شايار اۋدانى ەكولوگيالىق ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق اينالمالى ەكونوميكاسىن دامىتتى
”سيىر سەمىردى، جەر قۇنارلاندى، ورتا جاقساردى“
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ءتىلشىسى جاڭ جىلي
”اۋلا تىڭايتقىشىمەن ەگىلگەن قىزاناق ادەمى ءارى ءدامدى بولادى، ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن يگەرگەننەن كەيىن، مەن دە ءبىر جىلىجايدى كوتەرمەگە الىپ، ارنايى ورگانيكالىق كوكونىس ەگەمىن“. 12 - ايدىڭ 15 - كۇنى شايار اۋدانى تويبولدى قالاشىعىنداعى جىلىجاي كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسىندا قىزاناق ءۇزىپ الىنىسىمەن - اق، ساۋداگەرلەردىڭ ۇيگە كەلىپ ساتىپ الىپ كەتكەنىن كورگەن شاكىرت سۇلتان مامەت ۇستازى ليۋ شىفامەن مۇنان كەيىنگى جوسپارى جونىندە اڭگىمەلەستى.
ليۋ شىفا جىلىجاي كوكونىس ەگىمشلىگى بازاسىمەن اراسىن ءبىر جول عانا ءبولىپ تۇرعان سيىر باعىمشىلىعى فەرماسىن نۇسقاپ تۇرىپ سۇلتانعا: ”وسىلاي بولعانى ءجون. ءبىر جىلىجايعا 3 توننا اۋلا تىڭايتقىشى قاجەت، سيىر باعىمشىلىق فەرماسى قاسىمىزدا تۇر، سيىر تەزەگى ارزان ءارى تاسمالداۋ اقىسى ۇنەمدەلەدى، وسىلايشا نارىقتى تومەندەتىپ، ونىمدىلىكتى جوعارىلاتۋعا بولادى“، - دەدى.
ليۋ شىفا تويبولدى قالاشىعى تويبولدى قىستاعىنداعى كوكونىس ەگىمشىلىگىمەن شۇعىلداناتىن وتباسى. بازار قاجەتىن باعامداۋ ارقىلى ول كۇش - قۋاتىن ورگانيكالىق كوكونىس ەگىمشىلىگىنە شوعىرلاندىردى. ءار رەت كوكونىس ەگۋدەن بۇرىن ول بارلىق جەردەن تاۋىق ساڭعىرىعىن، سير تەزەگىن جينايتىن. بيىل تويبولدى قالاشىعى اۋىل شارۋاشىلىعى اينالمالى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، وسى قالاشىقتىڭ تەرەك قىستاعىندا جىلىجاي كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسى مەن وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعى اينالمالى ەكونوميكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىن قۇردى. ليۋ شىفا ەگىمشىلىك پەن باعىمشىلىق ۇشتاسقان اينالمالى اۋىل شارۋاشىلىعىن ءتاۋىر كورىپ، 20 كوكونىس جىلىجايىن كوتەرمەگە الادى.
”مەن تەرەك قىستاعىنان جانە سول ماڭداعى قىستاقتاردان 10 ەگىنشىنى جۇمىسقا شاقىردىم. ولار ەڭبەكاقى الۋمەن بىرگە، كوكونىس ەگۋ تەحنيكاسىن ۇيرەنەدى، ۇيرەنگەننەن كەيىن جىلىجايدى دا كوتەرمەگە الۋىنا بولادى. قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كولەمى قانشا زورايعان سايىن، اينالمالى ەكونوميكانىڭ ونىمدىلىگى دە سونشا جاقسارادى، ءبىز بارلىعىمىز يگىلىككە كەنەلەمىز“، - دەدى ليۋ شىفا تىلشىگە.
وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعى اينالمالى ەكونوميكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىندا زاماناۋي 54 سيىر قوراسى قاتار - قاتار سالىنعان، دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ ورنى، ولشەمدەنگەن ءتول الۋ قوراسى، مال شيپاگەرى كەزەكشىلىك ءۇيى سياقتى سايكەستى قۇرىلعىلاردىڭ بارلىعى تولىق. تويبولدى قالاشىعى پارتكومىنىڭ شۋجيى يان يان بىلاي دەپ تانىستىردى: تۇتاس قالاشىقتاعى 28 سيىر باعىمشىلىعى ءىرى وتباسىلارى بازاعا ىرگە تەپتى، شوعىرلى باعىمشىلىق باعىمشىلىق وتباسىلارىن ءتىپتى دە كوپ ءتيىمدى ساياساتتاردان يگىلىكتەندىرۋمەن بىرگە، مال شارۋاشىلىعىندا ىندەتتەن ساقتانۋ جونىنەن قىزمەت وتەۋدى ءتىپتى دە كەمەلدەندىردى.
