− جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ شينجياڭداعى تابىستى امالياتى جونىندەگى جالپى شولۋ (4)
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى جاڭ يۇنمەي
”شينجياڭ ماسەلەسىندە ەڭ قيىنى، ەڭ ۇزاققا سوزىلاتىنى ءالى دە ۇلتتار ىنتىماعى ماسەلەسى“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى بايىمداۋى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ شينجياڭ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدەگى توتەنشە ماڭىزدىلىعىن ايقىن كورسەتتى.
پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا شينجياڭ پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىردى، ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا ءتۇزىمىن دايەكتىلەندىردى؛ ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعى تۋىن باستان - اياق بيىك ۇستاپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن مىقتاپ ورناتتى؛ ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگىنە باستان - اياق تولىق قۇرمەت ەتىپ جانە ونى قورعاپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن ەڭ جوعارى شەكتە ىنتىماقتاستىردى جانە ولارعا سۇيەندى.
ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى 2 - رەتكى اڭگىمە ماجىلىسىنەن بەرى، شينجياڭداعى ۇلتتار تاتۋ تۇرىپ، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، جاراسىمدى دامىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ گۇل بايشەشەگى تيانشان الابىندا قۇلپىرا اشىلدى.
”سەنترلەس شەڭبەر“ بارعان سايىن ۇلكەيە ءتۇستى
”ياسىن، شەشەڭنىڭ اياعى ءالى اۋىرا ما؟ اۋرۋدى باساتىن ءدارىنىڭ ءونىمى قانداي ەكەن؟“ 9 - ايدا كۇن بىرتىندەپ سالقىنداي باستادى، اۆتونوميالى رايوندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەڭگەرمەسى تەحنيك - جۇمىسشىلار تاربيەلەۋ - جەتەكشىلىك ەتۋ ورتالىعىنىڭ كادرى ۋاڭ جۋان كۇشار قالاسى الاقارعا قالاشىعى ۇقۇتوعىراق قىستاعىنداعى جۇپ قۇراعان تۋىسى ياسىن اپيزدەن الاڭداپ، ونىمەن بەينەبايلانىسقا شىعىپ، ونىڭ ءۇيىنىڭ تاياۋدان بەرگى تۇرمىس جاعدايىن ۇعىستى.
”ءبارى جاقسى، شەشەمنىڭ دەنساۋلىعى دا ءتاۋىر بولىپ قالدى، كوڭىل بولگەنىڭىزگە راقىمەت. باقتاعى جەمىستەردى جيىپ الدىق، ماقتا تەرۋدەن دە ءبىراز اقشا تابامىز، بيىل وتباسىمىزدىڭ كىرىسى دە ايتارلىقتاي بولاتىن شىعار“، - دەدى ياسىن، ۋاڭ جۋاننىڭ كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەۋىندە ونىڭ ءۇيىنىڭ تۇرمىسىندا زور وزگەرىستەر تۋىلدى، بىلتىر بەيقۇت ۇيگە دە كوشىپ كىردى.
ۋاڭ جۋان مەن ياسىن وتباسىنىڭ اراسىنداعى اڭگىمە ءبىزدىڭ ماڭىمىزدا بولعان ىستەر. مۇنداي اڭگىمەلەر تيانشان الابىندا ءار كۇنى جارىققا شىعىپ جاتادى.
2016 - جىلدان بەرى، اۆتونوميالى رايون ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتتى، ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى بىرگە تاماقتانۋ، بىرگە تۇرۋ، بىرگە ەڭبەك ىستەۋ، بىرگە ۇيرەنۋ بارىسىندا تۇسىنىكتى تەرەڭدەتىپ، ارالاسۋ، اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا سۇيىسپەنشىلىكتى كۇشەيتتى.
جۇپ قۇراپ، تۋىس بولۋ ارقىلى قالىڭ كادرلار مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر ”قىستاقتا تۇرۋدان“ ”وتباسىندا تۇرۋعا“ ودان ارى جۇرەك تۇكپىرىنەن ورىن الۋعا دەيىنگى بۇرىلىستى جۇزەگە اسىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىمەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك ورناتتى؛ ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ بارلىق جەردە تۋىسى بار بولدى، اۋداندا تۋىسى بار، قالادا تۋىسى بار، شينجياڭعا كومەكتەسۋشى ولكە - قالالاردا تۋىسى بار، استانا بەيجيڭدە دە تۋىسى بار، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ ”سەنترلەس شەڭبەرى“ بارعان سايىن ۇلكەيە ءتۇستى.
