− ءتوراعا شي جينپيڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جەنەۆاداعى باس شتابىندا سويلەگەن تاريحي ءسوزىنىڭ 4 جىلدىعى بايلانىسىمەن
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حان مو، چىن شان، جين جىڭ
بۇل ادامزات يدەياسىنىڭ جۇلدىزدى اسپانىنىڭ جارقىراعان ءساتى، بۇل تولقىن اتقان زامانا تاسقىنىنداعى جۇڭگو ءۇنى −
2017 - جىلى 1 - ايدىڭ 18 - كۇنى، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جەنەۆاداعى باس شتابىندا ارقاۋ ءسوز سويلەپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ سىندى ماڭىزدى ۇستانىمدى جۇيەلى بايىمداپ، تاريح پەن فيلوسوفيا دەڭگەيىنەن ”ادامزات قوعامى قايدا بەتتەيدى“ دەيتىن داۋىرلىك تاقىرىپ جونىندە جۇڭگو ۇستانىمىن، جۇڭگو جوباسىن ورتاعا قويدى.
4 جىلدان بەرى دۇنيە ءجۇزى اۋقىمىندا وزگەرىس پەن بىلىقپالىق ارالاسىپ، الەمدىك سىن - سايىس تولاسسىز تۋىلىپ، ادامزات قوعامى قات - قابات سىناقتارعا جولىقتى.
ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمى ۋاقىتتىڭ تەزى مەن رەالدىقتىڭ ساۋلەسى ىشىندە اناعۇرلىم شۇعىلالى اقيقات نۇرىن شاشىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ كەڭ كولەمدى قولداۋى مەن القاۋىنا يە بولدى.
داۋىرگە جەتەكشىلىك ەتكەن يدەيا، ورتاق تانىم ۇيىستىرعان پاراسات، حاۋىپتى جاعدايدان قۇتقاراتىن ۇتىمدى شارا. ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمى ايبىندى شىعىس جەلى ىسپەتتى شار تاراپتى جەلپىپ، جاراسىمدى، قاتار ءومىر ءسۇرۋدىڭ تۇقىمىن سەۋىپ، بىرگە كەنەلەتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن كەلەشەكپەن قاۋىشتىردى.
داۋىرمەن بىرگە ءجۇرىپ، كەڭ ءورىس اشتى
2020 - جىلى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى الەمدىك داعدارىس تۋدىردى. 100 جىلدىق وزگەرىسكە عاسىرلىق ىندەت قاباتتاسىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ساياسي - ەكونوميكا كارتاسىنا تەرەڭ وزگەرىس اكەلۋدە. ادامزاتتىڭ دامۋى قاتاڭ سىن - سايىسقا ءدوپ كەلىپ، دۇنيە ءجۇزى الماعايىپ وزگەرىس مەزگىلىنە ءوتتى.
”دۇنيە جۇزىنە نە بولدى؟ ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك؟“ ادامداردىڭ بۇعان جاۋاپ تابۋ ىنتىزارى اناعۇرلىم ارتا ءتۇستى. ىنتىماق پەن بولشەكتەنۋ، اشىقتىق پەن توماعا - تۇيىقتىق، سەلبەستىك پەن قارسىلاستىق، ەكى كۇش مىنە وسىنداي قيان - كەسكى تايتالاسقا ءتۇستى، ەكەۋىنىڭ بولاشاعى مۇلدە باسقاشا بولماق.
”بەيبىتشىلىكتىڭ الاۋىن ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىرىپ، دامۋعا سارقىلماس كۇش - قۋات ۇستەپ، وركەنيەت ساۋلەسىن جارقىراتۋ − ءار ەل حالقىنىڭ كۇتكەن ءۇمىتى جانە ءبىز سىندى وسى بۋىن ساياساتكەرلەر ارقالاۋعا ءتيىستى جاۋاپكەرشىلىك“. جەنەۆاداعى مەملەكەتتەر سارايىندا ءتوراعا شي جينپيڭ ەرشىمدى لەبىزبەن، نانىمدى سوزدەرمەن ادامزاتتىڭ تاريحىنا كوز جىبەرىپ، ورتاق قۇندىلىق جەتكىزىپ، تەرەڭ تولعانىستاردى ورتاقتاسىپ، ارقالاعان جاۋاپكەرشىلىكتى ايگىلەدى.
