− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىنا قاتىناسقاندىعىنان ءارى گۋاڭدۇڭدا قىزمەت تەكسەرگەندىگىنەن ەستەلىك
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جوۋ جيچاي، حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى دۋ شاڭزى
گۋاڭدۇڭ ارقاسىن نانليڭ تاۋىنا سۇيەپ، نانحايعا قۇشاق اشقان، ەجەلدەن بەرى تەڭىزدەگى جىبەك جولىنىڭ باستالاتىن جەرىنىڭ ءبىرى بولىپ، ۇزاق مەرزىم بويى ءۇردىستىڭ الدىندا كەلەدى. رەفورما جاساعان، ەسىك اشقان ءداۋىردىڭ الىپ تولقىنىندا وسىناۋ ىرىستى مەكەن جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ءداۋىردىڭ ءىزىن قۋالاي تالپىنعان، بايۋعا، قۇدىرەتتەنۋگە قادام تاستاعان ايبىندى تاريحي بارىسىنا كۋا بولدى ءارى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ رەفورما جاساۋ، جاڭالىق اشۋ، سارا جول اشۋ سىندى بيلىك جۇرگىزۋدەگى كەرەمەتتەرىن جاندى ءتۇسىندىردى.
شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى − ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋىنىڭ بەتاشار تاڭداۋلى تۋىندىسى.
2012 - جىلى 12 - ايدا، پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان كەيىن تۇڭعىش رەت بەيجيڭنەن اتتانىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەن باس شۋجي شي جينپيڭ وسى جەرگە كەلىپ، ”رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەتۋ“ اتتانىسقا كەلتىرۋ بۇيرىعىن بەردى.
2018 - جىلى 10 - ايدا، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ ساتىندە باس شۋجي شي جينپيڭ وسى اراعا تاعى كەلىپ، ”رەفورمانى جالپى بەتتىك ۇزدىكسىز تەرەڭدەتۋ، ەسىك اشۋدى جاپپاي كەڭەيتۋ، كۇللى دۇنيەنى جالت قاراتقان تىڭ دا اناعۇرلىم ۇلكەن كەرەمەتتەردى قۇلشىنا جاراتۋ“ ۇندەۋىن تاستادى.
2020 - جىلى 10 - ايدا، شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ كەزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ وسى جەرگە تاعى دا كەلىپ، قۇتتىقتاۋ جينالىسىنا قاتىناستى ءارى چاۋشان وڭىرىندە قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، رەفورما جاساۋعا، ەسىك اشۋعا تاعى دا اتتانۋداي ءداۋىردىڭ قۋاتتى ءۇنىن جاريالادى −
”العان بەتىنەن قايتپايتىن كۇرەسكەرلىك بەينە، ەشقاشان بوگەلمەيتىن رۋحاني كۇي ارقىلى رەفورمانى كىدىرتپەي، ەسىك اشۋدى توقتاتپاي، اناعۇرلىم جوعارى باستامامەن رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قىزمەتىندە جاڭا جاعداي اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا جاڭا دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋ كەرەك“.
نانحاي جاعالاۋىندا كوكتەمگى تاسقىن اۋەلگىدەي وركەشتەپ جاتىر.
”جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ وزگەشە تۋىندىسى“
10 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ”كوكتەم حيكاياسىنىڭ“ تانىس تا تەرەڭ سەزىمدى ىرعاعى شىنجىن چيانحاي حالىقارالىق ءماجىلىس ورتالىعىندا اۋەلەپ تۇردى. شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسى وسى جەردە سالتاناتپەن وتكىزىلدى، باس شۋجي شي جينپيڭ جينالىسقا قاتىناستى ءارى ماڭىزدى ءسوز سويلەدى.
”40 جىل بوران - شاشىندى باسىنان كەشىردى، 40 جىل گۇلدەنگەن كوكتەمدى، ماۋەلەگەن كۇزدى باستان وتكەردى. سول جىلدارى شىكوۋدا تاۋ قوپارعان زور ءۇن كۇنى كەشەگىدەي قۇلاق تۇبىندە جاڭعىرۋدا، قازىرگى تاڭداعى شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونىندا تىرشىلىك لەبى ەسىپ، دۇنيە جۇزىنە ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋداعى، ەسىك اشۋىنىڭ ايبىندى ۇلى كۇشىن ايگىلەدى، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ نۇرلى بولاشاعىن ايگىلەدى“.
