□ انار بۇلت/شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ميھىرگۇل ناسىر
لابا مەرەكەسىنىڭ وتكەنى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ كەلگەنى دەگەن ءتامسىل بار. كوكتەم مەرەكەسىنىڭ قادامى بارعان سايىن جاقىنداپ، ادامدار كوكتەم مەرەكەسىنىڭ زاتتارىن ساتىپ الۋدى كۇن تارتىپكە قويدى، ءارقايسى ءىرى ساۋدا سارايلارى مەن ەرەن بازارلار ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارىن قاتاڭ تياناقتاندىرۋ العى شارتىندا، كوكتەم مەرەكەسى زاتتارىن ءتۇرلى جولدارمەن كۇسەت ساتۋدى باستادى.
1 - ايدىڭ 28 - كۇنى ءتىلشى ءۇرىمجى قالاسىنداعى كوپتەگەن ساۋدا سارايلارىنا، ەرەن بازارلارعا بارىپ جاعداي ۇعىسقاندا، كوكتەم مەرەكەسى زاتتار بازارىنىڭ بىرتىندەپ قىزىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ەرەكشە ونىمدەرى، قانت - كامپيت، شاراپ، ازىق - تۇلىك، مەرەكەلىك ساۋعا، كيىم - كەشەك، اشەكەي بۇيىمدار، كۇندەلىكتى تۇتىنۋ بۇيىمدارى... ءار الۋان تاۋارلاردىڭ كوپتەگەن قالا تۇرعىندارىن ساتىپ الۋعا باۋراعاندىعىن كوردى.
ءتۇس الەتى، ءتىلشى CCMALL ءداۋىر الاڭىنىڭ جەر استى 1 - قاباتىنداعى قالا تاڭداۋلى بۇيىمدار دۇكەنىنە كىرىسىمەن، شات - شادىمان كوكتەم مەرەكەسى مۋزيكاسى قۇلاعىنا كەلدى. ”مۇندا كوكتەم مەرەكەسى زاتتارى مول - اق ەكەن، قايسىلارىن تاڭداسام بولار؟“ قالا تۇرعىنى ۋاڭ اپاي ەرەن بازاردىڭ كىرە بەرىسىندەگى كوزدىڭ جاۋىن العان قانت - كامپيت، پىراندىك، شوكىلات، قۇرعاق جەمىس قويىلعان سورەنىڭ الدىندا قايسىسىن تاڭدارىن بىلمەي داعداردى. ”نەمەرەم قاتتى قابىقتى جەمىستەردى ۇناتادى، ونان كوبىرەك الايىن. تاعى قانت - كامپيت بار، تىسكە زياندى دەي تۇرعانمەن، كوكتەم مەرەكەسى كەلىپ قالدى عوي، ونى دا جەۋ كەرەك“. ارى - بەرى سالىستىرعاننان كەيىن، ۋاڭ اپاي ءبىر جاشىك قاتتى قابىقتى جەمىستەر سيلىق قورابىن، ءبىر دوربا كىرتىلدەك كامپيتتى زات ساتىپ الۋ ارباسىنا سالدى. ”امانداسا كەلگەن تۋىستارعا سيىر ءسۇتىن سيلاعان ءبىرشاما ۇيلەسىمدى، ۇيدە ۇنەمى بولۋعا ءتيىس جاس جەمىس، شەكىلدەۋىك، جەر جاڭعاعىنان دا ءبىراز ساتىپ الايىن“... سويلەي ءجۇرىپ، باستابىندا بوس تۇرعان زات ساتىپ الۋ ارباسىن بىرتىندەپ لىق تولتىرىپ الدى.
ءتىلشى كوكتەم بوساعالىعى، قىزىل تۇمشامالى شام، قىزىل تۇيىنشەك، اسپا اشەكەي، كوكتەم مەرەكەسىندىك سيلىق قوراپشاسى سياقتى ”كوكتەم مەرەكەسىنىڭ ارنايى بۇيىمدارىنىڭ“ ەرەن بازاردىڭ ەڭ كورنەكتى جەرىنە قويىلعاندىعىن كوردى. ەرەن بازاردىڭ قاق ورتاسىندا كوپتەگەن تاۋارلار قىزىل ءتۇستى ”سيىر فاكتورىمەن“ توعىستىرىلىپتى.
