توقسۋ اۋدانى تاريح، مادەنيەت بايلىعىن اشۋعا كۇش سالدى
حان، تاڭ پاتشالىقتارىنا ءتان بايىرعى بەينە مەن مۇندالادى
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى جيڭ بو، جوۋ پىڭ، جاۋ چاڭفۋ
توقسۋ اۋدانى تاڭ پاتشالىعى انشي ۇلى باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسىنىڭ جالپى كورىنىسى (11 - ايدىڭ 17 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرگەن). سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى جوۋ پىڭ تۇسىرگەن
اۋدان كولەمىندە 65 جەردە مادەني ەسكەرتكىش ورنى بار توقسۋ اۋدانى تاريحي، مادەنيەت بايلىعى جاعىنداعى ءىرى اۋداننان ”مادەنيەتتە قۋاتتى اۋدانعا“ قاراي ءوتىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ جەر بەلگىسىن بەلسەندى تۇلعالاپ، تاريحقا ءتىل ءبىتىرىپ، مادەنيەتتى سويلەتتى.
پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەسىنشى جالپى ماجىلىسىندە بىلاي دەپ ورتاعا قويىلدى: ”جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالعاستىرىپ، اسقاقتاتىپ، مادەنيەت ەسكەرتكىش، بايىرعى كىتاپتاردى قورعاۋ، زەرتتەۋ، پايدالانۋدى كۇشەيتۋ كەرەك“. ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە توقسۋ اۋدانى شينجياڭنىڭ ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن سومداۋ“ تاربيە بازاسىن قۇرۋعا قۇلشىنىپ، حان، تاڭ مادەنيەت ماركاسىن اسقاقتاتىپ، تاريحتى، مادەنيەتتى تاڭبالاعان تانىسقىسىن جولعا قويىپ، مادەنيەت - ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى.
11 - ايدىڭ 17 - كۇنى ءتىلشى تاڭ پاتشالىعى انشي ۇلى باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسىنا كەلگەن كەزدە باقشادان تاڭ پاتشالىعىنا ءتان بايىرعى بەينەنىڭ مەن مۇندالاپ تۇرعاندىعىن بايقادى.
”مادەنيەت باقشاسىندا، سالىستىرما بويىنشا تۇڭگۇزباس كونە قالاسى قالپىنا كەلتىرىپ سالىندى، مۇندا ءاربىر تاس كەرپىشتى، ءاربىر تال قاڭىلتاق كەرپىشتى ىشكى اشەكەيلەۋ ورنالاستىرۋىندا تۇگەلدەي تاڭ ءداۋىرىنىڭ قۇرىلىس ۇلگىسىنە ەلىكتەدىك“، - دەدى توقسۋ اۋدانى مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزور جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى چىڭ جيانجۇن.
تۇڭگۇزباس قالا جۇرتى مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەنيەت ەسكەرتكىشتى قورعاۋ ورنى. 2013 - جىلى مەملەكەتتىك مادەنيەت ەسكەرتكىش مەكەمەسىنىڭ بەكىتۋىمەن، بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ ارحەولوگيا مادەنيەت مۇراجاي شۋەيۋانى توقسۋ اۋدانىندا ”تاڭ پاتشالىعى انشي ۇلى باسقاقتىعى ارحەولوگيا“ نىسانىن باستادى. ارحەولوگيالىق قازبا ارقىلى كونە قالانىڭ وسىدان شامامەن 1700 جىل بۇرىنعى باتىس جين داۋىرىندە باستاپ سالىنعانى دالەلدەندى. تاڭ پاتشالىعى داۋىرىندە، تۇڭگۇزباس قالا جۇرتى انشي ۇلى باسقاقتىعىنا قاراستى كۇسان اسكەري امىرشىلىگىنىڭ ورنى بولعان، بۇل ورتالىق ۇكىمەتتىڭ شينجياڭدى ءونىمدى جونگە سالعاندىعىنىڭ ماڭىزدى تاريحي دالەلى، مەملەكەت يەلىك ۇقىعى سيمۆولىنىڭ ماڭىزدى جەر بەلگىسى سيپاتىنا يە قالا جۇرتى.
