك ەتۋ، ەتتى تاۋىقتى ءبىر تۇتاس جيناپ الۋ سىندى ’التى ءبىر تۇتاس‘ قىزمەت وتەۋىن ازىرلەپ، 1560 كەدەي وتباسىن شارپىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋعا جەتەكتەدى“. جىڭ حايلۇڭ بىلاي دەدى: ”ەندىگى جەردە مەيبيتى سەرىكتەستىگى حوتان ايماعىنا تاعى حالىققا قولايلى 5000 جىلجىمالى اسحانا تاراتادى. قازىر قاراقاش اۋدانىنا 500 جىلجىمالى اسحانا تاراتىپ، 10 مىڭ ادامنىڭ شارۋاشىلىق قۇرىپ جۇمىستانۋىن شەشتى“.
