− رايونىمىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنداعى جارقىن تۇيىندەرگە جالپى شولۋ ④
□ انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ما ينيڭ
1 - ايدىڭ 12 - كۇنى ءۇرىمجى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونىنداعى (توۋتۇنحى رايونى) شينجياڭ زىلولان ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ زاۆودىندا جۇمىسشىلار ىشكى اشەكەيلەۋ جانە جابدىق ورناتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتتى. بيىل 5 - ايدا شينجياڭداعى تۇڭعىش ”زەردەلى ورتالىق جۇمىسءۇيى“ رەسمي وندىرىسكە قوسىلدى. زىلولان ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىن 2020 - جىلى ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگى مەملەكەتتىڭ جاسىل قامداۋ تىزبەگىن باسقاراتىن 5 - توپتاعى كاسىپورنى دەپ تۇراقتاندىردى.
سوڭعى جىلدارى اۆتونوميالى رايون قاشاندا جاسىل دامۋدىڭ نەگىزگى ارقاۋىن كورنەكتىلەندىرىپ، جاسىل باقشا رايونى قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ جاسىل زاۆود، جاسىل قامداۋ تىزبەگىن قۇرۋىنا جانە جاسىل ونىمدەر جاساۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ جاسىل جاساۋدان ۇلگى كورسەتۋشى ورىندارىنان 4 توبىن جەتىلدىردى.
جاسىل زاۆودتار تولىسا ءتۇستى
وسى 2 كۇندە شينجياڭ ءتۇستى مەتال توبى ازيا - ەۆروپا سيرەك مەتالدار جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى تاعى ءبىر توپ تاپسىرىستى ورىندادى. ”كاسىپورىنىمىز بۇكىلدەي تاپسىرىسپەن جۇمىس ىستەيتىن كاسىپورىن، قازىر تاپسىرىس، باستىسى، جىجياڭ، جياڭسۋ، گۋاڭدۇڭ سياقتى جەرلەردەن كەلەدى، ونىمدەردىڭ ءبىر رەتتە تولىمدى بولۋ مولشەرى ％95تەن اسىپ، مەملەكەت بويىنشا وزىق دەڭگەيگە جەتتى“، - دەيدى. اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ مەتال ليتي سەحىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى لو ۋىنجيە، - ”بۇرىن مەتال ليتيدى ءوندىرۋ بارىسىندا پايدا بولعان حلور گازىن مەڭگەرۋىمىز قيىن بولاتىن، قازىرگى تاڭدا سەرىكتەستىگىمىزدىڭ دەربەس زەرتتەپ اشقان تەحنولوگياسى − حلورلى قالدىق گازدى ەلەكتروليزدەپ ءسىمىرۋدى اۆتوماتتى مەڭگەرۋ DCS جۇيەسىنىڭ ارقاسىندا جۇمىس اۋماعىنداعى اۋا ساپاسى تازاردى. سونىمەن بىرگە مەتال ليتي قالدىقتارىن ％100 حاۋىپسىز اينالمالى جيناپ الىپ قايتا پايدالانۋ جۇزەگە استى“.
ازيا - ەۆروپا سيرەك مەتالدار جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى مەملەكەت بويىنشا 4 - توپتاعى جاسىل زاۆود، بىلتىر مەتال ليتيدىڭ ءونىمىن كوبەيتۋ نىسانىنىڭ 2 - مەرزىمىنىڭ 2 - كەزەڭدىك قۇرىلىسى بۇكىلدەي ورىندالىپ، جىلدىق ءوندىرىس قۋاتى 1200 تونناعا جەتىپ، مەملەكەت بويىنشا 2 - ورىندى يەلەدى. ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە سەرىكتەستىك مەجەمەن 50 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، مەتال ليتي ونىمدەرى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ونان ارى ۇزارتىپ، ونىمدەردىڭ قوسىمشا قۇنىن جوعارىلاتادى.
