شىڭگىل اۋدانى شارۋالاردى شىرعاناق شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا جەتەكتەپ، جاسىلداندىرۋ مەن بايىتۋدى تەڭ ىلگەرىلەتتى
كەرمەك جەمىس كەرەمەت جەمىسكە اينالدى
ماۋەلەپ تۇرعان شىرعاناق جەمىسى. سۋرەتتى لي شۋەلي تۇسىرگەن
شينجياڭ جۇڭكى شىرعاناق عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ءوندىرس سەحىندا ونىمدەردى قوراپتاۋدا (7 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى لي شۋەلي تۇسىرگەن
【رەداكتوردان】
”كاسىپ سالاسى دامۋدىڭ نەگىزى، كاسىپ سالاسى گۇلدەنسە عانا اۋىلداستاردىڭ كىرىسى ورنىقتى ارتادى“. رايونىمىزدىڭ جەر - جەرى جەر جاعدايىنا قاراي ىستەپ، ەرەكشە ەگىمشىلىك، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ جاعىندا ايتارلىقتاي ءىس تىندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدى جەبەپ، اۋىل - قىستاقتا كاسىپ سالاسىن گۇلدەندىرۋ قادامىن جەدەلدەتتى. اماليات ءبىر كاسىپ سالاسىن جاقسى دامىتقاندا ءبىر جاقتىڭ ەكونوميكاسىن جەبەۋگە، ءبىر جاقتىڭ بۇقاراسىن بايىتۋعا بولاتىندىعىن دالەلدەدى.
بۇگىننەن باستاپ، گازەتىمىز ”ەرەكشە ەگىمشىلىك كاسىبىنە قالاي كۇش سالۋ كەرەك“ اتتى جەلىلەس حابار بەرىپ، نازاردى جەر - جەردىڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ، ۇلعايتىپ، رايونىمىزدىڭ باسىمدىققا يە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ جالپى تۇلعالىق باسەكەلىك قۋاتىن كۇشەيتىپ، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ارناسىن جالپى بەتتىك، كوپ ساتىلى كەڭەيتۋگە ىزدەنىس جاساعاندىعىنا جانە امالياتتا ايگىلەگەندىگىنە شوعىرلاندىرادى.
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى جاڭ تيڭ
8 - ايدىڭ باسى، شىڭگىل اۋدانىنىڭ ءدوڭ - دوڭەستەرىن ارالاساڭىز، بارلىق جەردەن التىنداي جارقىراعان شىرعاناق ورمانىن كەزىكتىرەسىز.
ەشكىم كەرەك ەتپەيتىن شىرىندى جەمىستەن، اۋداندى گۇلدەندىرىپ، حالىقتى بايىتۋداعى ەرەكشە كاسىپ سالاسىنا اينالعانعا دەيىن، ءسىرا، قانشا ۋاقىت كەتتى؟
بۇل جولدا شىڭگىل اۋداندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت جەرگىلىكتى شارۋالاردى باستاپ 20 جىلعا جۋىق ۋاقىت جۇمسادى. قازىر شىرعاناقتى ولشەمدەندىرىپ ەگۋ كولەمدى بازالارى جەدەل قۇرىلىپ، كولەمدەندىرىپ تيجارات جۇرگىزىلگەن اۋماق 2001 - جىلعى 5000 مۋدان قازىرگى 100 مىڭ مۋدان استامعا كەڭەيىپ، بۇكىل اۋدانداعى شىرعاناقتىڭ ءونىم مولشەرى 5000 توننادان استى.
ەكولوگيالىق ورتاسى ءالسىز ءبىر اۋدان جاسىلداندىرۋ مەن بايۋدى تەڭ وركەندەتتى.
ماۋەلەپ تۇرعان شىرعاناق جەمىستەرىنە كوز سالعان شاعانعۇل اۋىلى كوكوي قىستاعىنداعى ەگىمشىلىك شەبەرى ۋاڭ جۇنحۋانىڭ كوڭىلىن قۋانىش كەرنەدى. ونىڭ ەسىندە قالۋىنشا، بالا كەزىندە ۇنەمى كورىپ جۇرەتىن بۇل جەمىس ”ءدامى كەرمەك بولعاندىقتان، كوپتەگەن ادامدار جەۋگە ادەتتەنبەگەن، بارلىعى ’كەرمەك جەمىس‘ دەپ اتايتىن دا، ادەتتە اراققا شىلاۋعا پايدالاناتىن“.
