شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى ياڭ شۋحان
التىن كۇز 9 - اي، حوتان ايماعىنىڭ كەز - كەلگەن اۋىل - قىستاعىنا بارا قالساڭىز، شار تاراپقا تۇتاسقان جول تورابى، تازا دا كوركەم اۋلالار، الۋان رەڭدى گۇلدەرگە ورانعان قىستاقتار كوزگە شالدىعىپ، ابدەن پىسقان قاۋىن - قاربىز، جەمىس - جيدەكتەردىڭ حوش ءيىسى اڭقيدى... تۇس - تۇستان ادام جانىن ەلىتەتىن مول ءونىم بەينەسى مەن مۇندالايدى.
سوڭعى جىلدارى حوتان ايماعى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدى، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدى ىلگەرىلەتۋدى ىجداعاتتىلىقپەن ىستەپ، كاسىپ سالاسى ارقىلى جۇمىستانۋدى جەبەپ، بۇقارانىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن قاۋلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا شەشۋشى ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزدى. كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى 2013 - جىلمەن سالىستىرعاندا 33 پايىز تومەندەپ، كەدەي جان سانى 2013 - جىلدىڭ سوڭىنداعى 984 مىڭ 100 ادامنان قازىرگى 76 مىڭ 900 ادامعا ازايىپ، جالپى 988 قىستاق كەدەيلىك تىزىمىنەن شەگىندىرىلدى.
دالمە - ءدال شارا اتقاردى
كەدەيلىكتەن ارىلۋ جولىندا ادامدار العا ۇمتىلدى
حوتان ايماعى تاكلاماكان ءشولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگىنە ورنالاسقان، مەملەكەت بويىنشا ”3 رايون، 3 وبلىستاعى“ اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ بىرىنە جاتادى، باستى ەكونوميكالىق كورسەتكىشى بۇكىل ەلدەگى 334 ايماق دارەجەلى قالالار قاتارىنىڭ ەڭ سوڭىندا تۇرادى، وڭىرلىك جانە ەكونوميكالىق جاقتان ”قوس قاباتتى وقشاۋ ارالعا“ جاتادى، اۋىل - قىستاقتاردىڭ كەدەيلىك كولەمى زور، مولشەرى كەڭ، دارەجەسى اۋىر.
بۇكىل ەلمەن تەڭ قادامدا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ ءۇشىن، حوتان، ءسوز جوق، قارقىندى تەزدەتە زىمىراپ، ءبىر - بىرلەگەن كەدەيلىك قامالىن تالقانداۋى كەرەك.
”بۇرىن تەك ەگىن سالۋدى عانا بىلەتىنمىن، كۇندەرىم ءۇپى - ءتاپى وتەتىن. ۇكىمەت ۇيىمە نەشە رەت كادر جىبەرىپ، نە ىستەيتىنىمدى، نەنى ىستەي الاتىنىمدى، نەنى ىستەگىم كەلەتىنىن سۇرادى، مەن قىستاقتان قارا تاۋىق بالاپانىن جەتىلدىرۋدى كوتەرمەگە الىپ، تۇرمىسىم كۇننەن - كۇنگە جاقسارا ءتۇستى“، - دەدى كەريا اۋدانى سەمبى بازار قالاشىعى سەكىداشمان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءبۇمايرامحان ءماتتۇردى.
حوتاندا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى ءاربىر كادردىڭ كوكەيىندە ەسەپ ايدان ايقىن: قايسى ۇيدە قانشا ەڭبەككۇش بار، قايسى وتباسىنىڭ باعىمشىلىق ابزالدىلىعى بار، قايسى شاڭىراقتى قامتاماسىز ەتۋمەن تولىق قامتۋ قاجەت... ولار: تەك ءاربىر وتباسىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىن دالمە - ءدال يگەرگەندە عانا، كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ دالمە - ءدال بولادى، سوندا عانا ”جاعدايعا قاراي ىستەۋگە“ بولادى، - دەدى.