ءبىر ساعاتقا تاياۋ ۋاقىت سويلەگەن ماڭىزدى سوزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ سەزىممەن 40 جىلدان بەرى شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى جۇزەگە اسىرعان تاريحي سەكىرۋدى ەسكە الىپ، ەكونوميكالىق ەرەكشە رايوننىڭ 40 جىلداعى رەفورما جاساۋدا، ەسىك اشۋدا، جاڭالىق اشا دامۋدا جيناقتاعان قىمباتتى تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلاپ، جاڭا داۋىردە شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرىلىسى جونىنەن ايقىن تالاپتار قويدى.
ىستىق ىقىلاسقا تولى سوزگە تۇتاس الاڭ قايتا - قايتا قىزۋ قول شاپالاق سوقتى.
ماجىلىستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ”الدىمەن جۇرگىزىپ، الدىمەن سىناق ەتۋدەن الدىمەن جۇرگىزىپ ۇلگى كورسەتۋگە دەيىن − شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ كورمەسىن“ ەكسكۋرسيالاپ، شىنجىننىڭ 40 جىلدان بەرگى سان وزگەرىستى باستان كەشكەن جويقىن وزگەرىسىن ەگجەي - تەگجەيلى ۇعىستى.
كورمە زالى ىشىندە ءبىر شىنجىننىڭ كونە - جاڭا سۋرەتتەرىن سالىستىرۋدان قۇرالعان ”ۋاقىت - كەڭىستىك تۋنەلى“ باس شۋجيدىڭ نازارىن اۋداردى −
”1962 - جىلى شياڭگاڭنان شىنجىنعا كوز جىبەرگەندە . 2020 - جىلى شياڭگاڭنان شىنجىنعا كوز جىبەرگەندە“، ”1982 - جىلى ۋتۇڭشاننان شىنجىن قالا وڭىرىنە كوز سالعاندا. 2020 - جىلى ۋتۇڭشاننان شىنجىننىڭ قالا وڭىرىنە كوز سالعاندا“... ...
”راسىندا، زور وزگەرىس ەكەن!“، بۇگىنگى مەن كەشەگىنى سالىستىرعان باس شۋجي قاتتى اسەرلەندى: ”40 نەشە جىلدىڭ الدىندا مەن شىنجىنعا كەلىپ جۇڭيىڭ كوشەسىنە بارعانىمدا ەكى جاعىنداعى پارىقتىڭ، شىنىندا، وتە زور ەكەنىن كورگەن ەدىم، ءبىر جاعى توزىعى جەتكەن اعاش ۇيلەر، ەندى ءبىر جاعى اۋا رەتتەگىشى بار سالاۋاتتى شاعىن عيماراتتار ەدى. سول كەزدە بۇقارانىڭ تۇرمىستى جانە تاعدىردى وزگەرتۋگە دەگەن كۇشتى ارمان - تىلەگىن سەزىندىم“.
”ۋاقىت - كەڭىستىك تۋنەلىنىڭ“ باسىنداعى ەلەكتروندى ەكراندا جىلدار سانىنىڭ وزگەرۋىمەن، شىنجىننىڭ ەل ىشىندەگى باسقا نەگىزگى قالا، رايوندارمەن ىشكى ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنىن سالىستىرعان باعانا ءتارىزدى سۋرەت ۇزدىكسىز جاڭالانىپ تۇر.
”شىنجىننىڭ ەكونوميكالىق جالپى مولشەرى ازياداعى قالالاردىڭ اراسىندا بەسىنشى ورىندا تۇرادى. الگىندە وسى تىزبەنى كورىپ، ونشا سەنىڭكىرەمەگەن ەدىم، الايدا مۇقيات تەكسەرىپ، مىنا ساندى مالىمەتتەردى كورگەن سوڭ، سەنبەسىمە بولمادى. مىنە بۇل رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ كۇشى، كەلەسى قادامدا تاعى دا كۇش ۇستىنە كۇش قوسۋ كەرەك“.
ليانحۋاشان تاۋىندا جانعا جايلى كۇز سامالى ەسىپ تۇر.
