شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ۋاڭ يۇيجاۋ
اقسۋ قالاسىنداعى دولان وزەنىنىڭ كورىنىسى (2019 - جىلى 8 - ايدىڭ 7 - كۇنى تۇسىرىلگەن). شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى لي رۇي تۇسىرگەن
اقسۋ مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسىندا كولدەر ءبىر - بىرىمەن ۇلاسىپ، الۋان قۇستار سايران سالادى، ىقتاسىن ورمان بەلدەۋى مەن قالا اۋماعىنىڭ كورىنىسى ءوزارا ۇندەسىپ، ەكولوگيالىق سۋ جۇيەسى مەن جاسىل بەلدەۋ، الۋان گۇلدەر ءبىر - بىرىنە كورىك قوسادى؛ ىلە وزەنى اڭعارىنىڭ شىعىسىنداعى كۇنەستىڭ نارات قالاشىعى اراسان قىستاعىنداعى ءار ءۇيدىڭ رەتتى، تازا، جارىق اۋلالارى اعاشپەن كومكەرىلگەن، ەسىكتەن اتتاپ شىقساڭ جاسىل مانات كوز الدىڭا كەلەدى، قالا، اۋىل ەكولوگيالىق وركەنيەتىنىڭ اسەم كارتينالارى تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندە بىرتىندەي اشىلىپ كەلەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەگەن بولاتىن: تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ، ەكولوگيانى قورعاۋدى جانە قالپىنا كەلتىرۋدى كۇشەيتىپ، قالا مەن اۋىلداعى جاسىل كەڭىستىكتى كەڭەيتىپ، حالىق بۇقاراسى ءۇشىن اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرىپ، ماڭگى تاۋى مانات، سۋى تۇنىق، اۋاسى تازا كورىكتى جۇڭگو قۇرۋعا قۇلشىنۋ كەرەك.
سوڭعى جىلدارى رايونىمىز قالا، اۋىلدى جاسىلداندىرۋ قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، قالىڭ بۇقارانى جاسىل تۇسپەن قامتاماسىز ەتۋگە قۇلشىندى. جەر - جەر ءىس جۇزىندىك جاعدايلارىمەن ۇشتاستىرىپ، ورمان ءوسىرىپ جاسىلداندىرۋ، ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ، بوس جەرلەردى قايتا جاسىلداندىرۋ جانە قالا اۋماعىنداعى باقشالاردىڭ سۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن زور كۇشپەن جۇرگىزىپ، قالا، اۋىل ەكولوگيا قۇرىلىسىن قۇلشىنا ىلگەرىلەتتى، قالا، اۋىلدى قاۋىرت جاسىلداندىرۋ ارناسى كۇن سايىن ايقىندالا ءتۇستى.
ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە رايونىمىزدا جالپى 11 ميلليون 130 مىڭ مۋ ورمان ءوسىرىلىپ، 5 ميلليون 764 مىڭ 500 مۋ ورمان جەتىلدىرىلىپ، بۇكىل رايوننىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى ％4.87 جوعارىلاعان.
عىلمي جوبالادى، جاسىل ءتۇس قالانىڭ ”قان تامىرىنا“ ءسىڭدى
”كوز الدىڭىز تۇگەل جاسىل، اۋادان جان جادىراتار سالقىن لەپ ەسەدى“، - دەيدى ءۇرىمجى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپتەردى اشۋ رايونى (جاڭا قالا رايونى) چاڭچۇن سولتۇستىك جولى شينشين مەييۇي شاعىن اۋماعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ لۇڭمەي، - ”شاعىن سەرۋەنباق سالىنعاننان كەيىن، تەرەزەنى اشساق جاسىل ءتۇس كورىنەتىن بولدى“. ول تۇرعان شاعىن اۋماقتىڭ اينالاسىندا جاعدايعا قاراي كورىنىس جوبالانىپ، 3 شاعىن سەرۋەنباق ءوزارا جالعاستىرىلعان ءارى ءاربىرى ءوز - ءوز دارالىعىمەن ەرەكشەلەنىپ، جاڭادان كەڭەيگەن كوگالدى اۋماق 50 مىڭ شارشى مەترگە جەتكەن.