سيىر باعىمشىلىعى ءىرى كاسىپكەرى وسمان ايمەر ءپايزاۋات قىستاعىنان كەلگەن، ول ۇلىمەن بىرگە، ءبىر جاعىنان، سيىرىنا جەم - ءشوپ بەرە ءجۇرىپ، ەندى ءبىر جاعىنان، وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعى اينالمالى ەكونوميكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىنا كىرۋدىڭ ارتىقشىلىقتارىن تاپتەشتەي ءتۇسىندىردى: شوعىرلى باعىمشىلىقتان كەيىن، سيىردىڭ ”جاتىن ورىن، سۋارىلۋى، ىندەتىن تەكسەرتۋ“ سياقتى شارت - جاعدايلاردىڭ ءبارى جاقساردى، باعىمشىلىق وتباسىلارى دا كوپتەگەن عىلمي باعىمشىلىق ادىستەرىن يگەردى. ماڭىمىزداعى جىلىجاي كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسىندا وندىرىلگەن كوكونىس ساباقتارى مەن تۇپتەرىن ۇنتاقتاعاننان كەيىن سيىرعا بەرۋگە بولادى؛ وسى توڭىرەكتەن 2000 مۋدان استام جەم - ءشوپ بازاسى اشىلماقشى، سيىر تەزەگىن دە پايدالانۋعا بولادى. ”سيىر سەمىردى، جەر قۇنارلاندى، ورتا جاقساردى“، - دەدى وسمان.
وسى بازادا اينالمالى ەكونوميكا تەك سيىر باعىمشىلىعى مەن كوكونىس ەگۋدى ۇشتاستىرۋدان عانا كورىنىس بەرىپ تۇرعانى جوق. بازادا قازىر 2000نان استام سيىر بار، مۇنىڭ ％60ى بۇزاۋلايتىن سيىر، قالعانى بورداقىلايتىن سيىر. بازا تاعى سويۋ، مانەرلەۋ، جەم - ءشوپ مانەرلەۋ سياقتى نىسانداردى كىرگىزىپ، ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋدەن ونىمدەردى ساتۋعا دەيىنگى جۇيەلى تىزبەك قالىپتاستىرىپ، 1 -، 2 -، 3 - كاسىپ سالاسىنىڭ توعىسپالى دامۋىن جەبەدى. قازىر كوپتەگەن باعىمشىلىق وتباسىلارى بازاعا كىرۋدى ويلاستىرىپ وتىر، ءىشىنارا اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالالانعان كوشباسشى كاسىپورىندار مەن بازا سەلبەستىك ورناتۋ نيەتىنە كەلىپ، ەگىن، مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ۇشتاستىرىپ، جىنتىكتەي مانەرلەۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىسى قالدىقتارىنىڭ بايلىققا اينالۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
شايار اۋدانى الىس - جۋىققا اتى ايگىلى ماقتا ەگەتىن ءىرى اۋدان، قايتكەندە ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرىپ، كوپ مولشەردەگى ماقتا ساباعى مەن ماقتا قاۋىزىن ويداعىداي پايدالانۋعا بولادى؟
شايار اۋدانى حايلوۋ قالاشىعى تۋانجيە قىستاعىندا وسىزاماندانعان ماقتا ەگىمشىلىگىن باسقارۋ تەحنيكاسى بارىنشا كەمەلدەنگەن، كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارى جەردى اينالىسقا سالعاننان كەيىن ەرەكشە باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋعا كوشكەن. قىستاقتا بۇعى باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلعان، قازىر 13 باعىمشىلىق وتباسى قاتىناسىپ، بۇعى باعىمشىلىعى ارقىلى كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋ جولىنا ءتۇستى.
”قىستاعىمىزداعى ماقتا ساباعى، ماقتا قاۋىزى جانە ماقتا قابىعى بۇعىنىڭ قىستىق ’استىعىنا‘ اينالدى. جازدا بۇعى نەگىزىنەن تال جاپىراقتارىمەن ازىقتانادى، ءبىز جول بويىنا جانە ارىق جاعالاۋلارىنا كوپتەگەن تال ەكتىك، وسىلايشا جەلدەن قورعاناتىن ىقتاسىن ورمانى بەلدەۋى قالىپتاسۋمەن بىرگە، بۇعىلارعا دا جەتەرلىك جەم - ءشوپ تابىلدى“، - دەدى تۋانجيە قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، حايلوۋ قالاشىعى تاحى بۇعى باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ القا باستىعى ما باڭحىڭ.
جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعى شايار اۋدانىنداعى شارۋالاردىڭ كىرىستەرىن ارتتىرۋىنىڭ تاعى ءبىر جولى. جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەگىمشىلىك پەن باعىمشىلىقتى ۇشتاستىرۋى جەمىس ورمانى كاسىبىنەن دە ايگىلەندى. بيىل حايلوۋ قالاشىعى يگەنشى قىستاعى، دۇيسەنبى بازارى قىستاعى سياقتى قىستاقتارىنىڭ تۇرعىندارى ”باقتا تاۋىق باعۋمەن“ اينالىسا باستادى. جاڭعاق باعىندا 2000 قارا تاۋىق باعاتىن دۇيسەنبى بازار قىستاعىندا تۇراتىن جەمىسشى شارۋا ياسىن راحىمان بىلاي دەدى: باقتا تاۋىق باققاندا جەمىس اعاشىنىڭ تىڭايتقىشى تولىقتانادى، تاۋىق تا جاقسى ساتىلادى، قورادان شىعارىلماي جاتىپ - اق جەرگىلىكتى ورىنداعى اسحانالار، شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارى تۇگەلدەي تاپسىرىس بەرىپ بولدى.