جاقىنعى جىلداردان بەرى حوتان جاۋاپكەرشىلىكتى، ساياساتتى، قىزمەتتى تياناقتاندىرۋداعى ەسكەرۋسىز قالعان تۇيىندەر مەن قالتارىستاردى جالپى بەتتىك جويىپ، كەمەلدى 4 دارەجەلى كەدەي حالىق ينفورماتسياسى ماتەريالدار قامباسىن جاساپ، ىلگەرىندى - كەيىندى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى جۇيەسىن، ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ“ بويىنشا نولگە ءتۇسىرۋ ارەكەتىن بەلگىلەپ شىعاردى. 2020 - جىلى ايماق - اۋدانداردان قىستاقتارعا دەيىن شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاپ، ءبىر قىستاقتا ءبىر جوبا، ءبىر وتباسىنا ءبىر شارا، ءبىر ادامدا بىردەن قىزمەت ورىن بولۋدى جۇرگىزىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جولىندا بىردە - ءبىر وتباسىن، بىردە - ءبىر ادامدى قاعىس قالدىرماۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
ءبىر - بىرلەگەن باعىتتامالى شارالار كەدەي بۇقارانىڭ ”دەرت تامىرىن“ نىساناعا الىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساياساتتىق شارالارىنىڭ حوتاندا دالمە - ءدال ءسىڭىپ، تياناقتانىپ، تامىر تارتىپ، گۇل اشىپ جەمىس بەرۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
كاسىپ سالاسى جۇمىستانۋدى جەبەدى
كەدەي وتباسىلارىنىڭ ”اقشا قاپشىعى“ قامپايدى
”مىنا 100 قويان ەندى جارىم ايدا يگىلىككە جارايتىن بولادى“! ءار كۇنى تاڭ سارىدە قاراقاش اۋدانى جاڭاجەر اۋىلى قۇمجايلاۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءماريام ابرامان ارتقى اۋلاداعى كامشات قويانىن باعۋ ۇيىنە بارىپ قويان ۇيشىگىن رەتتەپ ىڭعايلاستىرادى، ”2017 - جىلى كەدەي وتباسى ەدىك، بىلتىر كامشات قويان باقتىق، كۇيەۋىم دە اتىز باسقارۋ جۇمىسىنا ءىلىندى، سول جىلى ءبىز كەدەي وتباسى قالپاعىن لاقتىرىپ تاستادىق“.
”كاسىپ سالاسىن يگەرۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى جەبەۋ، ورنىقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، دامۋعا تالپىنۋ“ جالپى وي جەلىسى بويىنشا، حوتان ايماعى بۇرىن - سوڭدى بولىپ كورمەگەن ەرەن شارالارمەن سەركە كاسىپورىنداردىڭ قىستاق، وتباسىلارىنا دەيىن كەڭەيىپ كاسىپ سالاسىن ورنالاستىرۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، اۋدان، اۋىل، قىستاق ءۇش دارەجەلى كاسىپ سالاسىمەن جاپپاي قامتۋدى، وتباسىلارىنىڭ يگىلىككە كەنەلۋىمەن جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىردى.
قىستاق سايىن كاسىپ سالاسى بولدى، وتباسى سايىن كىرىس كىردى. ”اۋدانداردا سەركە كاسىپورىن بولۋ، اۋىلداردا كولەمدەنگەن كاسىپورىن بولۋ، قىستاقتاردا سەرىك زاۆودتار بولۋ، وتباسىلارىندا شاعىن شەبەرحانا بولۋ“ سىندى ءتورت دارەجەلى كاسىپ سالاسى جۇلگەسىن توڭىرەكتەي وتىرىپ، حوتان ەڭبەككۇش شوعىرلى كاسىپتەردى كۇش سالا دامىتىپ، شاش ونىمدەرى، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك سياقتى ءتۇرلى كاسىپورىنداردان جالپى 900 نەشەسىن ەنگىزىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىنان 893ىن قۇردى، قىستاق تۇرعىندارى ۇيدەن شىعىپ زاۆودتارعا كىردى، 257 مىڭ ادامنىڭ جۇمىستانۋىنا تۇرتكى بولدى.
حوتاننىڭ جىلۋ بايلىعى مول، كۇندىز بەن ءتۇننىڭ تەمپەراتۋرا پارقى زور، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋداي ۇلكەن ابزالدىلىققا يە. جاقىنعى جىلداردان بەرى، حوتان ”ءتورت 400 مىڭ مۋ + 100 مىڭ مۋ“ كولەمىندەگى ەرەكشە جەمىس ورمانى، كوكونىس، اۋلا شارۋاشىلىعى جانە قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن كۇش سالا دامىتىپ، كەدەي قىستاقتارداعى جەتەكشى كاسىپتەردىڭ، كەدەي وتباسىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ نىسانىنىڭ جالپى بەتتىك قامتۋىن جۇزەگە اسىرىپ، ”ءجۇز مىڭ، ءبىر ميلليون، ون ميلليون، ءجۇز ميلليون“ دارەجەلى اۋىل شارۋاشىلىعى جەتەكشى كاسىپ سالاسى شوعىرىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، 500 مىڭعا جۋىق كەدەي حالىقتىڭ كىرىستەرىن ورنىقتى ارتتىرۋىنا تۇرتكى بولدى.
كاسىپ سالاسى ارقىلى جۇمىستانۋعا تۇرتكى بولدى، جۇمىستانۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلۋدى جەبەدى. قازىر بۇكىل ايماقتا ەڭبەك قابىلەتىنە يە، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان وتباسىلاردا، كەدەيلىكتەن ارىلۋى ورنىقتى بولماعان وتباسىلاردا، كەدەيلىك جيەگىندەگى وتباسىلارىندا ءاربىر وتباسىندا ءبىر جەتەكشى كاسىپ بولۋ، ءبىر ادام ورنىقتى جۇمىستانۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، كاسىپ، جۇمىستانۋ ءوزارا تىرەك بولعان ”قوس قاباتتى قامسىزداندىرۋ“ قالىپتاستى.