بۇل نەتكەن ۇلى ارمان − ”جۇڭگو جوباسى: ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرىپ، بىرگە يگىلىكتەنۋدى، بىرگە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋ“. ءتوراعا شي جينپيڭ سوزىندە ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ نازاريالىق ىشكى ءمانىن جانە نىساناسىن، جولىن جۇيەلى بايىمداپ، باياندى بەيبىت، جاپپاي حاۋىپسىز، بىرگە گۇلدەنگەن، اشىق، سيىسىمدى، تازا، كوركەم دۇنيە قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەردى.
بۇل نەتكەن قىزۋ اڭىس − 47 مينۋتتىق ءسوز بارىسىندا شاپالاق ءۇنى 30 نەشە رەت كوتەرىلدى. وزەكتى جەرىنە كەلگەندە، ءبىر سويلەمگە دەرلىك ءبىر مارتە شاپالاق سوعىلدى. بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 71 - كەزەكتى جينالىسىنىڭ ءتوراعاسى پەتر تومپسون: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ باستاماسى ”ادامزاتتىڭ وسى عالامشارداعى بىردەن - ءبىر بولاشاعى“، - دەدى.
وزگەرىس بارىسىندا بيىكتە تۇرىپ، الىسقا كوز جىبەردى؛ الاساپىراندىق بارىسىندا ۇلكەن اۋقىمدى تەرەڭدەي باعامدادى. 2013 - جىلى 3 - ايدا ءتوراعا شي جينپيڭ رەسەيدە ساپاردا بولعاندا دۇنيە جۇزىنە ادامزات ”ءبىر - بىرىمەن بىتە قايناسقان تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاعا“ بارعان سايىن اينالۋدا دەپ تۇڭعىش رەت العا قويدى. 2 جىلدان استام ۋاقىتتان كەيىن ءتوراعا شي جينپيڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 70 - رەتكى جينالىسىنىڭ جاي تالقىسىنا قاتىناسقان كەزدە سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس، حاۋىپسىزدىك ارناسى، دامۋدىڭ بولاشاعى، وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسى، ەكولوگيالىق جۇيە سىندى 5 جاقتان ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ ”بەس ءبىر تۇلعالانعان“ جالپى جولىن جانە جالپى ورنالاستىرىلۋىن العا قويدى.
2013 - جىلدان بەرى ءتوراعا شي جينپيڭ ءبىرسىپىرا ەكى جاقتى، كوپ جاقتى ورتادا توڭىرەك، ازيا - تىنىق مۇحيت، جۇڭگو - افريكا، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى، تەڭىز - مۇحيت، يادرولىق حاۋىپسىزدىك، ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعالارىن جانە جۇڭگو - پاكيستان، جۇڭگو - كامبودجا ەكى جاقتى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعالارى ۇستانىمىن جاسامپازدىقپەن ورتاعا قويىپ، وسى تاريحي باستامانىڭ ءمانىن ۇزدىكسىز بايىتىپ، امالياتتىق جولىن بارعان سايىن ايقىندادى.
2020 - جىلى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى دۇنيە جۇزىنە لاڭ سالعان قيىن - قىستاۋ ساتتە، ءتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە جۇزىنە ادامزاتتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ دارىپتەمەسىن العا قويىپ، ءار ەلدى ىندەتكە قارسى حالىقارالىق سەلبەستىككە بەلسەنە ات سالىسۋعا، الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى جونگە سالۋدى كۇشەيتۋگە، ءار ەل حالقىنىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن بىرگە قورعاۋعا ۇندەدى. جۇڭگو جاڭا جۇڭگو تاريحىندا كولەمى ەڭ زور الەمدىك گۋمانيتارلىق ارەكەتتى باستاپ، 150دەن استام مەملەكەت پەن 10 حالىقارالىق ۇيىمعا ىندەتكە قارسى اتتانۋ كومەگىن ۇسىنىپ، 34 مەملەكەتكە 36 مەديتسينالىق ماماندار گرۋپپاسىن جىبەردى.
