قارامايلى قالاسى جايرانبۇلاق رايونى ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسىن“ اشتى
تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەت جۇرت جۇرەگىن نارلەندىردى
□ انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گى يوۋجۇن
ەرىكتى ءتىلشى/ جاڭ جيڭ
”قازانداعى مايعا اقىرىن اۋدارىستىرىپ ايۋ بالدىرعاندى ءتۇسى سارعايعانشا قۋىرىپ، ودان سوڭ ءدارىنى ءسۇزىپ الىپ شىعامىز، ءدارى مايىنىڭ ىشىنە بال جانە ارا بالاۋىز قوسىپ، ەرىگەنشە باياۋ ارالاستىرامىز، ودان سۋىتىپ سىقپا ماي كۇيىنە كەلگەنى ءدال ايلاۋىق سىقپا مايى بولادى. جازدا ماسا شاقسا، تاماق پىسىرعاندا مايعا كۇيىپ قالعاندا، تۇگەلدەي ايلاۋىق سىقپا مايىن جاعۋعا بولادى...“ 1 - ايدىڭ 12 - كۇنى ساعات 20دا شىن نانىڭ ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى“ ۋشين الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ ”مەنىڭ الەۋمەتتىك اۋماعىم، مەنىڭ ءۇيىم“ اتىنداعى ۋيچات توبىندا ۋاعىندا ساباق باستادى.
قول تەلەفونعا قاراپ تىكە تاراتىپ تۇرعان شىن نا ءبىر جاعىنان ءوزى ىستەپ كورسەتسە، ەندى ءبىر جاعىنان جۇمىس ءتارتىبى مەن ماڭىزدى تۇيىندەردى ءتۇسىندىردى. ەكراننىڭ انا باسىندا تۇرعىندار ۇيرەنىپ ىستەپ جاتتى، ونىڭ ۇستىنە ءالسىن - ءالى شىن نامەن سويلەسىپ قويادى. قىسقا عانا جارتى ساعاتتا شىن نانىڭ ايلاۋىق سىقپا مايىن بايىرعى تاسىلمەن جاساۋ ساباعى ءوتىلىپ بولدى.
شىن نا قارامايلى قالاسى جايرانبۇلاق رايونى (جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق اشۋ رايونى) سانپيڭ جولى ءمالىسى ۋشين الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، سونداي - اق الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى“ ساباق نىسانىنىڭ جاۋاپتىسى. ءار سەيسەنبى كۇنگى ساعات 20 كەزى شىن نا جانە تۇرعىنداردىڭ ءوزارا ۋادەلەسكەن ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى“ ءساتى.
قارامايلى قالاسى جايرانبۇلاق رايونى (جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق اشۋ رايونى) پارتكومىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى جيا رۇيجيا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلعاننان بەرى جايرانبۇلاق رايونى (جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق اشۋ رايونى) ءماجىلىس رۋحىن ۇيرەنۋدى، ۇگىتتەۋدى، دايەكتىلەندىرۋدى توڭىرەكتەي شينجياڭدى مادەنيەت ارقىلى نارلەندىرۋ ينجەنەرياسىن ىلگەرىلەتىپ، ۇگىت - لەكسيانىڭ كوڭىلدى تاربيەلەۋ ادىستەرىندە جاڭالىق اشىپ، جوبالاپ، تۇرلىشە قاجەتتى دالمە - ءدال ءتۇيىلىستىرىپ، بىلىنبەي اسەر ەتۋ بارىسىندا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتىپ، پارتيا رۋحىنىڭ بۇقارا وتباسىلارىنا ەنۋىنە مۇمكىندىك تۋدىردى. ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى“ سونىڭ ءبىر فورماسى.
بۇل ساباقحانادا تۇرعىندار ۇيدەن شىقپاي - اق قاعاز جاساۋ ونەرىن، بەت الەمىش سىزۋ، قۇيما ءارىپ باسپا ونەرى، كەستەشىلىك بۇيىمدارىن جاساۋ سياقتى بەيزاتتىق مادەني مۇرا نىسانى بويىنشا 100دەن ارتىق جاساۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنە الادى. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن وسى زامانعى مادەنيەتپەن بىرلەستىرگەن، مادەنيەت سيپاتى، قىزىقتىرۋ سيپاتى، باستان كەشىرۋ سيپاتى ءبىر تۇلعالانعان مۇنداي ساباقتار وتىلە سالىسىمەن تۇرعىنداردىڭ، بۇقارانىڭ كەڭىنەن قارسى الۋىنا يە بولدى.
