انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى چىن چياڭۋي، ما ينيڭ
سۋىق اعىس كىرىپ، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ەلەكتر تورىنىڭ ەلەكتر جۇمساۋ جۇكتەمەسى كۇرت ارتىپ، ءبىرتالاي ولكە، قالالاردىڭ ەلەكتر پايدالانۋ جۇكتەمەسى تاريحتاعى ەڭ جوعارى رەكوردتى جاڭالادى. وسىمەن قاتار، رايونىمىزدىڭ ەنەرگيا بازاسىنان شىققان ەلەكتر قۋاتى شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ ارناسىمەن ىشكى وڭىرلەرگە توقتاۋسىز جەتكىزىلىپ، تۋىسقان ولكە، قالالاردى تۇراقتى ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. مەملەكەتتىك ەلەكتر تورى شينجياڭ ەلەكتر قۋاتى شەكتى سەرىكتەستىگى جاريالاعان ساندى مالىمەتكە نەگىزدەلگەندە، 2020 - جىلى شينجياڭ ەلەكتر تورىنىڭ جىلىنا ساتقان ەلەكتر مولشەرى 127 ميلليارد 498 ميلليون كيلوۆات - ساعاتقا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％5.45 ارتىپ، باتىس سولتۇستىك ءوڭىر بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەگەن.
”13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى رايونىمىز مەملەكەتتىڭ ”ءۇش بازا، ءبىر ارنا“ ستراتەگيالىق تۇراقتاندىرۋى بويىنشا مەملەكەتتىڭ ءىرى مۇناي - گاز ءوندىرۋ، وڭدەۋ جانە ساقتاۋ بازاسى، ءىرى كومىر، كومىر - ەلەكتر، كومىر - حيميا ونەركاسىبى بازاسى، ءىرى جەل ەلەكتر جانە كۇن ەنەرگياسىمەن ەلەكتر تاراتۋ بازاسى، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا بايلىعىنىڭ قۇرلىقتاعى ءىرى ارناسى جانە جالپىلىق ەنەرگيا بازاسى قۇرىلىسىن ارقاۋ ەتىپ، ەنەرگيا بايلىعىن اشۋ، كادەگە جاراتۋ، ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ“، ”باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ“ سياقتى ەلەۋلى ينجەنەريالاردان ءبىر توبىن ىركەس - تىركەس قۇردى، ەنەرگيامەن قامداۋ، قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتى ايتارلىقتاي جوعارىلاپ، ەنەرگيا قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلانىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
بازا كولەمدەندى
1 - ايدىڭ 5 - كۇنى جۇڭمەي توبى شينجياڭ ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ دانانحۋ 7 - ءنومىرلى كومىر كەنىنىڭ قۇرىلىس الاڭىندا جۇمىسشىلار قۇرىلىستىڭ سوڭعى جۇمىستارىن قاۋىرت جۇرگىزىپ جاتتى. قۇمىل قالاسىنىڭ شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋدەگى ءتۇيىندى سايكەستى قۇرىلىس نىسانى بولعان بۇل كومىركەن قازىر وندىرىسكە قوسىلۋ شارتىن العاشقى قادامدا ازىرلەپ بولدى، مەجەمەن بيىل 10 - ايدا رەسمي وندىرىسكە قوسىلادى.
دانانحۋ 7 - ءنومىرلى كومىركەنى قۇرىلىس نىسانى كومىر مەن ەلەكتردى ءبىر تۇلعالاندىرا اشۋ ۇلگىسى بويىنشا سالىنۋدا، جوبالانعان جىلدىق ءوندىرىس قۋاتى 12 ميلليون توننا. وندىرىسكە قوسىلعان سوڭ قۇمىلدىڭ ەلەكتر ستانسيالارىن كومىرمەن قامداپ قويماي، شينجياڭنىڭ سىرتىنا دا جەتكىزىپ، كومىردى تازا، جوعارى ونىمدىلىكپەن پايدالانۋدى ونان ارى ىلگەرىلەتەدى.