شىڭگىل اۋدانىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ءالسىز، ول كەزدە كوپتەگەن ەگىنشى - مالشىلار ماتەريالعا جارايتىن تەرەك اعاشىن ءوسىرۋدى تالاپ ەتتى، ءبىراق اۋداندىق پارتكوم مەن اۋداندىق ۇكىمەت ۇزاق بولاشاقتى كوزدە ۇستاپ، ەكولوگيالىق ورتانى جاقسارتۋمەن بىرگە، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدى دا ويلاستىردى، كوپ جاقتان تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدەن كەيىن، قۋاڭشىلىققا ءتوزىمدى، قۇنارسىز توپىراققا شىدامدى شىرعاناق داقىلىن ەنگىزۋ جانە جالپىلاستىرىپ ەگۋ شەشىمىن جاسادى.
2001 - جىلى كىشكەنتاي شىرعاناق جەمىسى وسىلايشا شىڭگىل اۋدانىندا ءوسۋ ساپارىن باستادى.
باستاپقى مەزگىلدە سىناق رەتىندە ەگۋگە ماقۇل بولعان قىستاق تۇرعىندارى كوپ بولمادى. تەحنيكا كەمشىل، ۇتىمسىز باپتاۋ سەبەپتەرىنەن شىرعاناقتىڭ ساپاسى ءار كەلكى بولىپ، كوڭىلدەگىدەي كىرىس كىرگىزبەدى. ”بازاردا ءوتىمسىز بولعاندارى ۇتىمسىز باپتاۋداعى تومەن ساپالى شىرعاناقتار بولدى، بۇل بىزگە شىرعاناق ەگۋدە دە كوزقاراستى وزگەرتۋ كەرەك ەكەندىگىن ەسكەرتتى“، - دەدى شىڭگىل اۋدانىندا شىرعاناق ەگۋدى زەرتتەۋگە ەڭ ەرتە قاتىناسقان التاي ايماقتىق ورمان شارۋاشىلىعى عىلمي زەرتتەۋ ورنىنىڭ اعا ينجەنەرى ۋاڭ جيان.
تۇقىم كىرگىزىپ سىناق رەتىندە ەكتى، كوشەت جەتىلدىرۋ تەحنيكاسىنىڭ قيىن تۇيىنىنەن قامال الدى، كولەمدەندىرىپ دامىتۋ بازاسىن قۇردى، شىرعاناق شىڭگىل اۋدانىندا ءبىر - بىرلەگەن وتكەلدەردى بويسۇندىردى.
2012 - جىلى شىڭگىل اۋدانىندا مەملەكەتتىك ۇلكەن جەمىستى شىرعاناقتىڭ سورتتى تۇقىمىن ءوسىرۋ بازاسى رەسمي قۇرىلدى. بازانىڭ كوشەت جەتىلدىرۋ اۋماعى ۇلكەن جەمىستى شىرعاناقتىڭ سورتتى تۇقىمىنان ءار جىلى 3 ميلليون تۇپتەن استام جەتىلدىردى. 2015 - جىلى 9 - ايدا شينجياڭداعى تۇڭعىش كىشكەنە شىرعاناق جەمىسىن زەرتتەۋ ورتالىعى شىڭگىل اۋدانىنا رەسمي ىرگە تەپتى. زەرتتەپ اشۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرى ليۋ ۋي تىلشىگە بىلاي دەدى: ”شىرعاناق جەمىسىنىڭ جەكە ءتۇبى پىسۋ مەزگىلىنە جەتكەندە كاسىپ باقشاسىنداعى جىلىجايعا كوشىرىلەدى. مۇنداي شوعىرلى جەتىلدىرۋ امالىمەن شىرعاناق جەمىسىنىڭ كوبەيۋ اياق الىسىن تەزدەتۋگە بولادى دا، 4 − 5 جىلدا زور كولەمدە ەگۋگە كەلەدى“.