بىلتىر مەملەكەت 5 - توپتاعى جاسىل جاساۋ ءتىزىمىن جاريالاپ، شينجياڭنان 15 كاسىپورىن، 2 باقشا رايونى، ءبىر قامداۋ تىزبەگىن باسقارۋ كاسىپورنى، 15 جوبالىق ءونىم جەكە - جەكە وسى تىزىمگە ەندى. اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى بەرگەن ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە شينجياڭ جيىنى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 120 (مەملەكەت دارەجەلى 57 زاۆود قامتىلعان) جاسىل زاۆود، 8 جاسىل باقشا رايونىن (مەملەكەت دارەجەلى 6 باقشا رايونى قامتىلعان)، 7 جاسىل قامداۋ تىزبەگىن باسقارۋ كاسىپورنىن (مەملەكەت دارەجەلى 5 كاسىپورىن قامتىلعان)، اۆتونوميالى رايوننىڭ جاسىل ونىمدەرىنەن 29 ءتۇرىن (مەملەكەت دارەجەلى 28 ءتۇرى قامتىلعان)، اينالمالى ەكونوميكانى تۇيىندە سىناق ەتەتىن 21 ورىن قۇرىپ شىققان. جاسىل جاساۋدان ۇلگى كورسەتەتىن ورىنداردى قۇرۋ بارىسىندا ءبىر توپ جاسىل جاڭالاۋ نىساندارىنىڭ اتقارىلۋىن جەتەكتەپ، جىلىنا ءبىر ميلليون 330 مىڭ 400 توننا ولشەمدى كومىردەي ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جىلىنا 105 ميلليون تەكشە مەتر سۋ ۇنەمدەپ نەمەسە كەرەكسىز سۋدى قايتا پايدالانىپ، 21 ميلليون 321 مىڭ 800 توننا قاتتى قوقىستان پايدالانعان.
سونىمەن بىرگە اۆتونوميالى رايون ەنەرگيا ونىمدىلىگىندە، سۋ ونىمدىلىگىندە ”باستاۋشى“ ونەگەلەر ورناتىپ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى قاداعالاۋ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى تۇجىرىمداۋ، ەنەرگيا ونىمدىلىگىن ولشەمگە سالىستىرۋ، ەنەرگيا تۇتىنۋدى باقىلاۋ - مەڭگەرۋ سىندى ”4 جاقتى قوزعالتقىش“ ارقىلى ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ ەنەرگيادان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى. شينجياڭ جۇڭتاي كەن قورىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگى قاتارلى 5 كاسىپورىن 2020 - جىلداعى ەنەرگيا ونىمدىلىگىندە ”باستاۋشى“، جۇڭگو مۇناي - تابيعي گاز جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى مايتاۋ مۇناي - حيميا بولىمشە سەرىكتەستىگى 2020 - جىلداعى سۋ ونىمدىلىگىندە ”باستاۋشى“ بولىپ سايلاندى.
جاسىل دامۋ ەنەرگيا ۇنەمدەپ، جۇمسالىمدى ازايتتى
سوڭعى بىرنەشە جىلدا اۆتونوميالى رايون ءداستۇرلى جاساۋ كاسىبىن جاسىلعا وزگەرتۋگە قولداۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، ونەركاسىپتە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، سۋ ۇنەمدەۋ، بايلىقتان كەشەندى پايدالانۋ سياقتى سالالاردا 8 باعىتتاعى ءداستۇرلى كاسىپ سالالارىن تەحنيكالىق وزگەرتۋ نىساندارىنا ءتۇيىندى تۇردە قولداۋ كورسەتتى.
بىلتىر فۋكاڭ قالاسىنداعى نانفىڭ كۇندەلىكتى حيميالىق بۇيىمدار شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋ نىسانىن اتقاردى، بيىل قىستا بۇكىل زاۆود اۋماعىن جىلۋمەن قامداۋعا تۇگەلدەي تازا ەنەرگيا كوزى قولدانىلدى. سونىمەن قاتار اتالعان سەرىكتەستىك جاسىل تەحنيكالىق وزگەرتۋ جۇمىسىن زور كۇشپەن جۇرگىزىپ، ءوندىرىس بارىسىندا پايدا بولعان سۋ بۋى مەن سۋىتىلعان سۋدى جيناپ الىپ قايتالاي وندىرىسكە قولدانىپ، بۇكىل جىلدا 3600 تەكشەمەترگە جۋىق سۋ ۇنەمدەي الاتىن بولدى، بۇل كاسىپورىننىڭ بۇكىل جىلدا پايدالانعان جالپى سۋ مولشەرىنىڭ وننان ءبىر ۇلەسىن قۇرايدى. نانفىڭ كۇندەلىكتى حيميالىق بۇيىمدار شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى ءوندىرىس عىلىم - تەحنيكاسى قىزمەتكەرى جاڭ جىگاڭ بىلاي دەدى: ”جيناپ الىنعان جىلۋدى قۇبىر وندىرۋگە، ساقتاۋشى كۇبىنى ىسىتۋعا پايدالانۋعا بولادى، بۇل ەنەرگيانى ۇنەمدەپ قانا قويماي، ەنەرگيانىڭ جۇمسالىمى مەن ءوندىرىستىڭ وزىندىك قۇنىن دا تومەندەتتى“.