”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە قۇمىل قالاسى وزىندەگى بايلىقتان پايدالانىپ، مەملەكەتتىڭ 10 ميلليون كيلوۆاتتىق دەڭگەيدەگى جەل ەلەكتر بازاسىن، ميلليون كيلوۆاتتىق فوتوۆولتتىق ەلەكتر بازاسىن، مەملەكەت بويىنشا كولەمى ەڭ ۇلكەن جەل، جارىق، وت، جىلۋ ەلەكترىن توپتاپ سىرتقا جەتكىزۋ بازاسىن قۇرىپ، مەملەكەت دارەجەلى جالپىلىق ەنەرگيا بازاسى قۇرىلىسى العاشقى قادامدا كولەمگە يە بولدى.
قۇمىل قالاسىن ۋاكىل ەتىپ، ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە رايونىمىز جوڭعار ويپاتى، تارىم ويپاتى جانە تۇرپان - قۇمىل ويپاتى سىندى 3 ۇلكەن مۇناي - تابيعي گاز ءوندىرىس بازاسىن قۇرىپ، ماحۋ مۇناي الابى، جەمسارى جىمي مۇناي الابى، شۇنبەي مۇناي الابى سياقتى ءىرى تيپتەگى مۇناي - گاز الاپتارىن بارلاۋ جاعىندا تىڭ سەرپىلىسكە قول جەتكىزدى؛ جۇندۇڭ - ۋاننان 1100± كيلوۆولتتىق ەرەكشە جوعارى كەرنەۋمەن تۇراقتى توك جەتكىزۋ ينجەنەرياسى جانە سايكەستى سىرتقا جەتكىزىلەتىن ەلەكتر كوزى سياقتى ءبىر توپ ەلەۋلى ەنەرگيا نىساندارىن سالدى.
وسى جىلدارداعى رايونىمىزدىڭ ەنەرگيا كاسىپ سالاسىندا قول جەتكىزگەن ناتيجەسىن مىنا ءبىر توپ ساندى مالىمەت اناعۇرلىم انىق ءتۇسىندىرىپ بەرەدى: 2019 - جىلى بۇكىل رايوندا سۇرىپتاۋسىز كومىردىڭ ءونىم مولشەرى 2015 - جىلداعىدان ％58.8 ارتقان؛ تابيعي گازدىڭ ءونىم مولشەرى 2015 - جىلداعىدان ％16 ارتقان؛ بۇكىل قوعامداعى ەلەكتر شىعارۋ مولشەرى 2015 - جىلداعىدان ％43.8 ارتقان...
”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە رايونىمىز ”ءۇش بازا، ءبىر ارنا“ قۇرىلىسىندا بەلسەندى ناتيجەگە قول جەتكىزىپ، كومىر، مۇناي - گاز، ەلەكتر قۋاتى، جاڭا ەنەرگيا جان - جاقتى دامىعان ەنەرگيا جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا جۇيەسىندەگى ماڭىزدى ورنى كۇن سايىن كورنەكتىلەنە ءتۇستى.
ارنا ايتارلىقتاي ناتيجە كورسەتتى
2020 - جىلى 12 - ايدىڭ 23 - كۇنى ساعات 18دە شينجياڭنىڭ 2020 - جىلى ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ“ بويىنشا سىرتقا جەتكىزگەن ەلەكتر مولشەرى 100 ميلليارد 12 ميلليون كيلوۆات - ساعاتقا جەتتى، بۇل رايونىمىزدىڭ ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋدى“ ورىستەتكەننەن بەرى جىل ىشىندە سىرتقا جەتكىزگەن ەلەكتر مولشەرى العاش رەت 100 ميلليارد كيلوۆات - ساعاتتىق وتكەلدەن ءوتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％40 ارتىپ، شينجياڭ ءۇشىن 40 ميلليارد يۋاننان استام پايدا اكەلدى.
2020 - جىلى ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋدە“ ەلەكتر مولشەرىنىڭ زور مولشەردە ارتۋىندا شەشۋشى رول اتقارعان فاكتوردىڭ ءبىرى، 2019 - جىلى 9 - ايدا رايونىمىزدىڭ دۇنيە جۇزىندە كەرنەۋ دەڭگەيى ەڭ جوعارى بولعان جۇندۇڭ - ۋاننان 1100± كيلوۆولتتىق ەرەكشە جوعارى كەرنەۋمەن تۇراقتى توك جەتكىزۋ ينجەنەرياسىن سالۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ينجەنەريانىڭ سالىنىپ پايدالانۋعا بەرىلۋى رايونىمىزدىڭ شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزەتىن 4 ۇلكەن ارنا قالىپتاستىرۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، سىرتقا جەتكىزۋ قابىلەتى 20 ميلليون كيلوۆاتتان اسىپ، ەنەرگيا بازاسىنىڭ جوعارى ونىمدىلىكپەن اشۋ جانە كەڭ كولەمدە سىرتقا جەتكىزۋ قاجەتىن بارىنشا قاناعاتتاندىردى.