ءوسىرۋ تەحنيكاسىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋىنا ىلەسە، شىڭگىل اۋدانى بىتىراندى جەرلەردى بىرىكتىرۋ، قۇرىلعىلى جەتىلدىرۋ، فينانستىق قولداۋ كورسەتۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ كەشەندى شارالاردى جولعا قويدى.
2013 - جىلى 2 جىل كولەمدى اتىز ەگىنشىلىگىمەن اينالىسقان ۋاڭ جۇنحۋا شىرعاناق ەگۋگە كىرىستى. 7 جىلدان بەرى، ول ىركەس - تىركەس 4 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، 4 اۋىل - قالاشىقتىڭ 12 مىڭ مۋ جەرىن وتكەرمەلەپ كوتەرەگە الدى، ”قازىر شىرعاناق جەمىسى ءبىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋىمىزدىڭ ’كەرەمەت جەمىسىنە‘ اينالدى“، - دەدى ول.
شىرعاناق ەگىمشىلىگىن جالپىلاستىرۋ وتكەلىنەن وتكەننەن كەيىن، شىڭگىل اۋدانىنىڭ شىرعاناق كاسىبىنىڭ دارىندى، قارجى، بازار سياقتى فاكتورلارىن قالاي ورنالاستىرۋ كەرەك؟ شىڭگىل اۋدانى ارەكەتى ارقىلى بۇعان جاۋاپ بەردى.
دارىندى قايدان كەلدى؟ ەگىنشى - مالشىلاردىڭ عىلىم - تەحنيكالىق ساپاسى ينجەنەرياسىن زور كۇشپەن اتقارىپ، ءار جىلى 10 رەتكە تاياۋ شىرعاناق تەحنيكاسى ارناۋلى تاقىرىپتىق لەكسياسىن وتكىزىپ، شىرعاناقتىڭ ءتۇبىن عىلمي ورنىقتىرۋ، سۋارۋ، شىرپۋ، تىڭايتقىش بەرۋ، دەرت - دەربەز، زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ جانە جونگە سالۋ قاتارلى تۇتاس بارىستىق باپتاۋ تەحنيكالارىن جاپپاي جالپىلاستىردى.
قارجى قايدان كەلدى؟ 2013 - جىلى شىڭگىل اۋدانى 30 ميلليون يۋان امانات - قارىز قارجىسىن قوستى، بيىل تاعى دا ۇلكەن جەمىستى شىرعاناق ەرەكشە جەمىس ورمانشىلىعىن دامىتۋ نىسان قارجىسىنان 50 ميلليون يۋان قوسىپ، 30 مىڭ مۋلىق قىسىراعان ورماندى قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمسادى.
بازار قايدا؟ شىڭگىل اۋدانىنىڭ شىرعاناق ماركاسىنىڭ تانىمالدىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن، اۋدان قاتىىستى تاراۋلاردى ءتۇرلى جارمەڭكە، كورمە ارقىلى شىرعاناق جەلىلەس ماركالارىن كورسەتىپ تانىستىرۋعا ۇيىمداستىردى. قازىر شىڭگىل اۋدانى وندىرگەن شىرعاناق جەلىلەس 3 ۇلكەن تۇردەگى 20دان استام ءونىم بەيجيڭ، شاڭحاي، گۋاڭدۇڭ قاتارلى جەرلەردەگى تۇيىندەردە ساتىلادى. ”ينتەرنەت +“تى تايانىش ەتە وتىرىپ ساتۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، ”شينجياڭ ءدامى . تيانماۋ، جۇيحۋاسۋان ارنايى جەمىس باقشاسى ’شىڭگىلدىڭ ۇلكەن جەمىستى شىرعاناعى‘“ قاتارلى ينتەرنەتتە ساتۋ قيمىلدارىن وتكىزىپ، تاۋباۋ، تيانماۋ، جيڭدۇڭ، جۇڭگو شىرعاناق سايتى سياقتى تۇعىرلاردا ارنايىلانعان ساتۋدى جۇزەگە اسىردى.