تاۋ توبەسىندەگى تەكشەگە ورناتىلعان دىڭ شياۋپيڭ جولداستىڭ مىس ءمۇسىنى وسىناۋ جەرگە تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن نازار سالىپ، نىق قاداممەن العا ءجۇرىپ بارا جاتقانداي ەدى، بۇل ادامداردى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىرۋدە.
2012 - جىلى 12 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ ليانحۋاشان تاۋىنا شىعىپ، دىڭ شياۋپيڭ جولداستىڭ مىس مۇسىنىنە گۇل شارباق قويدى، سونداي - اق سول جەرگە تاياۋ اراعا ءوز قولىمەن ءبىر ءتۇپ گاۋشانرۇڭ اعاشىن ەككەن ەدى.
2020 - جىلى 10 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ وسى اراعا تاعى كەلىپ گۇلشارباق قويدى، كوپشىلىكپەن بىرگە مىس مۇسىنگە ءۇش رەت تاعزىم ەتىپ، دىڭ شياۋپيڭ جولداسقا دەگەن وسكەلەڭ قۇرمەتى مەن تەرەڭ ساعىنىشىن ءبىلدىردى.
تاۋ توبەسىندەگى تەكشەدە باس شۋجي شي جينپيڭ شىنجىننىڭ جالپى كورىنىسىنە كوز جىبەردى، اسپانمەن تىلدەسكەن الىپ عيماراتتار وسىزاماندانعان ءىرى قالانى كوكجيەكپەن تۇتاستىرىپ تۇرعانداي ەدى. باس شۋجيدىڭ قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا ايتقانىنداي: ”شىنجىن − رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان كەيىن پارتيا مەن حالىق ءوز قولىمەن قۇرعان شىت جاڭا قالا، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ءبىر پاراق اق قاعازعا تۇسكەن وزگەشە تۋىندىسى“.
باس شۋجي شي جينپيڭ جينالعان قالا تۇرعىندارىنا بىلاي دەدى: ”40 جىلدىق دامۋدى باستان كەشىرسە دە، شىنجىن ءالى دە جاس قالا، قارىشتاپ دامىپ ورگە باسۋدا، گۇلدەنىپ - كوركەيۋدە. پارتيا ورتالىق كوميتەتى ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونعا جاڭا مازمۇن قوسىپ بورىش جۇكتەدى. ءبىز الدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قارسى الىپ، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ الدىندا تۇرمىز. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى كەزىندە ءبىز سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرىپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرامىز، سول كەزدە شىنجىننىڭ تاعى ءبىر تىڭ كەلبەتى كوزگە تۇسەتىن بولادى. شىنجىن كوپشىلىكتىڭ ارقاسىندا دامىپ بۇگىنگى كۇنگە جەتتى، شىنجىننىڭ بولاشاعى تاعى دا كوپشىلىكتىڭ ورتاق قۇلشىنۋىنا مۇقتاج“.
8 جىلدىڭ الدىندا ەگىلگەن گاۋشانرۇڭ اعاشى ءتىپ - تىك بولىپ ءوسىپ، بۇتاعى قاۋلاپ، جاپىراعى جايقالىپ، ارىنداعان تىرشىلىك قۋاتىن ايگىلەپ تۇر.
باس شۋجي شي جينپيڭ اعاشتىڭ جانىنا بارىپ، تەرەڭ تەبىرەنىسپەن: ”كوزدى اشىپ - جۇمعانشا 8 جىل وتە شىعىپتى. مىنا جەر وتە جاقسى تاڭدالعان ەكەن، اعاشتىڭ بۇتاق - جاپىراقتارى قاۋلاعان، اعاش تا تەز وسەدى ەكەن“، - دەدى.
” اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ جولىمەن ءجۇرۋ كەرەك“
چاۋجوۋ − دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن فارفور ءوندىرۋ، ەكسپورت ەتۋ بازاسى. 10 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ وسى ارادا فارفورمەن گۇلدەنىپ، دامىعان ەلەكتروندىق بولشەكتەر وندىرەتىن كاسىپورىن − چاۋجوۋ سانحۋان (توبى) جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىندە قىزمەت تەكسەردى.
