شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ۋاڭ يۇيجاۋ
باعراش اۋدانىنىڭ باعراش كولىندەگى جايقالعان قامىستار اراسىنداعى بەينە جاسىل ءتۇستى ”سازدىق تاس جولى“ ىسپەتتى يرەلەڭدەگەن سۋ جولى (سۋرەت 8 - ايدىڭ 14 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى نيان لەي تۇسىرگەن
جولدامالاردىڭ قات - قابات وراۋىن سوگىپ اشۋ ءۇشىن ءبىرتالاي ابىگەرلەنەسىڭ؛ قوراپتالۋى وتە كۇردەلى، ونى جيناپ الىپ ءبىر جاقتى ەتۋ دە قيىن. مۇنداي قوراپتار وتە ىسىراپ بولادى، ونىڭ ۇستىنە قورشاعان ورتانى قورعاۋعا دا ءتيىمسىز. تاياۋدا مەملەكەتتىك بازار باقىلاۋ - باسقارۋ باس مەكەمەسى قاتارلى 8 تاراۋ «جەدەل جولدامالاردى جاسىل قوراپتاۋدى ولشەمدەندىرۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» بىرلەسپ باسىپ تاراتىپ، جەدەل جەتكىزىلەتىن قوراپتاردىڭ ”جاسىل توڭكەرىسىن“ ىلگەرىلەتتى.
جەدەل جەتكىزىلەتىن بۇيىمداردىڭ شەكتەن تىس قوراپتالۋى جاپپاي جازعىرۋعا ۇشىراعان ەدى. بۇگىنگى كۇندە جاسىل قوراپتاۋدى زاڭ ەرەجە فورماسىمەن ىلگەرىلەتۋ تۇتاس قوعامدا جوعارىدان تومەنگە دەيىن جاسىل ۇستانىمدى دارىپتەۋدىڭ، جاسىل دامۋ مەن تۇرمىس ءتاسىلىن امالياتتا ايگىلەۋدىڭ ايقىن مىسالىنا اينالدى. ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسى ءوندىرىسىمىز بەن تۇرمىسىمىزدىڭ بارلىق جاعىنا تەرەڭ ءسىڭىپ، تۇرمىس ءتاسىلىمىزدى ىشكەرىلەي وزگەرتتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ جاسىل دامۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ كەرەكتىگىن باسا دارىپتەگەن ەدى. وسىنى بويسۇناتىن ولشەم ەتە وتىرىپ، سوڭعى جىلدارى رايونىمىز ورنالاستىرۋ جاساپ، جاسىل ءوندىرىستى ىلگەرىلەتتى، جاسىل تۇرمىستى دارىپتەدى. بۇگىنگى شينجياڭدا جاسىل ءتۇس دامۋدىڭ ايقىن نەگىزگى تۇسىنە اينالدى.
جاسىل ءوندىرىس: جاڭا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى
زاۆود اۋماعىنىڭ كەڭىستىگىندە اقشا بۇلتتار قالىقتاپ، اۋماق ءىشى كوگالمەن كومكەرىلگەن. سەحتا جاسىل تەحنولوگيا قولدانىلادى، شاڭ - توزاڭ، لاس زاتتار شىعارىلمايدى.
شينجياڭ فۋفىڭ بيوتەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ اشىتۋ سەحىندا اشىتۋ كۇبىسى ۇزدىكسىز اينالۋدا، ءبىراق اۋادا مۇرىندى تىتىركەندىرەتىن ءيىس بىلىنبەيدى. مۇنىڭ سەبەبى − فۋفىڭ بيوتەحنيكاسىنىڭ ەكونوميكالىق ونىمدىلىك پەن جاسىل ءوندىرىس جاعىندا ءبىرشاما قاپىسىن تاپقان قاتار تۇرۋ ۇلگىسىن تاۋىپ، جۇگەرىنى بيولوگيالىق كۇردەلى قانتقا، امينو قىشقىلىنا اينالدىرىپ، قالدىقتاردى بيو ورگانيكالىق تىڭايتقىش ەتىپ اشىتىپ، جۇگەرى شيكىزاتىن ابدەن وڭدەگەندىگىندە.
اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ جاۋاپتىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: قازىر سەرىكتەستىك شاعىن سورتتى امينو قىشقىلىن، ميكرو ورگانيزم كۇردەلى قانتىن نەگىزگى ءونىم تىزبەگى ەتكەن ”اۋىل شارۋاشىلىعى − بيولوگيالىق جاساۋ − شاعىن سورتتى امينو قىشقىلى، ميكرو ورگانيزم كۇردەلى قانتى جانە تىڭايتقىش ماتەريالى − اۋىل شارۋاشىلىعى“ سىندى اينالمالى ەكونوميكالىق دامۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، ونىمدەرى بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىلدى.