شەبەرلىككە باۋلۋ
بۇقارانىڭ بايۋ سەنىمى نىعايا ءتۇستى
”بۇگىن جاس كوكونىستەر بارىنەن تەز ساتىلدى“! 9 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستە حوتان اۋدانى قاستاسى اۋىلى قاراڭعىتاۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى تۇرسۇنباني قادىر كوكونىستى تازالاي ءجۇرىپ، قازانعا مالاتاڭ سورپاسىن قايناتىپ، قاتتى قاربالاستاندى.
2019 - جىلى جۇڭگو كومىر توبى شينجياڭ ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىستاقتا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجيى شۇي جيليدىڭ جىگەرلەندىرۋىندە، تاۋ قويناۋىنان جىلىنا نەشە رەت الىستاپ شىعا المايتىن وتباسى ايەلى تۇرسۇنباني حوتان اۋدانىنا كەلىپ اس پىسىرۋ ونەرىن ۇيرەندى، قىستاققا قايتقان سوڭ، ول مالاتاڭ سورپاسى ساۋداسىن ىستەپ، العاشقى ايدىڭ وزىندە - اق 4000 نەشە يۋان اقشا تاپتى.
كەدەي بۇقارانىڭ وزىندىك ساپاسىن جوعارىلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن، حوتان ايماعى ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ + جىگەر - قايرات جاعىنان سۇيەمەلدەۋ + اقىل - پاراسات جاعىنان سۇيەمەلدەۋدىڭ“ ءوزارا ۇشتاسۋىنا تاباندى بولىپ، جالپى حالىقتىق باۋلۋ + كاسىپورىنداردىڭ ناقتى جاتتىعۋى سىندى ”قوس باۋلۋدى“ تەرەڭدەي ىلگەرىلەتىپ، اۆتوكولىك جوندەۋ، سكانەرلەۋ سياقتى 37 باۋلۋ كاسىبىن اشىپ، كەدەي بۇقارانى جان - جاقتىلى باۋلىپ، كەدەي وتباسىلاردىڭ اربىرەۋىندە، كەم دەگەندە، ءبىر ەڭبەكشىنىڭ ءبىر جۇمىستانۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. كاسىپورىنداردىڭ جۇمىس ورنى ابزالدىلىعىنان پايدالانىپ، جەرگىلىكتى كاسىپورىنداردى ناقتى جاتتىعاتىن قىزمەتكەرلەردى باۋراۋعا جەتەكتەپ، بۇقارانىڭ جۇمىستانىپ، شەبەرلىك سيپاتتى دارىندىلارعا اينالۋىنا نەگىز قالادى.
شەبەرلىگىنە سۇيەنىپ قارىن تويعىزىپ، ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قابىلەتىن كۇشەيتكەن كەدەي ەڭبەككۇشتەر بارعان سايىن كوبەيىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋعا ءتىپتى دە سەنىمدى بولدى.
”بۇرىن كىرىس تومەن، اۆتوكولىك جوندەۋ كاسىبىنەن ءبىلىم اسىرۋ ارقىلى مەن قازىر زاۆودتاعى ’ماڭداي الدى رەمونتشىعا‘ اينالدىم، قابات ءۇي جانە اۆتوكولىك الدىم، تۇرمىسىم وتە باقىتتى!“، - دەدى 9 - ايدىڭ 15 - كۇنى ءتىلشىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعاندا قاراقاش اۋدانى زاۋا اۋىلى توپچا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇعايبار ابدۇكەرىم مىعىم سەنىممەن، ونەرىنىڭ ارقاسىندا ونىڭ بايۋعا دەگەن سەنىمى ارتا ءتۇستى.
قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋ ءۇشىن، حوتان ايماعىندا جوعارى مەن تومەن ”ءبىر تۇتاس جۇيە“ بولىپ، ”كەشەندى شارا“ قولدانىپ، قايتا كەدەيلەسۋدەن، كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى قاداعالاۋ، الدىن الا ساقتاندىرۋ جانە يكەمدى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن ۇزدىكسىز اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ قايتا كەدەيلەسپەۋىنە، كەدەيلىك جيەگىندەگى وتباسىلاردىڭ كەدەيلەسپەۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
بۇرىن ارقاسىن اسپانعا بەرىپ، سارى توپىراققا تەلمىرگەن شارۋالار بىرتىندەپ ونەرى بار كاسىپ سالاسى جۇمىسشىلارىنا اينالدى، بۇرىنعى لاس، بىلىققان، ناشار كەدەي قىستاقتار كورىكتى جاڭا اۋىل - قىستاقتارعا اينالدى. قازىر حوتانداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ يدەياسىندا بۇرىلىس بولدى، كوز اياسى كەڭەيدى، زاڭ تانىمى قالىپتاستى، ەڭبەك شەبەرلىگى ارتتى، تاماشا جاڭا تۇرمىس جولىندا جىگەرلەنە العا ۇمتىلدى.