”بۇل جولعى ىندەتتەن ءبىز ءارقانداي مەملەكەتتىڭ قارا باسىنىڭ عانا قامىن ويلاۋىنا بولمايتىندىعىن، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ عانا الەمدىك داعدارىسقا توتەپ بەرۋدىڭ دۇرىس تالعامى ەكەندىگىن اناعۇرلىم تەرەڭ سەزىندىك“، - دەدى انگليانىڭ 48 توپ كلۋبىنىڭ ءتوراعاسى ستەفەن پەرري.
”جاھاندانۋ داۋىرىندە ءار ەلدىڭ مۇددەسى اناعۇرلىم تىعىز بايلانىسۋدا“. فرانسيا پاريج 8 - داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى پيەررە پيكۋارت بىلاي دەدى: ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ − جۇڭگونىڭ ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ىرىس - قۇتىن قورعاۋ ءۇشىن ورتاعا قويعان ماڭىزدى باستاماسى، سونداي - اق ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ماڭىزدى فيلوسوفيالىق يدەيانىڭ ءبىرى.
دۇيىم جۇرت ءۇشىن بار زەيىنىمەن ءوزى كىرىستى
كورمە اۋماعىندا جالپى بارىستا ساقتانۋ - قورعانۋ جاساپ، كورمەدەن بۇرىن الدىن الا وقشاۋلاپ، نۋكلەين قىشقىلىن كوپ كەزەك تەكسەردى... جۇڭگو جاقتان جانە كۇللى الەمنەن كورمەگە قاتىناسقان ساۋداگەرلەردىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، 3 - كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسى ءتۇرلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، 2020 - جىلى 11 - ايدا ءوز ۋاعىندا وتكىزىلىپ، 150دەن استام مەملەكەت پەن وڭىردەن 3600دەن استام كاسىپورىندى كورمەگە قاتىناسۋعا باۋراپ، ىندەت تۇمانى تورلاعان الەمدىك بازاردىڭ ايشىقتى جارقىن بەينەسىنە اينالدى.
”جۇڭگو يمپورت كورمەسىنە سۇيەنىپ، اشىقتىق تۋرالى ۋادەسىن امالياتتا ايگىلەدى، بۇل بىزگە وراسان زور شابىت بەردى“. ”ىندەت جاعدايىندا جۇڭگوعا بارۋدىڭ ەڭ سەنىمدى تالعام بولارى ءشۇباسىز“. كورمەگە قاتىناسقان شەتەلدىك ساۋداگەرلەردىڭ باعاسىندا جۇڭگونىڭ سەنىمدىلىككە ءمان بەرىپ، ۋادەسىندە تۇراتىندىعى، ءسوزىن ارەكەتىمەن دالەلدەيتىندىگى جونىندەگى شىنايى ءسۇيىنىش قامتىلىپ جاتتى.
اقيقات توتەنشە قاراپايىم بولادى، ناقتى ىستەۋ ماڭىزدى ورىندا تۇرادى. ءتوراعا شي جينپيڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ تەتىگى ارەكەتتە دەپ كوپ رەت العا قويدى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ − ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ تۇڭعىش باستاماسىمەن قۇرىلعان ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن تۇلعالاۋدىڭ ماڭىزدى امالياتتىق تۇعىرى. 7 جىلعى قۇلشىنىس ارقىلى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ ۇستانىمنان ارەكەتكە كوشىپ، قازىرگى دۇنيە جۇزىندە ەڭ جاقسى قارسى الۋعا بولەنگەن الەۋمەتتىك ونىمگە اينالدى. جۇڭگو - پاكيستان ەكونوميكالىق دالىزىنەن كاسىپ سالاسى باقشا رايونى سەلبەستىگىنە دەيىن، جۇڭگو - لاوس تەمىر جولىنان جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنا دەيىن، پيراەۇس پورتىنان حامبانتوتا پورتىنا دەيىن، ءبىر توپ ءتۇيىندى نىساندار جالپى بەتتىك ىلگەرىلەپ، الەمنىڭ ءار قۇرلىعىنا ىقپال جاسايتىن، دۇنيە جۇزىندەگى ءار مۇحيتتاردى جالعاستىراتىن ءوزارا پايدا جەتكىزۋ، سەلبەسۋ تورى العاشقى قادامدا قالىپتاستى.
