تيانشان تورىنىڭ حابارى (ءتىلشى ليۋ ۋىنحۇڭ، ەرىكتى ءتىلشى جياڭ جىميڭ حابارلايدى) قازىر، شينجياڭ اقسۋ ايماعىنداعى 170 مىڭ مۋ جەرگە ەگىلگەن المۇرت ىركەس ـ تىركەس پىسىپ، ءونىم الۋ مەزگىلىنە ءوتتى. بىرنەشە كۇننەن بەرى، جەر - جەردەگى جەمىس وسىرۋشىلەر ۇلكەنىن الىپ، كىشىسىن بۇتاعىندا قالدىرۋ بويىنشا دارەجەگە ءبولىپ جيناۋ تاسىلىمەن ساپالى ءونىم جيناپ، لايىقتى باعادا ساتۋعا كۇش سالىپ، المۇرتتىڭ كىرىستى ارتتىرىپ ”اۋقاتتاندىرۋ جەمىسىنە“ اينالۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
9 - ايدىڭ 2 - كۇنى، اقسۋ قالاسى توپلۇق اۋىلى جوعارعى قاراكول قىستاعىنىڭ المۇرت باقشاسىندا، جەمىس ءوسىرۋشى ساليقان وسمان وتباسىنداعىلارمەن بىرگە المۇرت ۇزۋمەن ابىگەر بولدى. وتكەن جىلدارمەن ۇقسامايتىنى، بيىل ساليقان وسمان المۇرت ۇزۋدە دارەجەگە ءبولىپ ءۇزىپ الۋ فورماسىن قولدانىپ، ەپتى تۇردە تەك ۇلكەندەۋ المۇرتتاردى ءۇزىپ الىپ، كىشىلەۋ المۇرتتاردى بۇتاعىندا قالدىردى.
”ۇلكەندەۋ المۇرتتى جاقسى باعادا ساتۋعا بولادى ، كىشىلەرى دە بىرنەشە كۇندە ءوسىپ ۇلكەيەدى، ونى دا جاقسى باعادا ساتۋعا بولادى“،- دەدى ساليقان وسمان تىلشىگە. وتكەن جىلدارى ول 20 مۋ جەردەگى المۇرتىن تۇگەلدەي ساۋداگەرلەرگە ساتىپ اقشاسىن الاتىن. المۇرتتىڭ ۇلكەن - كىشىلىگى بىركەلكى بولماعاندىقتان، ساتىلۋ باعاسى تومەن بولىپ، المۇرتتان مول ءونىم تۇسسە دە، كورگەن پايداسى ويداعىداي بولمايتىن. بيىل دارەجەگە ٴبولىپ جيناۋ ءادىسىن قولدانىپ، تەك 100 گرامنان اۋىر المۇرتتاردى ساۋداگەرلەرگە ساتىپ بەرىپ، قالعان 100 گرامنان جەڭىل المۇرتتاردى كەزى كەلگەندە قايتالاي ساۋداعا سالدى.
ساليقان وسمان تىلشىگە ۇيىندەگى المۇرتتاردى ءوسىرۋدى عىلمي جولمەن باپتاپ - باسقارعاندىقتان، ونىڭ ۇستىنە دارەجەگە ءبولىپ جيناعاندىقتان مۋ باسىندىق ورتاشا ءونىم مولشەرى 2 توننادان اسىپ، قازىرگى بازار باعاسى بويىنشا ەسەپتەگەندە، مۋ باسىندىق كىرىس 4000 يۋاننان اساتىنىن ايتتى.
اقسۋ قالاسى قاراتال قالاشىعى گاۋاڭ قىستاعىندا، جەمىس وسىرۋشىلەر دە المۇرت جيناۋمەن قاربالاس بولدى. ءبىر جەمىس باعىندا، جەمىس وسىرۋشىلەر المۇرتتى تاڭداپ ۇزۋدە.
”ساۋداگەرلەر المۇرتتى تۇگەل ساتىپ الۋدى تالاپ ەتتى، الايدا، ايتقان باعاسى ويداعىداي بولمادى، باستىسى جانە دە كىشى المۇرتتىڭ سەبەبىنەن“،- دەدى جەمىس ءوسىرۋشى ءجۇرات تۇرسىن. 2 جىلدىڭ الدىندا، ول ۇلكەنىن الىپ كىشىسىن قالدىرۋ ءادىسىن قولدانىپ، ۋاقىت پارقىنان ۇيلەسىمدى پايدالانىپ المۇرتتىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتتى. اقىرىندا مۋ باسىندىق ورتاشا كىرىسىنىڭ 500 يۋانعا جۋىق بولۋىن جۇزەگە اسىردى.
المۇرتتىڭ ”باتىس ءوڭىر قاستەرلى جەمىسى“ دەگەن اتاعى بار. كوپ جىلدىق ەگىمشىلىكتەن كەيىن، المۇرت ەگىلگەن ءوڭىردىڭ جەر اۋدانى 172 مىڭ مۋ، ءونىم مولشەرى 410 مىڭ توننادان استى. عىلمي جولمەن ەگىپ، اتىزدى عىلمي جولمەن باسقارعاندىقتان، المۇرتتىڭ ءوسۋى جاقسى بولىپ، ەگىنشىلەردىڭ مول ءونىم الىپ، قوماقتى پايداعا يە بولۋى كورنەكتى بولدى. قازىر، المۇرت ەگىمشىلىگى شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىراتىن باستى قايناردىڭ بىرىنە اينالدى.
9 - ايعا اياق باسقاننان بەرى، جەر - جەردەگى المۇرتتار ارت - ارتىنان پىسىپ، جيناپ الىندى. المۇرتتىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، جەمىس وسىرۋشىلەردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن، اقسۋ ايماعى المۇرت كوپتەپ وندىرىلەتىن ءارقايسى اۋداندارداعى (قالا) جەمىس ورمان تەحنيكتەرىنە جەمىس وسىرۋشىلەردىڭ دارەجەگە ءبولىپ جيناۋ ءتاسىلىن قولدانۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدى ۇسىنىس ەتىپ، شارۋالاردى ەرەكشە جەمىس ورمانى ەگىمشىلىگىنىڭ تيىمدىلىگىنە شىنايى كەنەلتىپ، ولاردىڭ كىرىسىن ارتتىردى.