قازىر شىڭگىل اۋدانى شىرعاناق كاسىپ سالاسىندا 3 باستاماشى كاسىپورىن قۇردى، تەز مۇزداتىلاتىن جەمىس، قۇرعاق جەمىس، قويىلتىلعان جەمىس، جەمىس توسابى، جەمىس شىرىنى سۋسىنى سياقتى داعدىلى ونىمدەردى، سونداي - اق شىرعاناق مايى، جەمىس ۇنتاعى سياقتى جوعارى ۇستەمە قۇنى بار ونىمدەردى زەرتتەپ جاسادى، شىرعاناق مانەرلەۋدىڭ ءونىم قۇنى 50 ميلليون يۋانعا جەتتى. باستاماشى كاسىپورىندار جىلىنا 400دەن استام جۇمىس ورنىمەن، ماۋسىمدىق سيپاتتى 6000نان استام جۇمىس ورنىمەن قامداپ، اۋىل - قىستاقتارداعى 4600دەن استام ەڭبەككۇشتىڭ كىرىسىن ارتتىرۋىن جەبەدى. شىرعاناق كاسىبى شىڭگىل اۋدانىنداعى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋىنىڭ، كىرىسىن ارتتىرۋىنىڭ ماڭىزدى ارناسىنا اينالدى.
”ءار جىلى 8 - ايدىڭ اياعىنان كەلەسى جىلى 1 - ايدىڭ باسىنا دەيىن 4 ايدان استام ۋاقىت قاربالاستىققا تۇسەمىز، جاقسى بولعان كەزدەرى ءبىر كۇندە 400 − 500 يۋان تابامىز“، - دەدى شاعانعول اۋىلى ساربۇلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى بۇلعىنباي رازىلىقپەن.
2018 - جىلى شىڭگىل اۋدانى ارال جانە اقدالا سىندى 2 شىرعاناق ەرەكشە شاعىن قالاشىعى قۇرىلىسىن باستاپ، ەرەكشە كاسىپ سالاسى مەن ساياحات، سەيىلدى توعىستىرىپ، دامىتۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىردى. تاماشا ورتا شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنان زور توپتاعى ساياحاتشىلاردى جابال كەلۋگە باۋراپ، حالىقتىق تۇسەلحانا، شارۋالار شاتتىعى ساياجايى سياقتى اۋىل - قىستاق ساياحاتىن جەبەدى. 3 جىلدان بەرى شىڭگىل اۋدانىنىڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتى كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ جىلدىق جان باسىندىق كىرىسىن 15 مىڭ يۋاننان ارتتىردى.
”قازىر قالاداعىلار قىستاققا ءوز اۆتوكولىگىمەن كەلىپ ساياحاتتاۋدى ۇناتادى، مەنىڭ مىنا 50 − 60 مۋلىق شىرعاناعىم ولاردىڭ تەرۋىنە جەتپەي قالادى“، - دەدى شاعانعول اۋىلى جالتىرتاس قىستاعىنداعى ەگىنشى مادەن اڭسار جۇزىنەن باقىت كۇلكىسى ەسىپ.
【جالعاپ وقۋ】
شىرعاناق جاپىراق تاستايتىن بۇتا تۇرىنە جاتادى، قۋاڭشىلىققا، قۇمدى بورانعا شىدامدى ەرەكشەلىككە يە. ازىق رەتىندە دە، ءدارى رەتىندە دە پايدالانۋعا بولادى، قۇرامىندا كوپ ءتۇرلى تابيعي ۆيتاميندەر بار. رايونىمىز شىرعاناق ەگىمشىلىگىن التاي ايماعى، اقسۋ ايماعى، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى، قاشقار ايماعى سىندى 4 ايماق، وبلىستىڭ 7 اۋدانىنا ءتۇيىندى ورنالاستىرعان.
2022 - جىلعا جەتكەندە بۇكىل رايونداعى شىرعاناق ەگىلگەن جەر اۋدانىن شامامەن 500 مىڭ مۋعا، ءونىم مولشەرىن 30 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ جوسپارلاندى. 2025 - جىلعا جەتكەندە بۇكىل رايونداعى شىرعاناق ەگىلگەن جەر اۋدانىن كەڭەيتىپ، ءبىر ميلليون مۋعا، ءونىم مولشەرىن شامامەن 80 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ جوسپارلاندى.
