شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى حان چينيان
سىبىرتكى ءتۇيۋدىڭ دە كوپ قىر - سىرى بولادى، ءاشىم توحتىنىڭ وسىنداي ەرەن ونەرى بار.
”ءبىر قاباتىن ۇزىن، ءبىر قاباتىن قىسقا ەتىپ، ورتاسىنا تاعى ءبىر قابات ءتۇيۋ كەرەك“. ءاشىمنىڭ تۋعان جەرى كونەءشار اۋدانى تۇققۇزاق قالاشىعى اياقمانگان قىستاعىندا ەرتە كەزدەن بەرى كاۋلەن ەگۋ باستالعان بولاتىن، كوپتەگەن قىستاق تۇرعىنى سىبىرتكىنى جاقسى تۇيەدى. بۇل ارادا وتباسىنىڭ بارىندە سىبىرتكى ءتۇيۋ ءداستۇرى بولعانىمەن، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى باسىمدىققا يە كاسىپ بولىپ قالىپتاسپاعان - دى.
قازىر وسى قىستاق سىبىرتكى ءتۇيۋدى كاسىپكە اينالدىردى، كىشكەنتاي عانا سىبىرتكى ”تۇيۋدەن“ اياقمانگان قىستاعىنداعى تۇرعىنداردىڭ دوڭگەلەك داۋلەتتى جاڭا تۇرمىسى تۇلعالاندى.
كىشكەنتاي سىبىرتكى ”اسىلعا“ اينالدى
”بۇرىن سىبىرتكىنى ۇيگە ىستەتۋ ءۇشىن ءتۇيۋشى ەدىك، قازىر بۇل مەنىڭ دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىس كەشىرۋىمنىڭ اسىلىنا اينالدى. سىبىرتكى تۇيۋگە سۇيەنىپ ايىنا 3000 يۋاننان استام كىرىس تابامىن“. 10 - ايدىڭ 12 - كۇنى 20 نەشە جىل سىبىرتكى تۇيگەن ءاشىم بالاشا ءماز بولدى.
ءاشىمنىڭ ءۇيىنىڭ قاقپاسىنا ”قولونەر بۇيىمدارى شارۋا وتباسى سەحى“ دەگەن ماڭدايشالىق ىلىنگەن، ەگىس جۇمىسىنىڭ ارەدىك ۋاقىتتارىندا ۇيدە سىبىرتكى ءتۇيۋ ونىڭ نەگىزگى قىزمەتى. سىبىرتكى تۇيۋگە ىستەتىلەتىن كاۋلەن سىرىق اتىز باسىندا دايىن، ءبىر سىبىرتكىنى ون نەشە يۋانعا ساتۋعا بولادى.
اياقمانگان قىستاعى ۋارىس قولونەر بۇيىمدارى ديقاندار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە قادىر ايسا مەن ايەلى راۋشانگۇل ابدۇكەرىم سايكەسە قيمىلداپ، نەبارى بىرنەشە مينۋتتا كاۋلەن سىرىقتان كىشكەنتاي سىبىرتكى جاساپ شىقتى. ”ەكەۋىمىز ەگىس جۇمىسىنىڭ ارەدىك كەزىندە كۇنىنە 6 ساعات جۇمىس ىستەپ، ءبىر كۇندە 40 سىبىرتكى جاسايمىز، بىرەۋىنەن 5 يۋان كىرىس تابامىز، سوندا ايىنا 6000 يۋاننان اسادى. وعان ۇيدە باعىپ جاتقان سيىر، قوي جانە ەگىستىككە ەككەن كوكونىس، جەمىس - جيدەكتەردى قوسقاندا، جىلدىق تابىس 50 مىڭ يۋاننان اسادى. قازىرگى تۇرمىسىمىز ءۇش ۇيىقتاساق تا تۇسىمىزگە كىرمەۋشى ەدى“. راۋشانگۇل ىستەگەن سايىن قايراتتانا ءتۇستى.