2015 - جىلى وندىرىسكە قوسىلعاننان بەرى نانفىڭ كۇندەلىكتى حيميالىق بۇيىمدارى جيىنى 6 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، لاس سۋدى ءبىر جايلى ەتىپ جيناپ الۋ، جاراقسىز ماتەريالداردى جيناپ الىپ پايدالانۋ سياقتى 8 ءتۇرلى جاسىل تەحنيكالىق جاڭالاۋدى جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ قۇرىلعىلارىن جاڭالاپ سالۋدى ورىندادى، كاسىپورىننىڭ ”ءۇش جاراقسىزدى“ مۇلدە ىعىستىرماۋىن جۇزەگە اسىرۋمەن بىرگە، ءار جىلى تاعى كاسىپورىن ءۇشىن 4 ميلليون يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدى.
نانفىڭ كۇندەلىكتى حيميالىق بۇيىمدار شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى اۆتونوميالى رايوننىڭ جاسىل جاڭالاۋدى قولدانۋىن قولداپ وتىرعان كاسىپورىندارىنىڭ ءبىرى. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە اۆتونوميالى رايوننىڭ جاساۋ كاسىبىنىڭ باسەكەلىك جاڭا باسىمدىعىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى كاسىپورىندى جاسىل جاساۋ جۇيەسى شوعىرلى نىسانى قۇرىلىسىن ورىستەتۋگە ۇيىمداستىرىپ جانە جەتەكشىلىك ەتىپ، جاسىل جاساۋ جۇيەسى شەشۋ جوباسىن ازىرلەپ، كاسىپورىننىڭ ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگىنىڭ جاسىل جاساۋ جۇيەسى شوعىرلى نىسانىنان جيىنى 14ىنە يە بولۋىنا، مەملەكەتتىڭ 239 ميلليون 800 مىڭ يۋان قولداۋ قارجىسىنا قول جەتكىزۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، ەل ىشىندە وزىق، كوشىرۋگە بولاتىن، جالپىلاستىرۋعا بولاتىن ءبىر قىدىرۋ جاسىل جاساۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ جاڭالاۋ نىساندارىنان جيىنى 133ىنىڭ تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتىپ، كاسىپورىندى ءونىم شىعارۋدان ماركا شىعارۋعا دەيىنگى جاسىل دامۋ جولىمەن جۇرۋگە باستادى.
جاسىل تيپكە وزگەرۋىن جەدەل ىلگەرىلەتتى
قازىر اۆتونوميالى رايون جاسىل جوبالاۋ، جاسىل تەحنيكا جانە تەحنولوگيا، جاسىل ءوندىرىس، جاسىل باسقارۋ، جاسىل قامداۋ تىزبەگى قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، جاسىل دامۋدى ءونىمنىڭ تۇتاس تىرشىلىك پەريودىنا ءسىڭىرىپ، قورشاعان ورتاعا ىقپالى ەڭ از، بايلىقتان، ەنەرگيادان پايدالانۋ سالىستىرماسى ەڭ جوعارى، ءارى ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە يە بولاتىن، ءارى ەكولوگيالىق ونىمدىلىك پەن قوعامدىق ونىمدىلىككە قول جەتكىزەتىن ونەركاسىپتىك جاسىل دامۋ ۇلگىسىن جۇزەگە اسىردى.