”ءتوراعا شي جينپيڭ ورتاعا قويعان ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى مەن ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ باستاماسى سەلبەسۋدىڭ، بەيبىتشىلىكتىڭ جانە دامۋدىڭ شىنايى ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىندىرىپ، دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ جالپىلىق تالاپ - تىلەگىن ايگىلەدى“، - دەدى پاكيستاننىڭ زۇڭتۇڭى الۆي.
”قۇلىقتى ادام جالعىز قالمايدى، وعان نيەتتەس سەرىك قالايدا تابىلادى“. ىندەت الدىندا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ سەلبەستىگى تاسقىنداعان ومىرشەڭ كۇش قاۋلاتتى. 2020 - جىلدىڭ الدىڭعى 8 ايىندا جۇڭگونىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ سەلبەستىك سەرىكتەستىكتەرىمەن جاساسقان ساۋدا سوماسى 5 تريلليون 860 ميلليارد يۋانعا جەتتى. 2020 - جىلى 11 - ايدىڭ باسىنا دەيىن قاتىناعان جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزدارى 10 مىڭنان اسىپ، تاسىمالدانعان تيەۋىش قوراپ سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％50تەن استام ارتتى. قاربالاس ”قۇرىش كەرۋەندەر“ قيىن - قىستاۋ كۇندەردە ءار ەلدىڭ قول ۇستاسا سەلبەسۋىنىڭ، تاعدىرلاس بولۋىنىڭ جاندى كورىنىسى سانالادى.
بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى وركەندەتۋ جوسپارى مەكەمەسىنىڭ باستىعى شتەينەر بىلاي دەدى: جۇڭگو ءوزىن دامىتۋعا تالپىنىپ قانا قويماي، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى جانە ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋ ارقىلى بولاشاقتاعى حالىقارالىق سەلبەستىك پەن ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جاڭا بولاشاعىن اشتى.
بۇل جاڭا بولاشاقتا كەدەيلىكتى جويۋ، بىرگە دامۋ ءتيىستى ماڭىز الادى. جەنەۆادا ءتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە جۇزىنە ءار ەلدىڭ جۇڭگو دامۋىنىڭ قولايلى جاعدايىنان پايدالانۋىن قارسى الاتىندىعىن جاريالادى. سوڭعى جىلدارى جۇڭگونىڭ دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا قوسقان جىلدىق ورتاشا ۇلەسى شامامەن ％30تى ساقتاپ، ءار ەلدىڭ دامۋىنا ۇزدىكسىز تۇردە قوزعاۋشى كۇش جانە وراي بەردى. جۇڭگو دۇرىس بورىش - مۇددە كوزقاراسىن ۇستانىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان قالىڭ ەلدەرمەن تاباندى تۇردە بىرگە تۇرىپ، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار باس قوسۋىنىڭ جانە جۇڭگو - اراب ەلدەرى، جۇڭگو - لاتىن امەريكا ەلدەرى تالقى مىنبەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن ءبىر - بىردەن تياناقتاندىرىپ، جاردەم بەرۋدى، كومەكتەسىپ سالىپ بەرۋدى كۇشەيتىپ، جونگە سالۋ تاجىريبەلەرىن ورتاقتاسىپ، كەدەيلىككە، مەشەۋلىككە سوعىس جاريالاپ، سيىسىمدى، جالپىعا ءتيىمدى دامۋدى بىرگە جەبەدى.