ۋارىس قولونەر بۇيىمدارى ديقاندار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ القا باستىعى داۋىتجان ابدۇرەيىم بىلاي دەدى: بۇكىل قىستاقتا جىلىنا ءبىر ميلليونعا جۋىق سىبىرتكى ءوندىرىلىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ قالماستان، كوپ مولشەردەگى كاۋلەن سىرىق قاجەتى دە توڭىرەكتەگى اۋىل - قىستاقتاردىڭ كاۋلەن ەگىمشىلىگىنە تۇرتكى بولدى.
كىشكەنتاي سىبىرتكى ”ۇلكەن ماركاعا“ يە بولدى
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا مەكتەبىنىڭ اياقمانگان قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى وسى قىستاقتا تۇرعان العاشقى كەزدە قىستاقتا كوپتەگەن ادامنىڭ سىبىرتكى تۇيەتىن ونەرى بار ەكەنىن ۇعىسىپ، قىستاق تۇرعىندارىن وسى ونەردەن پايدالانۋعا اتتانىسقا كەلتىرەدى، دەسەدە قىستاق تۇرعىندارى باستارىن شايقاپ: ”سىبىرتكىنى ءتۇيىپ ۇيدە ىستەتسەك عوي بولادى، بازارعا اپارىپ ساتساق ماردىمدى اقشا تابا المايمىز“، - دەسەدى.
اسىلىندە قىستاق تۇرعىندارى قولمەن تۇيگەن سىبىرتكى بەرىك بولعانىمەن، كولەم قالىپتاستىرماعان، ساتىلۋ ارناسى كەڭ ەمەس ەدى.
قىستاق تۇرعىندارىنىڭ سىبىرتكى كاسىبىن ۇلعايتۋىنا، كۇشەيتۋىنە كومەكتەسۋ ءۇشىن، 2016 - جىلدىڭ باسىندا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ قىستاق تۇرعىندارىن جەتەكتەپ ۋارىس قولونەر بۇيىمدارى ديقاندار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، زاۆود ءۇيىن سالىپ، ”ۋارىس“ ماركاسىن تىركەۋگە الدىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءبىر تۇتاس ماتەريال ەنگىزىپ، ءبىر تۇتاس ساتۋىنا كومەكتەستى. قىستاقتا تاعى سىبىرتكى جاساۋ كۋرسىن اشىپ، سىبىرتكى جاساۋ شەبەرلىك جارىسىن وتكىزدى، ءيۇسۇپ ابدۇللا قارتتىڭ ءوزى 150 نەشە شاكىرت تاربيەلەپ شىقتى.
”سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە قوسىلعاننان بەرى، ساۋدامىز بارعان سايىن كۇسەت بولدى“. وسى قىستاقتاعى سىبىرتكى تۇيەتىن ءىرى وتباسى سىمايىل ءيۇسۇپ اسەرلەنە: ”بۇرىن ساتۋ ارناسىن ءوزىمىز ىزدەيتىنبىز، قازىر قىستاعىمىزداعى ’ۋارىس‘ سىبىرتكىسىنىڭ اتاعى شىقتى، كوپتەگەن قاريدار ات - اتاعىن ەستىپ كەلىپ، توپ - توپ تاپسىرىس بەرىپ ساتىپ الۋدا“، - دەدى.
زاۆودقا بارىپ جۇمىس ىستەۋى قولايسىز بولعان قىستاق تۇرعىندارىنا قاراتا، سەلبەستىك كووپەراتيۆى شيكىزاتتى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيىنە جەتكىزىپ بەرىپ، ونان سوڭ اربىرىنە 5 − 10 يۋان باعا قويىپ، دايىن سىبىرتكىلەردى قايتا ساتىپ اكەتەدى.
”مەن ءار كۇنى 15 سىبىرتكى تۇيەمىن، ءبىر كۇندە 100 يۋان اينالاسىندا كىرىس تابامىن“، - دەدى كەدەي شارۋا روزى ءشارىپ قۋانا.
”قىستاقتا حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ كاسىبى بولعان سوڭ، ادامداردىڭ سىرتقا اعىلۋىن توسىپ قالۋعا بولادى، اسىرەسە، جاستاردى“، - دەدى داۋىتجان.