”مىنا ونىمدەردىڭ بارلىعىن وزدەرىڭىز دەربەس زەرتتەپ اشتىڭىزدار ما؟ بازاردى يەلەۋ سالىستىرماسى قانداي؟“، باس شۋجي شي جينپيڭ ءبىر فارفور تاقتانى قولىنا الىپ كورىپ سۇرادى.
كاسىپورىننىڭ جاۋاپتىسى باس شۋجيگە سەرىكتەستىكتىڭ قازىر ％90تەن استام جابدىقتى وزدەرى دەربەس زەرتتەپ اشقانىن، كەدەرگى ولشەۋىشكە پايدالانىلاتىن فارفور دەنە سياقتى كوپ ءتۇرلى جەتەكشى ونىمدەردىڭ بازاردى يەلەۋ سالىستىرماسىنىڭ الەمدە ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىنىن ايتتى.
ءوندىرىس سەحىندا باس شۋجي شي جينپيڭ كاسىپورىننىڭ جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى ۇعىستى.
”الدىڭعى جارتى جىلدا 500 ميلليون يۋاننىڭ ۇستىندە پايدا تاپتىق“، - دەدى كاسىپورىن جاۋاپتىسى.
قابىرعاداعى ”دامۋ − ءبىرىنشى ماڭىزدى مىندەت، دارىندىلار − ءبىرىنشى بايلىق، جاڭالىق اشۋ − ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش“ دەگەن ۇراندى كورىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ: ”مىنا سوزدەردى ابدەن تۇسىنىپسىزدەر“، - دەدى باسىن يزەپ.
باس شۋجيدىڭ كەلگەنىن كورگەن كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرى تۇس - تۇستان جينالا باستادى.
”كاسىپورىندى ايتارلىقتاي جۇرگىزىپ جاتىپسىزدار، جاڭالىق اشۋ جاعىندا ماعان تەرەڭ اسەر قالدىردىڭىزدار“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ توقتاپ، - ”دەربەس جاڭالىق اشۋ − قازىرگى كەزدە مەن ەڭ ءمان بەرىپ وتىرعان، سونداي - اق پارتيا ورتالىق كوميتەتى ەڭ ءمان بەرىپ وتىرعان ءىس. كاسىپورىن دامۋ ءۇشىن، كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، ەكونوميكانى جوعارى ساپالى دامىتۋ ءۇشىن، بارلىعىندا دەربەس جاڭالىق اشۋعا سۇيەنۋ كەرەك. قازىر ءبىز 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى باستان وتكەرۋدەمىز، باسەكە مەن ءتۇرلى سىن - سايىستاردىڭ قىسىمىنا ۇشىراۋىمىز ىقتيمال، مۇنداي جاعدايدا ءبىزدىڭ اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ جولىمەن جۇرۋىمىزگە تىپتەن تۋرا كەلەدى“.
”تاريح قاشاندا ورىلە ورگە باسادى. ءبىزدىڭ وتكەندەگى ەسىك اشۋىمىز ’ىلەسىپ جۇگىرۋ‘ بولسا، قازىرگى ەسىك اشۋىمىز ’باستاپ جۇگىرۋ‘ بولماق، بۇل اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ەسىك اشۋ سانالادى“، - دەدى باس شۋجي ءسوزىن ساباقتاپ، - ”ءبىز ەل ىشىندەگى ۇلكەن اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتەتىن، ەل ءىشى مەن حالىقارا سىندى قوس اينالىم ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋدى العا قويدىق، كوپشىلىكتىڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ستراتەگيالىق ويىن تەرەڭ ۇعىنىپ، ۇلكەن ستراتەگيالىق ارنادان ءوزىنىڭ ورنىن ءدال تاۋىپ، مەملەكەتتىڭ بايىپ، قۇدىرەتتەنۋىنە جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋىن ءۇمىت ەتەمىن“.
”بۇل قالانى سۇيگەن ەكەنبىز، ونى ايالاۋىمىز، گۇلدەندىرۋىمىز كەرەك“
چاۋجوۋدىڭ ەجەلدەن ”ليڭدۇڭنىڭ ورتالىق قالاسى“ دەگەن اتى بار.
مىڭ جىلدىق بايىرعى كوپىر گۋاڭجي كوپىرىنىڭ بويىندا گۋاڭجي عيماراتى اسقاق بوي كوتەرىپ، وزەنمەن كومكەرىلىپ، تاۋمەن تالاسىپ، قالانى قاۋمالاپ، كوپىرلەر مىزعىماي تۇر. 10 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ وسى اراعا كەلىپ بايىرعى كوپىردىڭ، بايىرعى قالانىڭ جوندەلۋ، قورعالۋ جاعدايلارىن تەكسەردى.