”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلى − اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ىستەرىن ىلگەرىلەتۋىنىڭ ماڭىزدى امالياتى، باسقا ماڭىزدى شارالارمەن بىرگە ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن پارمەندى تۇردە جەبەدى.
− پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىردى. ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا تۇزىمىنە تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا زاڭىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ۇلتتاردىڭ تەرەزەسىنىڭ تەڭ بولۋىنا تاباندى بولىپ، از ۇلتتاردىڭ تەڭ ازاماتتىق ۇقىقتان جانە ساياسي ۇقىقتان يگىلىكتەنۋىن قامتاماسىز ەتتى، زاڭ بويىنشا سايلانعان از ۇلت حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى شينجياڭداعى ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى جالپى سانىنىڭ ％69.81ىن ۇستادى. تاڭداۋلى از ۇلت كادرلارى مەن كاسىپتىك تەحنيكالىق دارىندىلاردىڭ مول توبىن باۋلىپ جەتىلدىردى، بۇل بۇكىل شينجياڭداعى كادرلار جالپى سانىنىڭ ％50.3ىن ۇستادى.
− ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ۇگىت - تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتتى. پارتيانىڭ ۇلت ساياساتى جونىندەگى ۇگىتتى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسىن ۇدايىلاندىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسىن حالىقتىق تاربيەنىڭ، كادرلار تاربيەسىنىڭ، قوعامدىق تاربيەنىڭ جالپى بارىسىنا ەنگىزىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تاربيەسىن، وتانشىلدىق تاربيەسىن، بولشەكتەۋشىلىككە قارسى كۇرەس تاربيەسىن كۇشەيتىپ، ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىن جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن مىقتاپ ورناتىپ، ”ءۇشتىڭ ءبىر - بىرىنەن ايرىلا الماۋى“ يدەياسىن مىقتاپ ورناتىپ، ”بەستى شىنايى مويىنداۋدى“ كۇشەيتۋگە جەتەكتەدى.
− مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايوندى بەلسەنە قۇردى. ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى جاعىندا وزات ورىن قۇرۋ قيمىلىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا وزات ورىن قۇرۋدى ورگاندارعا، كاسىپورىندارعا، الەۋمەتتىك اۋماقتارعا، اۋىل - قالاشىقتارعا، مەكتەپتەرگە، تۋان - الاڭ، ليان - دۇيلەرگە، ءدىني قيمىل ورىندارىنا، كورىنىس وڭىرلەرىنە، تەرەزەلىك ورىندارعا جەتكىزۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنداعى ۇلگىلى ورىنداردى بەلسەنە قۇردى، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايوندى بىرتىندەپ قۇردى.
بىلتىر جىل سوڭىنا دەيىن، بۇكىل رايوندا مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا وزات ورىن قۇرۋ قيمىلىنان ۇلگى كورسەتەتىن 9 وبلىس (ايماق، قالا)، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا وزات ورىن قۇرۋ قيمىلىنان ۇلگى كورسەتەتىن 59 ورىن، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسى بازاسىنان 14ى جارىققا شىقتى.
كوپتەگەن شارالار شەكسىز كۇش توپتاپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ شەكسىز جالىندى تىرشىلىك تىنىسىن جانە ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتتى، شينجياڭداعى ءار ۇلت ۇلاندارىن جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ ايبىندى ءىسىن جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە ات سالىسۋعا جىگەرلەندىردى.
ءوزارا قارايلاسىپ، كورىكتى مەكەن قۇردى
الدىڭعى عاسىردىڭ 50 - جىلدارىندا، كەريا اۋدانىنىڭ ديقانى قۇربان تۇلىم ەڭسە كوتەرىپ ازات بولۋىنا بايلانىستى العىس سەزىمىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن، ”ەسەككە ءمىنىپ بەيجيڭگە بارىپ ءتوراعا ماۋ زىدۇڭعا امانداسۋدى“ تالاي رەت ويلايدى، كەيىن ءتوراعا ماۋ زىدۇڭنىڭ 2 رەت قابىلداۋىندا بولادى، ادامدار ونى جاقىن تارتا ”قۇربان اتاي“ دەپ اتايدى. ۋاقىت زىرلاپ 21 - عاسىرعا جەتكەندە، قۇربان اتايدىڭ پارتيانى سۇيەتىن، وتاندى سۇيەتىن، ۇلتتار ىنتىماعىن قاستەرلەيتىن اسىل رۋحى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستى.