2020 - جىلى 12 - ايدىڭ 30 - كۇنى كەشتە ءبىر ماڭىزدى حابار دۇنيە جۇزىنە دەرەۋ تارالدى: جۇڭگو - ەۆروپا قارجى قوسۋ كەلىسىمى جونىندەگى كەلىسسوز ءدال ۋاعىندا اياقتادى! وسىنىڭ الدىنداعى ءبىر جارىم ايدا جۇڭگو جاپونيامەن، كورەيامەن، اۆستراليامەن، جاڭا زەلانديامەن جانە شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەر وداعىنداعى 10 مەملەكەتپەن بىرگە «وڭىرلىك جالپى بەتتىك ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس كەلىسىمىنە» رەسمي قول قويدى. شەتەل اقپارات قۇرالدارى شولۋ جاساپ، مۇنى سىڭار جاقتىلىققا، قورعامپازدىققا بەرىلگەن پارمەندى سوققى، كوپ جاقتىلىقتىڭ ەلەۋلى جەڭىسى دەستى.
”جۇڭگونىڭ كوپ جاقتىلىقتى قولداۋ بەكىمى وزگەرمەيدى“، ”قورعامپازدىقپەن اينالىسۋ بەينە ءوزىن قاراڭعى ۇيگە قاماپ قويعانمەن بىردەي، داۋىلدى نوسەردەن ىقتاعانداي كورىنگەنىمەن، كۇن شۋاعى مەن اۋادان ماقرۇم قالادى“، ”جۇڭگونىڭ اشقان ەسىگى جابىلمايدى، ول بارعان سايىن ايقارا اشىلا تۇسەدى“... ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ جول باستاۋىندا، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو قارسى جەل مەن كەرى تولقىننان تايسالماي، تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا بەرىك تۇرىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىن وزەك ەتكەن حالىقارالىق جۇيەنى باتىل قورعاپ، 20 ەل توبى، بريكس ەلدەرى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى سياقتى كوپ جاقتى مەحانيزم قۇرىلىستارىنا بەلسەنە قاتىناسىپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، كوپ جاقتىلىق پەن حالىقارالىق تۋراشىلدىقتى، ادىلەتتىلىكتى قورعايتىن شەشۋشى كۇشكە اينالدى.
”جۇڭگو كوپ جاقتىلىقتىڭ ماڭىزدى تىرەگىنە اينالدى، ال ءبىزدىڭ كوپ جاقتىلىق نىساناسىن امالياتتا ايگىلەۋىمىز ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى“، - دەدى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتتەريس.
جالپى جۇرت ءۇشىن ۇلى مۇرات جولىمەن ءجۇردى
ىندەتتەن كەيىنگى داۋىردە ادامزات قايتۋى كەرەك؟ دۇنيە قايدا بارادى؟ 21 - عاسىردىڭ ءۇشىنشى 10 جىلدىعىنىڭ باستاماسىندا تۇرىپ، الۋان ءتۇرلى الاۋىزدىق، قاراما - قارسىلىق جانە بۇلىڭعىرلىق الدىندا ادامدار جاۋاپ كۇتۋدە.
4 جىلدىڭ الدىنا قايىرىلا قاراساق، ءتوراعا شي جينپيڭ مەملەكەتتەر سارايىنىڭ مىنبەرىندە ادامدارعا مىنانى ايتتى: دۇنيە جۇزىندە مۇلدە حاۋىپسىز جايلى جەر جوق، ءبىر ەلدىڭ حاۋىپسىزدىگى وزگە ەلدىڭ الاساپىراندىعى ۇستىنە قۇرىلماۋى كەرەك، وزگە ەلدىڭ قوقان - لوقىسى سول ەلدىڭ وزىندەگى سىن - سايىستارعا اينالۋى دا مۇمكىن.
الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ىستەرى تۋرالى ايالداعاندا، ءتوراعا شي جينپيڭ تاعى مىنانى ەرەكشە اتاپ كورسەتتى: ”قۇس تۇماۋى، ەبولا، زيكا سياقتى ىندەتتەر حالىقارالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىنە ۇزدىكسىز ساقتىق دابىلىن قاقتى“.