گۋاڭجي عيماراتىنداعى كورمە زالىنىڭ ىشىندە ءار ءبىر تال چاۋجوۋدىڭ بەي زاتتىق مادەنيەت تۋىندىلارى وتە كوركەم بولىپ، اسقان شەبەرلىكپەن جاسالعان ەدى.
”ادەمى - اق جاسالعان ەكەن!“، ”مىناعان كوپ زەيىن - زەردە جانە كوپ ۋاقىت كەتكەن شىعار!“، ”چاۋجوۋلىقتار دەسە دەگەندەي شەبەر ەكەن!“، باس شۋجي ارت - ارتىنان ماداق ايتتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ چاۋجوۋدىڭ بەي زاتتىق مادەنيەت مۇراگەرلەر ۋاكىلدەرىمەن ىقىلاستى اڭگىمەلەستى.
” قازىر بازار جاعدايى قالاي؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”كوپشىلىكتىڭ تۇرمىس شارت - جاعدايى جاقساردى، جاڭا ۇيلەردى بەزەندىرگەن كەزدە كەيبىر اعاش ويمالاردى ىستەتكەندى جاقسى كورەدى، سۇرانىس مول، كەيبىر شاعىن بۇيىمداردىڭ بازارى دا جاقسى“، - دەدى چاۋجوۋ اعاش ويما مۇراگەرى جين زىسۇڭ.
”مىناۋ ۇلتتىق ەرەكشەلىككە باي دۇنيە، حالىقتىڭ ارمان - تىلەگىنىڭ بارلىعى وسىنىڭ بويىندا. مۇنداي ءتول جاسامپازدىق تۋىندىلاردا مول مادەنيەت ءمانى بار، ءسوزسىز، قارسى الۋعا بولەنەدى“، - دەدى باس شۋجي كەسەتە.
گۋاڭجي عيماراتىنىڭ استىندا 23 بايىرعى ەسكەرتكىش قاقپا 51 بايىرعى كوشەنى جالعاستىرىپ تۇرادى، ساۋدا دۇكەندەرى ءيىن تىرەسەدى.
باس شۋجيدىڭ كەلگەنىن كورىپ، بايىرعى كوشە اياق استىنان دۋمانعا بولەندى. ”باس شۋجي، سالەمەتسىز بە!“، ”باس شۋجي جاپا تارتتىڭىز!“ دەپ الاقايلاعان داۋىس جان - جاقتان ەستىلدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوشەنى جاياۋ ارالاپ، كوشە بويىنداعى دۇكەنشىلەرمەن، ساياحاتشىلارمەن قىزۋ اڭگىمەلەستى: ”قۇرعاق، جاس كۇيىندەگى جەمىستىڭ ساتىلۋ جاعدايى قالاي؟“، ”مىنا كاۋاپ جارناماسىن جاقسى جاساپسىڭ!“، ”حايلي قۋىرماسى، مۇنى مەن شيامىننان دا جەپ كورگەم، وتە ءدامدى!“، ”سيىر ەتى تۇيمەشىنىڭ ءبىر كەسەسى 10 يۋان، قىمبات ەمەس ەكەن!“، ”مەن دە گۇڭفۋ شايىن ىشكەندى ۇناتامىن، ءبىراق ونداي كوپ ۋاقىت قايدان بولسىن!“... تارتىمدى سوزدەر دۇركىن - دۇركىن شاتتىق كۇلكىگە بولەدى.
كوپشىلىك باس شۋجيگە ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ ۇدايىلانعاننان كەيىن ساۋدالارىنىڭ بىرتىندەپ قالپىنا كەلگەندىگىن، اسىرەسە، ەندى عانا وتكەن مەملەكەت مەرەكەسى مەن جۇڭچيۋ مەرەكەسى سىندى قوس مەرەكە دەمالىسىندا ساۋدالارىنىڭ ەرەكشە جاقسى بولعاندىعىن ايتتى.