2020 - جىلى 7 - ايدا جۇندۇڭ - ۋاننان 1100± كيلوۆولتتىق ەرەكشە جوعارى كەرنەۋمەن تۇراقتى توك جەتكىزۋ ينجەنەرياسىنىڭ جەتكىزۋ قۋاتى 6 ميلليون كيلوۆاتتان 8 ميلليون كيلوۆاتقا كوتەرىلىپ، مەملەكەتتىڭ ەرەكشە جوعارى كەرنەۋمەن ەلەكتر جەتكىزۋ ينجەنەريالارىنىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعاندارىنىڭ ىشىندەگى ەلەكتر جەتكىزۋ قۋاتى ەڭ ۇلكەن ينجەنەرياعا اينالىپ، شينجياڭ ەلەكترىن كەڭ كولەمدە سىرتقا جەتكىزۋگە ءتيىمدى تىرەك ۇسىندى. تەك وسى ينجەنەريانىڭ ءوزى تۇتاس جىلدا سىرتقا جەتكىزگەن ەلەكتر مولشەرى 43 ميلليارد كيلوۆات - ساعاتقا جەتىپ، شينجياڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ جىلدىق كولەمىنىڭ ％40ىن يەلەپ، تاريحتاعى ەڭ جوعارى ارتۋ مولشەرىن جاراتتى.
ەلەكتر قۋاتى ەلەكتر تورىمەن شينجياڭ سىرتىنا جەتكىزىلۋمەن بىرگە، كومىر، مۇناي، تابيعي گاز دا قۇرلىق جولى، قۇبىر جولى سياقتى ارنالارمەن شينجياڭنان تاسىمالدانىپ شىعىپ جاتتى.
شينجياڭ تەمىر جولى تاسىمال قۋاتىن ءتۇيىندى كومىر وڭىرلەرىنە بەيىمدەپ، جۇندۇڭ - شىحىزى، جياڭجۇنمياۋ - ۋيجياچۋان، وحوبۇلاق - قاشقار سياقتى جەرلەر اراسىنداعى كومىر تاسيتىن اينالما پويەزداردى ۇدايىلاندىرىپ جۇرگىزىپ، گانسۋدىڭ ”حىشي كاريدورى“، چىڭدۋ، چۇڭچيڭ، كۇنميڭ سياقتى باعىتپەن كومىردى سىرتقا تاسۋدى ارتتىرىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى ءتۇيىندى كاسىپورىنداردىڭ قىس ماۋسىمىندا كومىرمەن قامدالۋىن قامتاماسىز ەتتى.
باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ قۇبىرى جەلىسى ەجەلدەن قامداۋدى قامتاماسىز ەتىپ، حالىققا تيىمدىلىك جاسايتىن ماڭىزدى قۇبىر جەلىسى بولىپ كەلەدى. جۇڭگو - ورتا ازيا تابيعي گاز قۇبىرىنىڭ ەل ىشىندەگى بولىگىنىڭ باتىس 2 -، 3 - جەلىسىنىڭ ”باس بەكەتى“ قورعاس گاز سىعىمداۋ باس بەكەتى 2009 - جىلى 12 - ايدا ساۋدالىق ماقساتتا جۇمىس جۇرگىزە باستاعاننان بەرى كۇندىك وتكىزگەن گازدىڭ تاريحتاعى ەڭ كوپ مولشەرى 163 ميلليون ولشەمدى تەكشەمەترگە جەتكەن. قازىرگە دەيىن تومەنگى اعارعا جيىنى 342 ميلليارد ولشەمدى تەكشەمەتر تابيعي گاز جەتكىزىپ، بۇكىل ەلدەگى 500 ميلليون ادامعا پايدا جەتكىزگەن.