بيىل جىل سوڭىنا دەيىن ءۇرىمجى قالاسىنا مەجەمەن جيىنى 36 ميلليون تۇپتەن استام اعاش جانە بۇتا - بۇرگەن جاڭادان ەگىلمەك. تۇرعىندار اۋلاسى، كوشە بويلارىنداعى كوگالدار، شاعىن سەرۋەنباقتار، شاعىن جاسىل جولدار سياقتى جاڭادان قوسىلاتىن 60 مىڭ مۋلىق كوگالدى جەر ءتيىستى جەرلەردەن ورىن الىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىمەن وبىسەدى، جاڭادان ارتقان جالپى اۋماق 131 حالىق باقشاسىنىڭ اۋماعىمەن قارايلاس بولادى ەكەن.
مۇنداي ”جاسىل جەلەكتى“ رايونىمىزدىڭ قالا قۇرىلىسىندا كەز كەلگەن جەردەن كەزدەستىرۋگە بولادى. تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونىنداعى شۇييۇن الاڭىنىڭ جاساندى كول ايدىنىندا ءمولدىر تولقىندار ءبىرىن - ءبىرى قۋالاپ، ءتۇرلى اعاشتارمەن بۇتا - بۇرگەندەر ءبىر - بىرىنە شىراي بەرىپ، قالا تۇرعىندارىنا سەيىل - سەرۋەنگە لايىق تاماشا جەر سيلادى. بۇل قالا قالا اۋماعىنداعى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، باۋ - باقشامەن كومكەرۋ جانە ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، مەملەكەت دارەجەلى باۋ - باقشالى قالا قۇرىپ شىقتى، قالا تۇرعىندارى 500 مەتر جۇرسە بولدى، جاسىل كەڭىستىكتەرگە قادام تاستاي الاتىن بولدى.
اينالاڭا قاراساڭ جاسىل ءتۇس كورىنەدى، ەسىكتەن اتتاپ شىقساڭ الدىڭنان گۇلدەر قارسى الادى، ال، قالانىڭ كوركەمدىگى تەك بۇل عانا ەمەس. 2019 - جىلى رايونىمىز قالالاردى جاسىلداندىرۋ ەرەجەسىن اتقارۋ ادىسىنە وزگەرىس ەنگىزىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، قالانى جاسىلداندىرۋعا جاۋاپتى تاراۋلاردىڭ قىزمەت فۋنكتسياسى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىنداۋدان سىرت، قالانى جاسىلداندىرۋ قۇرىلىسىن جانە ونى باسقارۋدى كۇشەيتۋ، قونىسقا جايلى قالا قۇرۋ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن جەبەۋ سياقتى جاقتاردان اناعۇرلىم جوعارى تالاپ قويدى. جەر - جەر قالا، اۋىل ەكولوگيا قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، قالا - قالاشىقتاردىڭ اينالاسىنداعى، ورتالىق قالا اۋماعىنداعى كوگالدى جەرلەر قۇرىلىسىن ۇيلەسىمدى جوسپارلاپ، اتقارىپ، قالا - قالاشىقتاردىڭ كوشە - جولدارىن، تۇرعىندار شاعىن اۋماقتارىن، ءتۇرلى باۋ - باقشالاردى، دالالىق سەيىل - سەرۋەن ورىندارىن جاسىلداندىرۋدى ويداعىداي يگەرىپ، جاسىل تۇسپەن قالانى ايشىقتاپ، تاۋدى كومكەردى، قالانىڭ فۋنكتسياسى مەن وبرازىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى.
اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى بەرگەن ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، قازىرگە دەيىن، بۇكىل رايوندا مەملەكەتتىك باۋ - باقشالى قالا 15كە، مەملەكەتتىك باۋ - باقشالى اۋدان قالاشىعى 22گە جەتكەن.
اعاش ەگىپ جاسىلداندىردى، قالا ورمانمەن كومكەرىلدى، ادامدار كورىنىستەن ءلاززات الدى
باعراش اۋدانىنىڭ قايدۋ وزەنىندە ءمولدىر تولقىندار ءبىرىن - ءبىرى قۋالايدى، وزەن جاعاسىندا جاسىل اعاشتار جايقالادى، بۇل سول جەردىڭ تاماشا كورىنىسىنە اينالعان.