”1978 - جىلى مەن چاۋجوۋعا كەلگەنمىن، ول كەزدە جول ناشار بولاتىن، گۋاڭجوۋدان وسى اراعا پويەزبەن ءبىر كۇندە كەلگەنمىن. بۇگىن بۇل اراعا تاعى كەلىپ وتىرمىن، چاۋجوۋدىڭ دامىپ شالقىعاندىعىن، كۇن سايىن گۇلدەنگەندىگىن كورىپ، قاتتى رازى بولدىم“. باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”چاۋجوۋ ۇزاق تاريحقا يە، مادەنيەتى مايەكتى ايگىلى قالا. چاۋجوۋدىڭ كوپتەگەن اسىلدارى بار، چاۋجوۋ كەستەسى، اعاش ويما، چاۋجوۋ تەاترى، گۇڭفۋ شايى، چاۋجوۋ قۋىرماشى سياقتىلاردىڭ بارلعىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار، ايرىقشا قۇندى، شىنىندا دا وڭاي - وسپاق قول جەتپەيتىن اسىل. ءبىز بۇل قالانى سۇيگەن ەكەنبىز، ونى ايالاۋىمىز، گۇلدەندىرۋىمىز كەرەك“.
گۋاڭجي عيماراتىندا شەتسىز دە شەكسىز مۇنارعا شومعان، سۋرەتتەي كوركەم تاۋ - وزەنگە كوز سالعان باس شۋجي انتەك ويعا شومعانداي بولدى.
چاۋجوۋ قالاسىنداعى جولداستار باس شۋجيگە جەرگىلىكتى ورىننىڭ تاريحي تامسىلدەرىن تانىستىردى: نەشە مىڭ جىلدان بەرى گۋاڭجي كوپىرى ”گۋاڭدۇڭ حالقىنىڭ قيىنشىلىعىن شەشىپ كەلدى“، الايدا وسى ارماندى ناعىز جۇزەگە اسىرعان، بۇقارانى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرۋگە مۇمكىندىك جاساعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بولدى. چاۋجوۋ حالقى پارتياعا العىس ايتادى، جاڭا داۋىرگە العىس ايتادى.
”ءاربىر ءداۋىردىڭ بارىندە سول ءداۋىردىڭ ىستەرىن ىستەۋ قاجەت. جاقسى ىستەلگەندىگىن، ناشار ىستەلگەندىگىن، ۇلەسىنىڭ زور، الدە ۇلەسىنىڭ از ەكەندىگىن تاريحتان كورۋگە بولادى! كوممۋنيستەر، ءسوز جوق، حالىق ءۇشىن يگى ءىس ىستەۋ كەرەك“، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءسوزىنىڭ ءمانى تەرەڭدە جاتىر.
”قول ۇستاسا قۇلشىنىپ، بىرگە كۇرەس جۇرگىزەيىك“
حانجياڭدى بويلاپ جۇرگەندە، تەڭىزگە قۇيار اۋىز شانتوۋ قالاسى.
10 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شانتوۋ قالاسى شاعىن باقشا كايبۋ رايونىنا كەلىپ قىزمەت تەكسەردى.
كايبۋ مادەنيەت كورمە سارايىنا كىرگەندە قاتپارى قالىڭ تاريح لەبى سەزىلەدى.
”باتىستاعى بەلدى ەلدەردىڭ مىقتى كەمەلەرى مەن كۇشتى زەڭبىرەكتەرى ءبىزدىڭ مەملەكەت قاقپامىزدى اشتى، ول كەزدە ءبىز ىرىقسىزدىقپەن ەسىك اشتىق. رەفورما جاساعان، ەسىك اشقان 40 نەشە جىلدا ءبىزدىڭ وسىنداي شۇعىلالى ناتيجەگە قول جەتكىزۋدە سۇيەنگەنىمىز ىرىقتىلىقپەن ەسىك اشۋ، جالپى بەتتىك ەسىك اشۋ بولدى“، بۇرىنعىنى اينا ەتىپ، قازىرگىنى بىلەمىز، - دەدى باس شۋجي ەرەكشە تەبىرەنىپ.
چاۋشان ءوڭىرى ايگىلى چياۋميندار مەكەنى. سول جىلدارى شانتوۋ ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرۋدا باستى ويلاسقانى حۋاچياۋ بايلىعىنىڭ ابزالدىلىعىن ساۋلەلەندىرۋ بولدى.