2016 - جىلدىڭ سوڭىندا، قۇربان اتايدىڭ جاسى 90عا تاياعان قىزى توحتىحان قۇربان نەمەرە قىزى رۋحيا ءماتسايدى ارقىلى حات جازىپ، باس شۋجي شي جينپيڭگە اۋىلىندا تۋىلعان وراسان زور وزگەرىستەردەن مالىمەت بەردى. 2017 - جىلى 1 - ايدا ولار باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ الدى. ءبىر ءۇيلى جان بۇل حاتتى وتباسى اسىل مۇراسىنا بالادى.
”وتباسىڭىزداعىلاردىڭ قۇربان اتاي سياقتى اۋىلداستارمەن بىرگە قۇلشىنىپ، پارتيانى ءسۇيۋدىڭ، وتاندى ءسۇيۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن قىزۋ ءسۇيۋدىڭ ۇلگىسى بولىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋىن جەبەپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىندا شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم كوركەم بولاشاعىن بىرگە جاراتۋىن ءۇمىت ەتەمىن“.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شىنايى تاپسىرماسى قۇربان اتايدىڭ ۇرپاقتارىنىڭ جۇرەگىندە ءارى بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇرەگىندە ساقتالىپ كەلەدى.
بيڭتۋاننىڭ ايەل قىزمەتكەرى يوۋ لياڭيىڭ مەن گۇما اۋدانىنداعى ديقان مامەتتۇرىپ مۇساك قىزمەت پەن تۇرمىستا اپەكە - ىنىدەي سۇيىسپەنشىلىك ورناتىپ، قول ۇستاسىپ دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلدى.
قۇربان نياز ون نەشە جىلدى ءبىر كۇندەي وتكىزىپ، بالالاردىڭ جۇرەگىنە كىشكەنتايلارىنان ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ ۇرىعىن سەپتى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس وعان رەفورما اۆانگاردى اتاعىن بەرىپ، ونى ”ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنىڭ امالياتتا ايگىلەۋشىسى“ دەپ اتادى.
شاۋەشەك قالاسى شينچىڭ ءمالىسى قارا ءدوڭ الەۋمەتتىك اۋماعىندا 14 ۇلتتان 932 تۇرعىن تۇرادى، 274 وتباسىندا 2دەن استام ۇلتتىڭ ۋاكىلى بار، كوپ ۇلتتى وتباسى ％29.4تى ۇستايدى، كورشىلەر تاتۋ - ءتاتتى، جاراسىمدى تۇرادى، ۇلتتار ىنتىماعى تۋرالى اڭگىمەلەر ۇنەمى تارالىپ جاتادى.
...
ۇلتتار ىنتىماعى ناقتى ءارى بولماشى ىستەردەن تۇرادى، ول − كورشىلەر اراسىنداعى داستارقان، مەكتەپكە بىرگە بارۋ، اتىزدا بىرگە تەر توگىپ ەڭبەكتەنۋ، اسىرەسە، قۋانا باس قوسقاندا بىرگە ايتىلاتىن ءان.
بۇگىنگى كۇندە، شينجياڭداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى ۇلتتار ىنتىماعىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، ۇلتتار ىنتىماعىن ومىرىندەي قاستەرلەيدى. كوپشىلىك وسى قۇتتى مەكەندە ءوزارا قارايلاسىپ، بىرگە تۇرىپ، بىرگە ۇيرەنىپ، بىرگە ىستەپ، بىرگە شاتتانىپ، وسى كوك اسپاندى بىرگە قورعاپ، كورىكتى مەكەندى بىرگە قۇرۋدا.
ءدىن سالاسىنداعى تاتۋلىقتى، جاراسىمدىلىقتى جەبەدى
”ءبىزدىڭ نەشە ءجۇز جىلدىق تاريحى بار مەشىتىمىز بىلتىر قايتادان جوندەلدى. مەشىتكە اۋا رەتتەگىش، سۋسىنداۋىش، اياق كيىم قاپتاۋىش، سۋمەن شايىلاتىن دارەتحانا، بۇرىكپە مونشا سياقتى قۇرىلعىلار ورناتىلدى“. حوتان قالاسى ءجاما مەشىتىنىڭ حاتيبى وبۇلاسەن تۇرسىننياز مەشىتتەگى وزگەرىستەردى ايتقاندا جۇزىنەن رازىلىق كۇلكىسى ەستى.