”ەكولوگيا ارقىلى اۋداندى الۋەتتەندىرىپ، ساياحات ارقىلى اۋداندى گۇلدەندىرۋ، جاسىل ءتۇستى كەڭەيتۋ، بىركەلكى قاداممەن دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە قادام تاستاۋ“ سىندى دامۋ نىساناسىن ارقاۋ ەتكەن باعراش اۋدانى قايدۋ وزەنى ەكولوگيالىق كورىنىس ءدالىزى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، اۋدان قالاشىعىنداعى 3 ەندىك، 6 بويلىق سۋ جۇيەسىنىڭ ورنالاسۋىن كەمەلدەندىرىپ، ”سۋ قالا ىشىمەن اعىپ وتەتىن، سۋدا قالانىڭ ساعىمى وينايتىن، ادامدار سۋ جاعالاپ جۇرەتىن“ كورىنىس قالىپتاستىردى.
”قالا ورمانمەن كومكەرىلگەن، جولدار جاسىل جەلەك جامىلعان، ۇيلەر باۋ - باقشامەن قورشالعان، ادامدار كورىنىستەن ءلاززات الاتىن“ قاۋىرت جاسىلداندىرۋ ارناسى − رايونىمىزدىڭ قالا، اۋىل ەكولوگيا قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتۋىندەگى ءبىر ۇلكەن جارقىن ءتۇيىن.
بىلتىر اقسۋ ايماعى قونىسقا جايلى، كاسىپكە جايلى باۋ - باقشالى قالا بولۋدى كوزدەي وتىرىپ، ەكولوگيالىق جاقتان قونىسقا جايلى كەڭىستىكتىك جۇيە قالىپتاستىرۋعا قۇلشىندى. اقسۋ قالاسىنىڭ تۇرعىنى ۋ دىلۇيدىڭ بۇل جونىندە اسەرى تەرەڭ: ”ىشكى وڭىرلەردەگى كوپتەگەن دوستارىمىز ءبىزدى قۇمدى شولگە جاقىن، سۋى تاپشى، جاسىل ءتۇسى كەم دەپ ويلايدى، ءىس جۇزىندە، ۇزاق جىل قۇرىلىس جۇرگىزۋ ارقىلى اقسۋ قازىر جاسىل جەلەك جامىلدى“. شىنىندا دا وسىلاي، اقسۋ ايماعىنىڭ شولەيت جەرلەردى جاسىلداندىرۋ ينجەنەريا قۇرىلىسى ءار ۇلت بۇقاراسىنا ناقتى، شىنايى تابىس سەزىمىن سيلادى. دولان وزەنى كورىنىس اۋماعى قالا اۋماعىن كەسىپ ءوتىپ، دۇڭچىڭ باقشاسى، توراڭعى باقشاسى، فىڭچۋانحى باقشاسى، باقىت باقشاسى، دەنە تاربيە باقشاسى جانە ورمان باقشاسى، سازدىق باقشاسى سياقتىلار شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك تاراپتاردان ءوزارا ۇندەسىپ، سولاردىڭ اراسىندا كوشە بويلارىنداعى سەرۋەنباقتار دا قالانى مارجانداي ايشىقتاپ، قالاعا كىرەر - شىعار اۋىزداعى 4 كورىنىس بەلدەۋى جاسىل سىزىق بولىپ اينالا جيەكتەپ، قالانىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ۇزدىكسىز جاقساردى.
بۇدان كەيىن رايونىمىز ەگىنجاي ىقتاسىن ورمانىن قالپىنا كەلتىرۋ، جاڭالاۋ قۇرىلىسىن جانە قىستاقتاردى جاسىلداندىرۋدى، كورىكتەندىرۋدى اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرۋدىڭ، مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋدىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى ەتىپ، اۋىل - قىستاقتاردى جەرگىلىكتى اعاش تۇرلەرىن نەگىز ەتۋ، ۇكىمەت قالامشامەن قامداۋ، بۇقارانى اعاش ەگۋگە جۇمىلدىرۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، 2022 - جىلعا بارعاندا، 950 مىڭ مۋ ەگىنجاي ىقتاسىن ورمانىن قالپىنا كەلتىرۋ، جاڭالاۋ قۇرىلىسى مىندەتىن ورىندايدى، سونداي - اق قىستاقتاردى جاسىلداندىرۋ، كورىكتەندىرۋ قۇرىلىسى مىندەتىن نەگىزىنەن ورىندايدى.