قۇرىلىم ونان ارى ساپالىلاندى
اۆتونوميالى رايوندىق 9 - كەزەكتى پارتكومنىڭ ون ءبىرىنشى جالپى ماجىلىسىندە مىنالار ورتاعا قويىلدى: الداعى 5 جىلدا شينجياڭ ەرەكشەلىك پەن باسىمدىقتى تياناق ەتىپ، مۇناي، مۇناي - حيميا، كومىر، كومىر - حيميا ونەركاسىبى، ەلەكتر قۋاتى، توقىما جانە كيىم - كەشەك، ەلەكتر بۇيىمدار سياقتى ”10 ۇلكەن كاسىپتى“ ءتۇيىندى تۇردە مىقتى ۇستاپ، وسى زامانعى كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قۇرادى.
ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن قايتكەندە اناعۇرلىم ويداعىداي دامىتۋعا بولادى، بۇل جونىندە رايونىمىز ەنەرگيا قۇرىلىمىن ونان ارى ساپالىلاندىرۋ، ەنەرگيانىڭ جاسىل دامۋىن ىلگەرىلەتۋ تالابىن ورتاعا قويدى. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە رايونىمىز اشۋدىڭ، پايدالانۋدىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋمەن ءوزارا سايكەسۋىنە تاباندى بولىپ، داعدىلى مۇناي - گاز بايلىعى، داعدىلى ەمەس مۇناي - گاز بايلىعى جانە كومىر بايلىعى سياقتىلاردان جالپىلىق پايدالانۋدى جەبەپ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، جۇمسالىمدى تومەندەتۋ جانە تازا ءوندىرىس دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، ەنەرگيانىڭ جاسىل دامۋىن جانە تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، تازا ەنەرگيا ءوندىرۋدىڭ جانە تۇتىنۋدىڭ ارا سالماعىن زور مولشەردە جوعارىلاتتى.
بيىل 1 - ايدىڭ 3 - كۇنىنە دەيىن شينجياڭنىڭ جىلۋ ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سيىمدىلىعى 58 ميلليون 586 مىڭ كيلوۆاتقا، سۋ ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سيىمدىلىعى 7 ميلليون 108 مىڭ كيلوۆاتقا، جەل ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سيىمدىلىعى 23 ميلليون 551 مىڭ كيلوۆاتقا، فوتوۆولتتىىق ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سيىمدىلىعى 12 ميلليون 59 مىڭ كيلوۆاتقا، بيوەنەرگيالىق ەلەكتر جانە باسقا دا ”جاسىل“ ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سيىمدىلىعى ءبىر ميلليون 220 مىڭ كيلوۆاتقا جەتىپ، تازا ەنەرگيا كوزدەرى گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ ۇلەسى ％43.4كە جەتتى.
2019 - جىلى شينجياڭنىڭ قازبا ەمەس ەنەرگيا ءوندىرىسىنىڭ ءبىر رەتتىك ەنەرگيا وندىرىسىندەگى ارا سالماعى 2015 - جىلداعىدان 2.6 پايىز جوعارىلادى؛ قازبا ەمەس ەنەرگيانى تۇتىنۋدىڭ ءبىر رەتتىك ەنەرگيا تۇتىنۋدان ۇستايتىن ارا سالماعى 2015 - جىلداعىدان 5.1 پايىز جوعارىلادى. كومىردىڭ وندىرىستىك قۋاتىن ازايتۋ كورنەكتى ناتيجە بەرىپ، بۇكىل رايوندا ءبىر كەن قۇدىعىنىڭ ورتاشا ءوندىرىس قابىلەتى 2015 - جىلداعى جىلىنا 280 مىڭ توننادان جىلىنا 3 ميلليون 90 مىڭ تونناعا ءوستى.
بۇدان كەيىن رايونىمىز ”شينجياڭنىڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋدىڭ“ 3 - ارناسىن، ءىرى تيپتى كومىر بازاسى، 750 كيلوۆولتتىق نەگىزگى ەلەكتر تورى، جاڭا ەنەرگيا بازاسى، وسى زامانعى كومىر - حيميا ونەركاسىبى، كومىر، ەلەكتر، مۇناي، گاز، جەل، جارىق ەنەرگياسىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ ساقتاۋدان ۇلگى كورسەتۋ بازاسى، وڭتۇستىك شينجياڭدا كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋ، اۋىل - قىستاق ەلەكتر تورىن جاڭالاۋ جانە ونىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ سياقتى ەلەۋلى نىسانداردىڭ اتقارىلۋىن جەدەلدەتىپ، شينجياڭنىڭ ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتەدى.