توقسۋ اۋدان كولەمىندە بايىرعى قالانىڭ، ورتەڭنىڭ، تىڭ يگەرۋدىڭ جۇرتى، بۇتحانا، تاس ۇڭگىر، كەزەڭ سياقتى مادەنيەت ەسكەرتكىشتەردەن 65ى بار، اسىرەسە، حان، تاڭ اسكەري، ۇكىمەت جۇرتى مەن بۋددا ءدىنى جۇرتى ءبىرشاما مول.
توقسۋ اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى شياۋ لين بىلاي دەدى: مول تاريحي، مادەنيەت بايلىعى توقسۋ اۋدانىنىڭ مادەنيەتتە قۋاتتى اۋدان قۇرۋىنىڭ تەتىگى، وسى اۋدان مادەنيەت ەسكەرتكىشتى قورعاۋ، زەرتتەۋ، پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، مادەنيەت كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەدەل ىلگەرىلەتتى. ”وتانشىلدىق تاربيەنى، ۇلتتار ىنتىماعىنان ۇلگى كورسەتۋدى، جاستار مەن ورەندەر زەرتتەۋ - وقۋىن، شينجياڭنىڭ ءتورت تاريحىن ۇگىتتەۋ، ۇيرەتۋدى، جۇڭحۋا مادەنيەتىن جالعاستىرۋدى، حان، تاڭ مادەنيەتىن سەزىنۋدى“ ءبىر تۇلعالاندىرعان جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ جەر بەلگىسىن تۇلعالادى؛ باتىس ءوڭىر باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسى، تاڭ پاتشالىعى انشي ۇلى باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسىن سۇيەنىش ەتىپ، ”كۇسان بۇرىنعى مەكەنى، بايماگۋحى، شىعىس حان باسقاقتىعى، انشي العاشقى قالاشىعى، مىڭ جىلدىق توقسۋ“ حان، تاڭ مادەنيەت ماركاسىن اسقاقتاتتى؛ سونىمەن قاتار حان، تاڭ مادەنيەتىن قالا قۇرىلىسى مەن تۇرعىندار تۇرمىسىنىڭ بارلىق جاعىنا توعىستىرىپ، گۋمانيتارلىق قالا، باۋ - باقشالى قالا، ساياحات قالاسى، سيفرلى قالا قۇرىلىسىن تەڭ قادامدا ىلگەرىلەتىپ، تاريحتى تاڭبالاعان ايگىلى قالا تانىسقىسىن تۇلعالادى.
ءتىلشىنىڭ ۇعىسۋىنا قاراعاندا، قازىرگە دەيىن، باتىس ءوڭىر باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسى، تاڭ پاتشالىعى انشي ۇلى باسقاقتىعى مادەنيەت باقشاسى سالىنىپ سىرتقا اشىق ۇستالعان سوڭ، توقسۋ اۋداندىق مۇراجاي دا تاياۋ مەزگىلدە اشىلىپ، تۇتاس اۋدان ”ەكى باقشا، ءبىر مۇراجايدى“ باستاماشى ەتكەن مادەنيەت - ساياحاتتى دامىتۋ ارناسىن العاشقى ادىمدا قالىپتاستىرىپتى. جىل باسىنان بەرى تۇتاس اۋدان جالپى ءبىر ميلليون 61 مىڭ 900 ادام - رەت ساياحاتشى قابىلداپ، 495 ميلليون يۋان ساياحات كىرىسىن جۇزەگە اسىردى، مادەنيەت - ساياحات كاسىبى توقسۋ اۋدانىنىڭ ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋىندەگى جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىنا جانە تەبىندەپ كەلە جاتقان كاسىپ سالاسىنا اينالىپتى.