سونىمەن بىرگە رايونىمىز ەكونوميكا ارتۋىنىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىن بەلسەنە جەتىلدىرىپ، كاسىپ سالاسى جاسىل قارجى قۇراۋ امبەباپ قىزمەت كورسەتۋ تۇعىرىن قۇردى. 2020 - جىلى اۆتونوميالى رايون مەملەكەتتىك وركەندەتۋ بانكەسىنىڭ شينجياڭ بولىمشە بانكەسىمەن، شينيە بانكەسىنىڭ ءۇرىمجى بولىمشە بانكەسىمەن بىرلەسىپ، تۇتاس رايونعا «اۆتونوميالى رايون ونەركاسىبىنىڭ جاسىل دامۋىنا قارجى قۇراۋعا قىزمەت كورسەتۋدى قولداۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسى (2020 − 2022 - جىل)» تۋرالى حابارلاندىرۋدى باسىپ تاراتىپ، 2 ميلليارد 763 ميلليون قارىز اقشادان پايدالانىپ 29 كاسىپورىننىڭ 34 نىسانىنا قولداۋ كورسەتىپ، اۆتونوميالى رايون ونەركاسىبىنىڭ جاسىل دامۋىنا پارمەندى فينانستىق تىرەك ازىرلەدى.
اۆتونوميالى رايون تاعى ونەركاسىپ جاسىل دامۋىنىڭ جاڭا ارناسىن جەدەل قۇردى، وسى نىسانانى ورىنداۋ ءۇشىن، تۇتاس رايوننىڭ جەر - جەرى، ءارقايسى كاسىپ سالالارى، كاسىپورىندارى بىرگە قۇلشىنىپ، ونەركاسىپتىك جاسىل جاڭالاۋدىڭ قادامىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ونەركاسىپتىڭ جاسىل تيپكە وزگەرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن ىلگەرىلەتتى.
شينجياڭداعى بىردەن - ءبىر مەملەكەتتىك تۇڭعىش توپتاعى 203 مەملەكەت دارەجەلى جاسىل زاۆود تىزىمىنە ەنگەن كەن - تاۋ كاسىپورنى − ءپايزاۋات اۋدانى تۇڭحۇي كەن شارۋاشىلىعى بار كۇشىمەن كاسىپورىندى شينجياڭداعى ەڭ العاشقى ينفورماتسيالانعان، سيفرلانعان زەردەلى كەن - تاۋ ەتىپ تۇلعالاۋدا. تۇڭحۇي كەن شارۋاشىلىعى − تۇتاس شينجياڭداعى العاشقى ”پاراشوكپەن جەلىمدەپ تولتىرۋ“ تەحنيكاسىن ءتۇستى مەتال كەن - تاۋىنا قولدانعان كاسىپورىن بولىپ، كەن - تاۋدىڭ قوقسىعى ماسەلەسىن ءونىمدى شەشتى. تۇڭحۇي كەن شارۋاشىلىعىنىڭ باس ديرەكتورى ۋاڭ جينبو بىلاي دەدى: الداعى 5 جىلدا سەرىكتەستىك ”قالدىق كەن قامباسىنىڭ سۋ اينالىسىن اۆتوماتتاندىرۋ نىسانىن زەرتتەۋ“ سياقتى ءبىر قىدىرۋ ەنەرگيا ۇنەمدەۋ ينجەنەرياسىن ورىستەتىپ، شينجياڭداعى العاشقى ەنەرگيانى باسقارۋ - تىزگىندەۋ ورتالىعىن سالۋعا قۇلشىنادى.
”ءبىز عىلىم - تەحنيكالىق قۇرامى جوعارى، بايلىق شىعىنى از، قورشاعان ورتانى لاستاۋى از بولعان جاسىل جاساۋ جۇيەسىن جەدەل قۇرامىز“. اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعى نيجات سىمايىل بىلاي دەدى: ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە رايونىمىز ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن، شىعىندى تومەندەتەتىن، سۋ ۇنەمدەيتىن جاڭا تەحنيكالاردىڭ، جاڭا جابدىقتاردىڭ جالپىلاستىرىلىپ قولدانىلۋىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ونەركاسىپتىڭ جاسىل تيپكە وزگەرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، ونەركاسىپتە ەنەرگيا ونىمدىلىگىن ولشەمگە تۋرالاۋدى، ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى تۇجىرىمداۋدى اتقارىپ، اينالمالى ەكونوميكا سىناق ءتۇيىنىن جانە ونەركاسىپ كاسىپورىندارىن ەكولوگيالىق جوبالاپ سالۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاسىل بولۋ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ سياقتى تەحنيكالار مەن جابدىقتاردىڭ دامۋىن جەبەيدى.