بۇل عانا ەمەس، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ وتانشىل ءدىني قايراتكەرلەرگە كوڭىل ءبولۋى مەن ايالاۋىن وبۇلاسەن اۋىز جاپپاي القادى: ”بىزگە بەرىلەتىن تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات جوعارىلاتىلدى، بۇدان تىس، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى تاعى بار، ءار جىلى ءبىر رەت دەنساۋلىعىمىزدى تەگىن تەكسەرىپ تۇرادى. ءبىز وتاندى ءسۇيۋ، ءدىندى قاستەرلەۋ تاماشا ءداستۇرىن ساۋلەلەندىرىپ، دىنگە سەنەتىن قالىڭ بۇقارانى العا ىلگەرىلەۋگە، ىزگىلىككە ۇمتىلۋعا ىنتىماقتاستىرىپ، جەتەكتەپ، ۇلتتار ىنتىماعى مەن ءدىن جاراسىمدىلىعىن جەبەۋگە ۇلەس قوسامىز“.
”جەتىنى كىرگىزۋ، ەكى بولۋ“، ”توعىزدى سەپتەۋدى“ تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، ءدىني ورىندار مەن ءدىني قيمىل شارت - جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ − رايونىمىزدىڭ ءدىن سالاسىنداعى قالىڭ قايراتكەرلەر مەن دىنگە سەنەتىن بۇقارانى ىنتىماقتاستىرىپ، ولارعا قامقورلىق جاساپ، ءدىن سالاسىنىڭ تاتۋلىعىن، جاراسىمدىلىعىن جەبەۋىنىڭ ماڭىزدى شارالارىنىڭ ءبىرى.
باس شۋجي شي جينپيڭ: شينجياڭنىڭ ەڭ ۇلكەن بۇقارالىق قىزمەتى − ۇلتتار ىنتىماعى مەن ءدىن جاراسىمدىلىعى، - دەپ اتاپ كورسەتتى.
رايونىمىز پارتيانىڭ ءدىن قىزمەتى نەگىزگى باعىتىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ەلىمىزدە ءىسلام ءدىنىن جۇڭگوشالاندىرۋ بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، زاڭدىلارىن قورعاۋعا، زاڭسىزدارىن تەجەۋگە، ۇشقارىلىقتى اۋىزدىقتاۋعا، سىنالاپ كىرۋگە قارسى تۇرۋعا، قىلمىسقا سوققى بەرۋگە تاباندى بولىپ، ءدىندى سوتسياليستىك قوعامعا ۇيلەسۋگە جەتەكتەدى.
− پارتيانىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگى ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىردى. «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ءدىن ىستەرى قىزمەت ەرەجەسى» سياقتى زاڭ ەرەجەلەر مەن ساياساتتاردى بەلگىلەپ، شينجياڭنىڭ ءدىن قىزمەتىنىڭ زاڭ ەرەجە، ساياساتتىق جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، ءدىني ۇيىمداردىڭ، ءدىني مەكتەپتەردىڭ، ءدىني قيمىل ورىندارىنىڭ، ءدىني قايراتكەرلەر مەن دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قورعاپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ عۇرىپ - ادەتىنە قۇرمەت ەتىپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ قالىپتى ءدىني سۇرانىسى مەن قالىپتى ءدىني قيمىلىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىز ەتتى.
− وتانشىل ءدىني قايراتكەرلەرگە قامقورلىق جاساۋدى، ولاردى باۋلۋدى كۇشەيتتى. ءدىني قايراتكەرلەرگە بەرىلەتىن تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات ولشەمىن جوعارىلاتىپ، ەمدەۋ، زەينەتكەرلىك، تەگىن دەنساۋلىق تەكسەرۋ سياقتى قامتاماسىزداندىرۋ شارالارىن تياناقتاندىرىپ، قىزمەتتەگى، تۇرمىستاعى قيىنشىلىقتاردى ويداعىداي شەشتى. ساياسيدا سەنىمدى، ءدىن جاعىندا ءبىلىمدى، ءمورال جاعىندا بۇقارانى يلاندىرا الاتىن، شەشۋشى ساتتە رول اتقاراتىن وتانشىل ءدىني قايراتكەرلەر قوسىنىن قۇلشىنا قۇردى.
− زاڭسىز ءدىني قيمىلداردى زاڭ بويىنشا جونگە سالدى. ”ۇشقارىلىقتى الاستاۋدى“ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ءوربيتىن، ءورشيتىن جانە تارالىپ ءسىڭىپ كىرەتىن توپىراعىن ەڭ جوعارى شەكتە قۇرتتى.
ءىس تاتۋلىقپەن بىتەدى، كۇش بىرلىكتەن كەلەدى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، رايونىمىزداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ىنتىماقتى دارىپتەۋ، كىرىستىڭ ارتۋىن جەبەۋ، دامۋعا ۇمتىلۋ تىلەگى بارعان سايىن كۇشەيىپ، كوركەم شينجياڭ قۇرۋ، وتان ارمانىن بىرگە ورىنداۋدىڭ تاسقىنداعان كۇشىن ونان ارى قاۋلاتتى.