كاسىپورىندار جاسىل تيپكە وزگەرۋ بارىسىندا ەنەرگيادان، بايلىقتان جان - جاقتى پايدالانۋ مولشەرى زور دارەجەدە ارتىپ، جاسىل ءوندىرىس رايونىمىز ەكونوميكاسىنىڭ تيبىنىڭ وزگەرۋىنە جاڭا قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى. 2018 - جىلى رايونىمىز بۇكىل ەل كولەمىندە ولكە دارەجەلى جاسىل جاساۋ جۇيەسىن قۇرۋدى الدىمەن قولعا الىپ، سىناق تۇيىندەرىنىڭ ۇلگى كورسەتۋ، جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، كاسىپورىنداردى جاسىل دامۋ بويىنشا تەحنيكا جاڭالاۋعا 450 ميلليون يۋان قارجى قوسۋعا جەتەكتەپ، 258 مىڭ توننا ولشەمدى كومىر، 4 ميلليون 970 مىڭ توننا سۋ ۇنەمدەدى.
قازىرگە دەيىن، رايونىمىزدا مەملەكەتتىك باعالاۋدان وتكەن جاسىل زاۆود سانى جيىنى 34كە جەتىپ، سان جاعىنان ورتا، باتىس بولىكتەگى ولكەلەردىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن الدى. مۇنىڭ استارىندا رايونىمىزدىڭ جاسىل دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولۋ بەكىمى مەن قۇلشىنىسى جاتىر.
بيىل 5 - ايدا، رايونىمىز «2020 - جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ ونەركاسىپ جاسىل دامۋ ارەكەت جوباسىن» باسىپ تاراتىپ اتقارىپ، جاسىل جوبالاۋ، جاسىل تەحنيكا مەن تەحنولوگيانىڭ، جاسىل ءوندىرىستىڭ، جاسىل باسقارۋدىڭ، جاسىل قامداۋ تىزبەگىنىڭ دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، جاسىل دامۋدى ونىمدەردىڭ جالپى تىرشىلىك پەريودىمەن ساباقتاستىرىپ، ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە دە قول جەتكىزەتىن، ەكولوگيالىق ونىمدىلىك پەن قوعامدىق ونىمدىلىككە دە قول جەتكىزەتىن جاسىل دامۋ ۇلگىسىن كۇش سالا سومداپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەيتىندىگىن العا قويدى.
جاسىل تيپكە وزگەرۋ: دامۋدىڭ جاڭا كەڭىستىگى
بىرنەشە مۋ سۋلى اتىزدا سۋ شايانى مەن كوكونىستەر بىرگە جاسايدى. اقتاۋ اۋدانى شينشين شياباۋ ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى سۋ ونىمدەرى باعىمشىلىعى مەن سۋ ەگىمشىلىگى سىندى مۇلدە ۇقسامايتىن ەكى ءتۇرلى ەگىنشىلىك تەحنيكاسىن عىلمي ەكولوگيالىق جوبامەن ورگانيكالى ۇشتاستىرۋ ارقىلى جالىندى ومىرشەڭدىك اكەلدى.
”اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ قالدىقتارىنداعى اشىتقى بيولوگيالىق باكتەريالار ارقىلى سۋدىڭ قىشقىلدىق، نەگىزدىك دارەجەسىن رەتتەيمىز، زيزانيا ەگىپ سۋدى تازارتامىز، اتىزدا وسىرىلگەن تەڭىز شايانى ءشوپ - شالاڭدى جەيدى، دايراق زيزانيا اتىزىن تىڭايتادى“. وسى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى چىن جۇيچۋاننىڭ تۇسىندىرۋىنشە، وسىنداي اينالىس ارقىلى سۋ شايانى مەن كوكونىستەردىڭ بىرگە جاساۋىنا مۇمكىندىك جاساۋعا بولادى، باعىمشىلىقتاعى قالدىق زاتتاردى زالالسىزداندىرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ مەن بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋ مولشەرى زور دارەجەدە ارتادى.
ەگىمشىلىك پەن باعىمشىلىقتىڭ ءبىرىڭعاي اينالىسى، ەگىن شارۋاشىلىعى مەن مال شارۋاشىلىعىن ۇشتاستىرۋ − رايونىمىزدىڭ جاسىل بايلىقتى كۇش سالا جانداندىرۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى.