بۇل كۇندەرى ”ساقتىق دابىلى“ تاعى دا دۇنيە ءجۇزىنىڭ جەر - جەرىندە قاعىلدى: جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى ءبىر عاسىردان بەرگى كۇللى الەمدەگى ەڭ اۋىر جۇقپالى اۋرۋدىڭ جاپپاي تارالۋى بولىپ، حالىقارالىق تارتىپكە بۇرىن بولماعان سوققى اكەلدى. توتەنشە كۇردەلى حالىقارالىق جاعداي الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ 2020 - جىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى جەلىلەس جوعارى دارەجەلىلەر ماجىلىسىنە قاتىناسقان كەزدە تالاي رەت ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، جۇڭگو قۋاتتاماسىن ءتۇسىندىرىپ، جۇڭگو جوباسىن العا قويىپ، ءار ەلدى تار شەڭبەر مەن نولدىك جيىنتىق ويىنى وي جەلىسىنەن ارىلىپ، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتىپ، جالپىعا بىردەي حاۋىپسىزدىكتى بىرگە قورعاپ، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ تاعدىرىن بىرگە يگەرۋگە ۇندەدى، ونىڭ رۋحاني باس ماقساتى جەنەۆاداعى سوزىمەن تامىرلاس بولىپ، جاپپاي قۇپتاۋعا يە بولدى.
”ءار ەل جاڭالىق اشا دامۋ، سايكەستى دامۋ، جاسىل دامۋ، اشىق دامۋ، بىرگە يگىلىككە كەنەلەتىن دامۋ سىندى جاڭا دامۋ ۇستانىمىن ورناتىپ، جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسىنىڭ تاريحي ورايىن يگەرىپ، ىندەتتەن كەيىنگى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ’جاسىل قالپىنا كەلۋىن‘ ىلگەرىلەتىپ، باياندى دامۋدىڭ قۋاتتى بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرۋ كەرەك“. جاسىل، تومەن كومىرتەكتى بولۋعا تاباندى بولىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ قاتار تۇرۋىنا، قاتار ءومىر سۇرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ەكولوگيالىق ورتانى ءومىردى ارداقتاعانداي قاستەرلەۋ − ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ دايەكتى قۋاتتاماسى.
مەيلى كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدىڭ «پاريج كەلىسىمىن» جاساسۋدى ىلگەرىلەتۋدە بولسىن، الدە جاسىل ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋدە بولسىن، مەيلى ەكولوگيالىق وركەنيەتتى زور كۇشپەن باستاماشىلدىقپەن دارىپتەۋدە بولسىن، الدە جۇڭگونىڭ ”كومىرتەگى قوس توتىعىن ىعىستىرۋدى 2030 - جىلدان بۇرىن جوعارى شەكتە تىزگىندەۋگە كۇش سالىپ، 2060 - جىلدان بۇرىن كومىرتەگىن بەيتاراپتاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا قول جەتكىزۋگە قۇلشىناتىندىعى“ سىندى ايبىندى ۋادەنى بەرۋدە بولسىن، ءتوراعا شي جينپيڭ باستان - اياق ۇزاق بولاشاقتى كوزدە ۇستاپ، جۇڭگونى تازا دا كورىكتى دۇنيە ءجۇزىن قۇرۋ ءۇشىن باتىلدىقپەن الدا جۇرۋگە باستادى.
”جۇڭگو ءوزىنىڭ جاسىل دامۋىندا ەرەكشە ناتيجەگە قول جەتكىزىپ قالماستان، تاعى وزگە ەلدەرمەن تاجىريبەسىن ورتاقتاستى، سەلبەستىك ورىستەتتى، بۇل ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمىن ايگىلەدى“، - دەدى ماراككو افريكا - جۇڭگو سەلبەستىك جانە دامۋ قوعامىنىڭ ءتوراعاسى ناسسەر بۇسيبا.
”ۇلى مۇرات جولى جالپىعا ورتاق“. بۇل ءتوراعا شي جينپيڭ سويلەگەن سوزدەرىندە تالاي رەت سيتاتقا العان جۇڭگونىڭ ناقىلى. جۇڭحۋانىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ ”جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋدى“، ”جاراسىمدى بولۋ ءارى ءوز ەرەكشەلىگىن ساقتاۋدى“ دارىپتەۋى، تۇرلىشە مەملەكەتتەردىڭ، تۇرلىشە ۇلتتاردىڭ ”كوركەمدىكتى ورتاقتاسۋىن“، ”الەمنىڭ ۇلى بىرلىگىنە ۇمتىلۋىن“ ارداقتاۋى ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمىمەن تەرەڭ توعىسقان مادەنيەت گەنىنە اينالدى.