”ءار رەتكى ساباقتاعى تابىسىمىز مول بولدى“، - دەدى ۋ شين الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى ابلەت سۇلايمان. ابلەتتىڭ قۇلاعىندا اقاۋ بولعانىنا 10 جىلدان اسقان ەدى، جايشىلىقتا كورشىلەرمەن كوپ بارىس - كەلىس جاسامايتىن. ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى“ ارقىلى ول ءوزىنىڭ جۇمىستان سىرتقى تۇرمىسىن بايىتىپ عانا قالماستان، كورشىلەرمەن دە جاقىنداسا ءتۇستى. ءار رەت سەيسەنبى كۇنى كەش سايىن ول كورشىلەرىن ۇيىنە كەلىپ بىرگە ينتەرنەت جەلىسىندە ساباق وقۋعا، شەبەرلىك تۋرالى بىرگە پىكىر اۋىستىرۋعا ۇسىنىس ەتەدى.
تور ارقىلى سۋدا قالقىپ تۇرعان تالشىقتى ءسۇزىپ الىپ سۋلى قاعاز پاراعىنا اينالدىرعان سوڭ سۋىن سىعىپ ارىلتىپ، ودان كەيىن كەپتىرىپ قاعازعا اينالدىرۋعا بولادى... ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسىندا“ شىن نا قولىمەن جاساپ كورسەتە تۇرىپ، تۇرعىندارعا تۇت قاعازىنىڭ ەجەلگى تاريحىن تانىستىردى: ”تۇت قاعازى تۇت اعاشىنىڭ قابىن شيكىزات ەتىپ جاسالادى، 40 نەشە جۇمىس ءتارتىبى بار، بۇكتەۋگە ءتوزىمدى، قۇرت تۇسپەيدى، ىلعالعا شىدامدى، مىڭ جىل وتسە دە ءتۇسى وزگەرمەيدى... جۇپ - جۇقا عانا ءبىر پاراق تۇت قاعازى جۇڭگونىڭ قاعاز جاساۋ ونەرىندەگى ’قالىندى‘ دەپ اتالعان“.
شىن نانىڭ تۇسىندىرمەسىن انىق ەستۋ ءۇشىن ابلەت تەلەفوننىڭ داۋىسىن ەڭ جوعارى شەكتە قويدى. ول ەلىكتەپ ىستەي ءجۇرىپ، اسەرلەنە: ”ءبىز ءار كۇنى ىستەتەتىن قاعازدى ەڭ ەرتەدە ءبىزدىڭ جۇڭگولىقتار تاپقىرلاعان. جۇڭگولىق رەتىندە شەكسىز ماقتانامىن جانە داڭق سەزىنەمىن“، - دەدى.
جالعىز بۇل عانا ەمەس، ”بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسىنان“ ۇيرەنگەن قورعاسىن ءارىپ باسپا ونەرى دە كوپشىلىكتىڭ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ مادەنيەتىنە دەگەن سەنىمىن بەكەمدەي ءتۇستى.
”جۇڭگونىڭ ەرتەدەگى 4 ۇلكەن تاپقىرلىعىنىڭ ءبىرى رەتىندە، قۇيما ءارىپ باسپا ونەرىنىڭ جارىققا شىعۋى از ساندى ادام عانا كىتاپ وقيتىن جانە تاربيەلەنەتىن جاعدايدى وزگەرتىپ، مادەنيەتتىڭ، عىلىمنىڭ، تەحنيكانىڭ تارالۋىن ىلگەرىلەتىپ، ادامزاتتىڭ يدەياسى جانە قارىم - قاتىناسى ءۇشىن ەلەۋلى ۇلەس قوستى“. ينتەرنەت ساباقحاناسىن كورگەن سوڭ، تۇرعىن لي جانچىڭ ماقتانا وسىلاي دەدى.
جيا رۇيجيا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”’بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسى‘ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتتى ’جانداندىرا‘ ءتۇستى، سونداي - اق بۇقارانى كەڭىنەن قاتىناسۋعا باۋراعان ۇگىت - لەكسيا ماركا قيمىلىنا اينالىپ، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋدى ناقتى تياناقتاندىردى“.
تۇرعىندار ۇگىت - لەكسيا قيمىلىنا قاتىناسۋ ارقىلى رۋحاني جاقتان ناتيجەگە قول جەتكىزىپ قالماستان، زاتتىق جاقتان دا تابىسقا كەنەلدى.
”قازىر مەن سەيسەنبى كۇنگى جەلىدەگى بەيزاتتىق مادەني مۇرا ساباقحاناسىن ەڭ اسىعا كۇتەمىن. ودان جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن ۇيرەنىپ قالماستان، ساباقحانادا ۇيرەنگەن شەبەرلىكتەردى قولدانىپ، بايىرعى تاسىلمەن جاسالعان ەرىن بوياۋ، بايىرعى تاسىلمەن جاسالعان ءيىس ماي دورباسى سياقتى قولونەر بۇيىمدارىن ۋيچات ساۋداسى ارقىلى ساتتىم“، - دەپ ۋشين الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى ءبيجامال ورحان ءوزىنىڭ ناتيجەسى مەن قۋانىشىن ءبولىستى.