”جاڭا داۋىردە ’چياۋ‘ كوزىرىن قالاي ويداعىداي تۇسۋدە ىشكەرىلەي تەكسەرۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءىس جۇزىندىك جاعدايدى قانىق ءبىلىپ، ءىس جۇزىندىك ماسەلەنى ناقتى شەشەتىن وي جەلىسى مەن شاراسىن الىپ شىعىپ، قالىڭ حۋاچياۋلاردىڭ بەلسەندىلىگىن جۇمىلدىرىپ، وزىق تەحنيكا مەن جوعارى دەڭگەيلى كاسىپ سالاسىن ەنگىزۋ كەرەك. اسىرەسە، شانتوۋدىڭ ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرىپ، ارتىقشىلىعىن اسىرىپ، كەمشىلىگىن تۇزەۋدە نەنى يگەرۋدى ايقىنداۋ كەرەك، تەك جۇرگەن جول دۇرىس بولسا بولعانى ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوسىپ، ءسوز جوق، اعالاپ العا شىعۋعا بولادى“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ ىنتالاندىرىپ.
چياۋميندار حات شەگى مادەني ەسكەرتكىش سارايىندا ساراي باستىعى لين چيڭشي باس شۋجي شي جينپيڭگە حات - چەك جازۋدىڭ، حات - چەك جولداۋدىڭ، حات - چەك جەتكىزۋدىڭ، حاتقا جاۋاپ قايتارۋدىڭ ناقتى ءتارتىبىن، سونداي - اق تالاي - تالاي ”چياۋميندار حات شەگى“ استارىنداعى اسەرلى حيكالاردى ەگجەي - تەگجەيلى تانىستىردى.
”ءبىزدىڭ رەفورما جاساۋىمىزدى، ەسىك اشۋىمىزدى جانە دامىپ، كوركەيۋ ىستەرىمىزدى اتا مەكەنمەن كوڭىلى توعىسقان، جۇرەگى وتان دەپ سوققان قىرۋار حۋاچياۋلاردان بولە قاراۋعا كەلمەيدى“. باس شۋجي ەرەكشە اسەرلەندى، ”حۋاچياۋلاردىڭ ءبىر ماڭىزدى ەرەكشەلىگى وتاندى سۇيەدى، اتا مەكەندى سۇيەدى. ولار وزگە جەردە جاپا - ماشاقاتتى باستان كەشىپ، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرىپ، قايسارلىقپەن تىرشىلىك كەشىرىپ كەلدى، ورنىققاننان كەيىن دە ءوزىنىڭ اتا مەكەنى مەن تۋىس - تۋعاندارىن باياعىداي كوكەيدە ساقتاپ، ءبىر جارماق اقشاسى بولسا ءبىر جارماق اقشاسىن جىبەردى، 10 جارماق اقشاسى بولسا 10 جارماق اقشاسىن جىبەردى. مىنە بۇل جۇڭگولىقتار، جۇڭگو مادەنيەتى، جۇڭگو رۋحى، جۇڭگو جۇرەگى“.
كايبۋ رايونى كوشەسى ىستىق ىنتالى چياۋشياڭ قالا تۇرعىندارىنا تولعان، كوپشىلىك ىركەس - تىركەس باس شۋجيگە امانداسىپ، جاپا - تارماعاي قول تەلوفوندارىن الىپ شىعىپ ۇمىتىلماس ساتتەردەن ەستەمە قالدىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوشەنىڭ تاق ورتاسىندا قاۋمالاعان قاۋىمعا اسەرلەنە بىلاي دەدى: ”مەنىڭ وسى رەتكى گۋاڭدۇڭعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرۋىم، چاۋشانعا بارۋىم، شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىنا قاتىناسۋىم ەل ءىشى - سىرتىنا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جۇڭگو حالقىنا باسشىلىق ەتىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جولىمەن ۇزدىكسىز بۇلجىماي ءجۇرىپ، سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى ەل قۇرۋ قۇرىلىسىن قۇلشىنا ىلگەرىلەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرۋدان جازبايتىندىعىن جاريالاۋ. اۋىلداستار قول ۇستاسا قۇلشىنىپ، بىرگە كۇرەس جۇرگىزەيىك!“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 15 - كۇنى گۋاڭجوۋدان بەرگەن حابارى)