رايونىمىزدىڭ جەر - جەرى ەكولوگيانى الدىڭعى ورىنعا قويۋ، جاسىل دامۋ جولىمەن تاباندىلىقپەن ءجۇرىپ، ەكولوگيانى قورعاۋ مەن ەكونوميكانى دامىتۋدا تەڭ جەڭىسكە جەتۋگە قۇلشىنىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ۇمتىلۋ سەنىمى بارعان سايىن ارتا ءتۇستى.
”جازعىتۇرىم سابان ورتەگەندە ءتۇتىنى بۋداقتاپ جاتاتىن“. ون نەشە جىلدىڭ الدىنداعى كوكتەمگى ەگىستىڭ دايىندىق جۇمىستارى موڭعۇلكۇرە اۋدانى حۇسۇمتۋ حارسۇن موڭعۇل اۋىلىنداعى ديقان جىڭ يۇيميننىڭ ءدال قازىرگىدەي ەسىندە ەكەن. ال، سوڭعى جىلدارى موڭعۇلكۇرە اۋدانى اۋىل - قىستاقتا سابان - توپاندى جان - جاقتى پايدالانۋدى جانە تاستالعان ەگىس جارعاقتارىن، ەگىس ءدارىسى قۇمىرالارىن جيناپ الۋدى كۇشەيتتى. ءوندىرىس تەحنولوگياسى مەشەۋ، اۋىر دارەجەدە لاستايتىن نىسانداردى باتىل تۇردە ەكشەدى جانە كۇشىنەن قالدىردى. ورگانيكالىق تىڭايتقىش ءوندىرۋشى جانە جاسىل ازىق - تۇلىكتەر وڭدەۋشى كاسىپورىنداردى ەنگىزدى، مىنە بۇلاردىڭ بارلىعى جاسىل دامۋمەن قاتىستى.
ونەركاسىپتىك جاراقسىز سۋلاردى ولشەمگە جەتكىزىپ شىعارۋدان اينالمالى پايدالانۋعا، سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنيكاسىن جاپپاي ەنگىزۋدەن دەربەس زەرتتەپ اشۋعا دەيىن، دىلان سۋ تەحنيكاسى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋ ارقىلى رايونىمىزدىڭ ونەركاسىپ باقشا رايوندارى مەن ونەركاسىپ كاسىپورىندارى ءۇشىن كوپتەگەن كاسىپتەردە سۋدىڭ لاستانۋىن جونگە سالۋ، سونداي - اق سۋ بايلىعىن قايتارىپ پايدالانۋداعى قيىن ماسەلەنى شەشتى.
”شينجياڭدا سۋ بايلىعىمەن قامداۋ مەن ونەركاسىپ جۇلگەسى اراسىنداعى قايشىلىق كورنەكتى، ءبىز سۋدىڭ لاستانۋىن جونگە سالۋعا كۇش سالىپ، لاس سۋدىڭ ولشەمگە جەتكىزىلىپ شىعارىلۋىنان اينالمالى پايدالانۋىنا دەيىنگى بارىستى ورىنداپ، باسقا كاسىپورىندارعا جاسىل تيپكە وزگەرۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن اكەلدىك“. اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: كاسىپورىن شينجياڭدا كوپتەگەن كاسىپورىندار ءۇشىن ونەركاسىپتىك جاراقسىز سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىن وتەپ، قاتىستى سالاداعى 12 باقشا رايونىنداعى قاريدالار ءۇشىن جاسىل جاساۋ جۇيەسىنىڭ شەشۋ جوباسىن ازىرلەپ، ونەركاسىپ باقشا رايونىنداعى كاسىپورىنداردىڭ سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگىنىڭ شەشۋشى كورسەتكىشىن %100 − 50كە كوتەرۋىنە كومەكتەستى.
جاڭالىق اشۋ ساياساتىن بەلگىلەۋ، باقشا رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ، كەلەلى نىسانداردى باستاۋ، عىلىم - تەحنيكالىق فينانستى دامىتۋ، تۇعىر قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ، قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ شارالار ارقىلى، ”قاپازدى بوساتىپ قۇستى اۋىستىرۋ“ ارقىلى رايونىمىز ءداستۇرلى كاسىپ سالالارىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، جوعارى دەڭگەيلى جاڭا وركەندەگەن كاسىپ سالالارىنان ونىمدىلىككە يە بولۋدا.
جاسىل، تومەن كومىرتەك: تۇرمىس جاڭا سالتى
باس شۋجي شي جينپيڭ: ءبىز ۇنەمدى، ۇيلەسىمدى، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى تۇرمىس ءتاسىلىن دارىپتەپ، وركەنيەتتى، سالاماتتى تۇرمىس سالتىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك، - دەپ اتاپ كورسەتكەن ەدى.