جاسىل تۇسپەن كورىك قوستى، كورىكتى اۋىل - قىستاقتاردا قۇستار سايراپ، گۇلدەردەن حوش ءيىس اڭقىدى
بيىل جىل باسىنان بەرى، باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانى وتانشىلدىق تازالىق قيمىلىن ورىستەتۋدى اۋلالاردى رەتتەۋ - جونگە سالۋمەن، كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋمەن بىرلەستىردى، وتباسىلىق دارەتحانالاردى جاڭالاۋ، تۇرمىستىق قوقىستاردى جونگە سالۋ، تۇرمىستىق لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ، ”ءۇش اۋماقتى“ ءبولۋ سياقتى ينجەنەريالار ارقىلى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن ايتارلىقتاي جاقسارتتى. كۇيسۋ قالاشىعى مال شارۋاشىلىعى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سەيتقان داۋلەت: ”ءۇيدىڭ ءىشى - سىرتى بىردەي تاپ - تازا، بارلىق ءۇيدىڭ اۋلاسى جاسىل تۇسكە وراندى، قىستاعىمىز بارعان سايىن كورىكتەنە ءتۇستى!“، - دەدى.
اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - جونگە سالۋدىڭ بىرتىندەپ ىشكەرىلەۋىنە ساي، بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر - جەرى ءونىمدى شارالار قولدانىپ جەدەل ىلگەرىلەتتى، قىستاقتاردى تازارتۋ ارەكەتىنىڭ جالپىلاسۋ مولشەرى ％100كە جەتىپ، 9180 اكىمشىلىك قىستاقتىڭ كەلبەتى ايتارلىقتاي جاقساردى.
لوپ اۋدانى شارباق اۋىلى كوشەارىق قىستاعىنداعى ءۇي - ءۇيدىڭ ەسىك الدىنا ءبىر قىزىل، ءبىر جاسىل 2 قوقىس ساندىعى قويىلعان، وعان تۇرمىستىق قوقىستار مەن باسقا دا قايتا جيناپ الۋعا بولاتىن قوقىستار سالىنادى. جولداردىڭ ەكى جاعىنا تۇگەلدەي ءجۇزىم ەگىلگەن، شارۋالاردىڭ شاعىن اۋلالارىندا ءتۇرلى - ءتۇستى وسىمدىكتەر جايقالا وسكەن.
”قىستاقتا تۇرعاننان بەرى، ءبىز جاقسى قىستاق، جاقسى جول، جاقسى جەمىس باعىن، جاقسى ورمان بەلدەۋىن، جاقسى اۋلا، جاقسى قورشاعان ورتا قۇرۋ ارقىلى قونىس ورتاسىنىڭ جاقسارۋىن ءونىمدى جەبەدىك“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ساياسات زەرتتەۋ كەڭسەسىنەن وسى قىستاققا تۇسكەن ءبىرىنشى شۋجي حان جيانپيڭ، ونىڭ ايتۋىنشا قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ جانە قىزمەت اترەتى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىمەن ورگانيكالى ۇشتاستىرىپ، گۇل ەگىپ، اعاش ءوسىرىپ جاسىلداندىرىپ، كورىكتەندىرىپ، قىستاق كەلبەتىن جاقسارتۋعا كۇش سالعان.
بيىل رايونىمىزدىڭ 8 مەڭگەرمە، مەكەمەسى «اۆتونوميالى رايوننىڭ ەگىنجاي ىقتاسىن ورمانى قۇرىلىسى جانە قىستاقتاردى جاسىلداندىرۋ، كورىكتەندىرۋ جوباسىن» بىرلەسىپ باسىپ تاراتىپ، ەگىنجايدى ورمانمەن كومكەرۋ قۇرىلىسىن جانە قىستاقتاردى جاسىلداندىرۋدى ءتۇيىن ەتىپ، مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، الدىڭعى جارتى جىلدا 1104 قىستاقتا جاسىلداندىرۋ، كورىكتەندىرۋ قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ، قىستاقتاردىڭ ”ءتورت توڭىرەكتىڭ“ جاسىلداندىرىلعان اۋماعىن 82 مىڭ مۋعا جەتكىزدى.
رايونىمىز بيىل تاعى قىستاقتاردى تازارتۋ ارەكەتىن جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق قوقىستارىن ءبىر جاقتى ەتۋدى، اۋىل - قىستاق لاس سۋلارىن ءبىر جايلى ەتۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاقتاردا دارەتحانا توڭكەرىسىن ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - جونگە سالۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەتىنىڭ نىسانا - مىندەتتەرىن جالپى بەتتىك ورىندايدى، اۋىل - قىستاق تازا، رەتتى بەينەمەن جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە قادام تاستايدى.