قىستاقتا سىبىرتكى تۇيەتىن ادامدار بارعان سايىن كوبەيۋدە، ءبىر - بىرلەگەن سىبىرتكىلەر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىس ورەسىن كورنەكتى جوعارىلاتتى، كەيبىر قىستاق تۇرعىنى جاڭا ءۇي سالىپ الدى، كەيبىرەۋى وتباسىلىق جەكە كولىك ساتىپ الدى.
ينتەرنەتتە ساتۋ ارناسى كەڭ
ينتەرنەت جەلىلەرى اياقمانگان قىستاعىنداعى سىبىرتكىنىڭ اتاعىن الىسقا تاراتىپ، اناعۇرلىم كەڭ بازار ايقارا اشىلدى.
”ەرەكشە ءوتىمدى، ساتۋدان قام جەمەيمىز!“، - دەدى داۋىتجان كۇلە سويلەپ، - ”بۇرىن ءبىز سىبىرتكىنى، باستىسى، قاشقاردا ساتاتىنبىز، قازىر ينتەرنەت ارقىلى تيانشان الابىنا ساتىپ قالماستان، گانسۋ، شاندۇڭ سياقتى جەرلەرگە دەيىن ساتا الامىز، جىلدىق ساتۋدان تۇسەتىن كىرىس 6 ميلليون يۋانعا تايايدى“.
اياقمانگان قىستاعى ۋارىس قولونەر بۇيىمدارى ديقاندار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە جاسالىپ بولعان سىبىرتكىلەر ءۇي توبەسىنە دەيىن ۇيىلگەن، زات الۋعا كەلگەن جۇك ماشيناسى سىرتتا كۇتىپ تۇر.
”مىناۋ 1000 دانا تاپسىرىس سىبىرتكى سولتۇستىك شينجياڭعا جونەلتىلەدى، كوپشىلىك قايتالاي ىجداعاتپەن تەكسەرىپ شىعىڭىزدار“، - دەپ داۋىتجان سەحتاعى جۇمىسشىلارعا قايتا - قايتا تاپسىردى.
تۇرلىشە تۇتىنۋشىنىڭ قاجەتىنە ساي، اياقمانگان قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى توسەك سىبىرتكى، قازان جۋعىش، ساياحات قولونەر بۇيىمىندىق كىشكەنتاي سىبىرتكى سياقتى ونىمدەردى دە جاساي باستادى.
”كاسىپورىن تەك ۇزدىكسىز جاڭالىق اشىپ، جاڭا تۇتىنۋ قاجەتىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىرعاندا عانا، باياندى ومىرشەڭدىك كۇشتى ساقتاي الادى“. داۋىتجان قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ، ديقان وتباسى قولونەر بۇيىمدارىن توقىپ سىناپ كورىپ، ادەتتەگى كاۋلەن سىرىقتان سان الۋان بەينەدەگى بۇيىمداردى جاسادى.
”ءبىزدىڭ قىستاقتاعى ’ۋارىس‘ ماركالى ءداستۇرلى سىبىرتكىلەر سىرت جەرلەردەگى كوپتەگەن زاۆودتاردى كەلىپ ارالاپ بايقاۋعا باۋرادى، ءبىزدىڭ قولونەر سىبىرتكىمىز زالدىڭ ەڭ كورنەكتى ورنىنا قويىلعان، ولار كورگەن سوڭ ەرەكشە قىزىقتى“، - دەدى داۋىتجان، - ”كوپتەگەن ادام ينتەرنەتتەن ءبىزدىڭ قولونەر سىبىرتكىمىزدى ساتىپ الادى“.
”پارتيانىڭ جاقسى ساياساتىنا راقىمەت، قىستاعىمىزدا بۇرىن ويلاپ كورمەگەن وزگەرىستەر تۋىلۋدا “، - دەدى جۇزىنە كۇلكى ۇيىرىلگەن سىمايىل، - ”ءبىزدىڭ قازىرگى تۇرمىسمىز، راسىندا، بارعان سايىن گۇلدەنىپ جاقسارىپ بارادى“.