”كۇرىش شايقاعان، كوكونىس جۋعان سۋمەن گۇل سۋارۋعا بولادى، اۋا رەتتەگىشتى 24 ساعات بويى اشىپ قويۋدىڭ قاجەتى جوق، كيىلمەي جاتقان كيىمدەردى شاعىن اۋماقتاعى كونە كيىم - كەشەك جيناۋ ساندىعىنا سالۋعا بولادى... وسىلاردىڭ بارلىعى تۇرمىستا ۇگىتتەپ تانىستىرۋعا تاتيىن ’جاسىل تاعىلىم‘“. ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى سۇڭ شاۋحۇڭ ەنەرگيا ۇنەمدەۋدىڭ شەبەرى، تۇرمىستاعى جاسىل ارەكەتتەر جونىندە ونىڭ العان اسەرى تەرەڭ.
جاسىل، تومەن كومىرتەك جاڭا شىققان اتاۋ ەمەس، كوپتەگەن ادام ”جاسىل ءتۇستى“ تۇرمىسپەن توعىستىرعان. ”اس اسىرماۋ ارەكەتى“ ۇنەمشىلدىك سالتىن اكەلدى، بىرگە يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكا بايلىقتى ۇنەمدەۋدى ىلگەرىلەتتى، تۇرمىستىق قوقىستاردى تۇرگە ءبولۋ تۋىندامالى بايلىقتى جيناپ پايدالانۋدى ىلگەرىلەتتى...
جاسىل، تومەن كومىرتەك كۇندەلىكتى تۇرمىستا عانا ەمەس، قونىس ورتاسىندا دا ايگىلەندى. ءۇرىمجى قالاسى باقىت جولىنداعى ”شيڭفۋباۋ ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن قۇرىلىس“ ەنەرگيا ۇنەمدەۋدەگى كەرەمەت يقۋاتىمەن جانە اناعۇرلىم جوعارى جايلىلىعىمەن القاۋعا بولەنگەن.
بۇل عيماراتتا تۇرعىن ۇيلىك قۇرىلىممەن جوعارى ءونىمدى جىلۋ ساقتاۋ، ىستىق وتكىزبەۋ قاسيەتى قالىپتاسقان ءارى كۇن ەنەرگياسىنان جانە ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىنان شىققان جىلۋدان پايدالانىپ ءۇيدى جىلىتادى، ىرىقتى تۇردە بەرىلەتىن ەنەرگيا ازايتىلعان نەمەسە ول پايدالانىلمايدى، ءار جىلى ءار شارشى مەتر جەرگە سارىپ بولاتىن تابيعي گاز 3 تەكشەمەترگە جەتپەيدى، ءۇرىمجى قالاسىنداعى ادەتتەگى ەنەرگيا ۇنەمدەۋشى قۇرىلىستاردىڭ ەنەرگيا سارىپ ەتۋ مولشەرىنىڭ ۇشتەن بىرىنە عانا تۋرا كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا رايونىمىز جاڭادان سالىناتىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىستارىندا ％75 ەنەرگيا ۇنەمدەۋ جوباسى ولشەمىن اتقارىپ، ەنەرگيانى وتە از سارىپ ەتۋ، ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن قۇرىلىس سىناق تۇيىندەرىنىڭ ۇلگى كورسەتۋ قىزمەتىن بەلسەنە ورىستەتەدى.
رايونىمىزداعى ءار دارەجەلى ءار ءتۇرلى الەۋمەتتىك قۇرىلىمدار جاسىل دامۋ ۇستانىمىن بەلسەنە باستاماشىلدىقپەن امالياتتا ايگىلەپ، ەنەرگيا ۇنەمدەپ قورشاعان ورتانى قورعاۋ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتاسىلىن ۇگىتتەدى، دارىپتەدى. قازىرگە دەيىن بۇكىل رايوندا ەنەرگيا ونىمدىلىگى جاعىندا مەملەكەتتىك باستاۋشى 6 ورىن، ۇنەمشىل الەۋمەتتىك قۇرىلىم جاعىندا مەملەكەت دارەجەلى ۇلگى كورسەتۋشى ورىننان 36سى، ۇنەمشىل الەۋمەتتىك قۇرىلىم جاعىندا اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ۇلگى كورسەتۋشى ورىننان 243ى قۇرىلدى.
ۇلگى كورسەتۋ، جەتەكتەۋ، امالياتتا ايگىلەۋ بولعاندىقتان، رايونىمىز باي دا جاندى جاسىل ءوندىرىس، تۇرمىس ءتاسىلى ارقىلى جاسىل دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك نىساناسىنا قاراي ارشىنداي العا باسۋدا.