ايتسەدە دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ تەرەڭ وزگەرۋىن ۇدەتىپ، حالىقارالىق ارنادا ەلەۋلى وزگەرىستەر تۋدىردى. كوز اياسى تار، كونە سۇردەكتەن، ەسكىلىكتەن جازبايتىن كەيبىرەۋلەر ”وركەنيەتتەر قاقتىعىسى“، ”ناسىلدىك ارتىقشىلىق“، ”ءبىر ەل باسىمدىعى“ سياقتىلاردى كوككە كوتەرىپ، اناعۇرلىم كوپ سىڭار جاقتىلىق، ارازدىق جانە وشپەندىلىك تۋدىرۋعا ۇرىندى.
4 جىلدان بەرى ءتوراعا شي جينپيڭ كوپتەگەن حالىقارالىق ورتادا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ادامزات وركەنيەتىنىڭ الۋان تۇرلىلىگى − دۇنيە ءجۇزىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى، سونداي - اق ادامزات العا باسارلىعىنىڭ قاينار بۇلاعى. وركەنيەت اۋىس - كۇيىسپەن اجارلانادى، وركەنيەت ءبىر - بىرىنەن ۇلگى الۋمەن باييدى. ”تەك الۋان تۇرلىلىك بارىسىندا ءوزارا قۇرمەت ەتىپ، ءبىر - بىرىنەن ۇلگى الىپ، جاراسىمدى تۇردە قاتار ءومىر سۇرگەندە عانا، دۇنيە ءجۇزى باي دا الۋان ءتۇرلى بولادى، گۇلدەنىپ - كوركەيە تۇسەدى“.
شىعىستىڭ پاراساتىنا تولى جۇڭگو سوزدەرى تاريحتىڭ سان وزگەرىسىن باستان كەشكەن تەرەڭ سونى پىكىردى انىق اڭعارتىپ، بەيبىتشىلىكتى سۇيەتىن، العا باسۋعا ۇمتىلعان ادامدار ۇندەستىگىن تۋدىردى. انگليانىڭ وقىمىستىسى مارتين جاك: ”جۇڭگو ءبىر ءتۇرلى ’جاڭا مۇمكىندىك‘ ازىرلەپ، سەلبەسىپ بىرگە يگىلىككە كەنەلەتىن، بىرگە قۇرىپ، بىرگە يگىلىكتەنەتىن وركەنيەتتەر دامۋىنىڭ جاڭا جولىن اشتى. بۇل بۇرىنعىلار ىستەپ كورمەگەن ۇلى باستاما، سونداي - اق دۇنيەنى وزگەرتەتىن ۇلى جاسامپازدىق“، - دەدى.
”كوكتەم كەلىپ قۇلپىردى گۇل - جاپىراق، مىڭ بوياۋلى تۇسكە ەندى كۇللى اتىراپ“. جەنەۆاداعى مەملەكەتتەر سارايىنداعى تاريحي ءسوزدى نەگىزگى ءتۇيىن ەتىپ، تاريحقا قايىرىلا قاراپ، قازىرگىنى باعامداپ، بولاشاققا كوز جىبەرەيىك. ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمى ادامزاتتىڭ ورتاق قۇندىلىعى مەن ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىن قامتىپ، ءار ەل حالقىنىڭ كوكەي تەستى تالپىنىسىن بەينەلەپ، تاريحي بىرتىندەپ ىلگەرىلەۋدىڭ نەگىزگى بەتالىسىن كورسەتتى، مۇنىڭ قۇدىرەتتى وركەنيەت بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرىپ، دۇنيە ءجۇزىن اناعۇرلىم كوركەم بولاشاققا باستايتىندىعى داۋسىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 1 - ايدىڭ 17 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