حۇڭسان اينالماسىنداعى يوۋحاۋ بايشىڭ ەرەن بازارىندا بۇيرەكشە جەمىس، جاڭعاق ءدانى، ورمان جاڭعاعى، بادام سياقتى قاتتى قابىقتى جەمىستەر بىرىكپە سيلىق قوراپشاسى اسەمدىگىمەن تالاي ادامدى ساتىپ الۋعا باۋرادى. ”سيلىق قوراپشاسىنداعى قاتتى قابىقتى جەمىستەر بولشەك ساتىلاتىن جەمىستەن قىمباتىراق، ءبىراق كوكتەم مەرەكەسى كەلىپ قالدى، بىزگە قاجەتى دە وسىنداي راي، ساتىپ الىپ تۋىستارعا، دوس - جاراندارعا سيلىق رەتىندە ۇسىنساڭىز ءبىرشاما تاتىمدى سەزىلەدى“. ءوزى ۇناتقان كوكتەم مەرەكەسى زاتتارىن تاڭداپ الىپ جاتقان لين مىرزا تىلشىگە بىلاي دەدى: تۋىس - تۋعان، دوس - جاراندارىمىزدىڭ قىزمەتى قاربالاس، جايشىلىقتا وتە سيرەك كەزدەسەمىز، سوندىقتان كوكتەم مەرەكەسىندە ولارعا بەرەتىن سيلىقتى تاڭداعاندا، ءسوز جوق، زەر سالعانىم ءجون.
ءتىلشى ءارقايسى ءىرى ساۋدا سارايلارى مەن ەرەن بازارلاردىڭ ەڭ زور تيىمدىلىك، بەلگىلى سوماعا تولسا ارزانداتۋ، ساتىپ السا تاعى سيلاۋ، تىكە ارزانداتۋ سياقتى ساتۋدى كۇسەتتەندىرۋ قيمىلدارىن جابال ورىستەتىپ، تۇتىنۋشىلاردى شىن مانىندە ناقتى تيىمدىلىككە كەنەلتكەندىگىن كوردى. قىزمەتكەرلەر بىلاي دەدى: قازىر ەرەن بازاردا ادامدار وتكەن اپتاداعىدان كوبەيدى، دەگەنمەن كوكتەم مەرەكەسى زاتىن ساتىپ الۋدىڭ ورلەۋى ءالى كەلە قويعان جوق. ”قازىر تيىمدىلىك جاساۋ سەرپىنى ءبىرشاما زور، بۇرىنعى تاجىريبەگە قاراعاندا، مەرەكەدەن بۇرىنعى ءبىر اپتا زات ساتىپ الۋدىڭ ورلەۋ كەزەڭى. ىندەت كەزىندە قالا تۇرعىندارىنىڭ توپتالۋىنان ساقتانۋ ءۇشىن، كوپشىلىك ەڭ جاقسىسى كوكتەم مەرەكەسى زاتىن الدىن الا ساتىپ العانى ءجون، سوندا الاڭسىز بولادى“.
حۇڭسان اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ساۋدا بازارىندا ءتىلشى قۇرعاق جەمىس دۇكەندەرىندە، قۋىرما ازىقتار دۇكەندەرىندە پىستە، مەيىز، قۋىرعان شەكىلدەۋىك، قۋىرعان جەر جاڭعاعى سياقتىلاردىڭ بارلىعى بار ەكەنىن كوردى... ءبىر قۇرعاق جەمىس دۇكەنىندە دۇكەن قوجايىنى وتە ەپتىلىكپەن شىلان قوراپتاپ جاتىر. ساتۋ جاعدايىن سۇراعاندا، ايەل قوجايىن: ”ءار كۇنى تۇستەن بۇرىن ساۋدا ءبىرشاما جاقسى، بۇرىنعى جىلدارعا ۇقسامايتىنى، بيىل كوپتەگەن قاريدارلار ۋيچاتتا تاپسىرىس بەردى“، - دەدى.
ىشىنە قاراي جۇرگەندە كوكونىس، پراندىك، ەت تۇرلەرى سياقتىلاردىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەر ساۋدا بازارى. ”قوي ەتىنىڭ كيلوگرامى 70 يۋان، سيىر ەتىنىڭ كيلوگرامى 80 يۋان“، - دەپ ءبىر ەت دۇكەنىنىڭ الدىندا دۇكەن قوجايىنى باعا سۇراعان گاۋ مىرزاعا تانىستىرىپ تۇر. گاۋ مىرزانىڭ بيىل بۇكىل وتباسىمەن شانشيدەگى مەكەنىنە كوكتەم مەرەكەسىن وتكىزۋگە قايتپايتىندىعىن ەستىگەن دۇكەن قوجايىنى كۇلىمسىرەپ تۇرىپ: ”بارەكەلدى، وسىندا قالىپ ءۇرىمجىنىڭ وزگەشە كوكتەم مەرەكەسى رايىن سەزىنۋ كەرەك. قوي ەتى دەنەدەگى سۋىقتى قايتارىپ، قان تولىقتايدى، كوكباۋىردى كۇتىمدەپ، اسقازاندى قۋاتتاندىرادى؛ سيىر ەتىندەگى بەلوكتىڭ قۇرامى جوعارى، ماي قۇرامى تومەن. بىرەر كيلوگرام الاسىز با؟“، - دەدى، گاۋ مىرزا دۇكەن قوجايىنىنىڭ ۇسىنىسىن قۋانا قابىلدادى.
اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ساۋدا بازارىنان شىققاندا كۇن كەشكىرىپ قالىپتى، جولدىڭ ەكى جاعىنداعى بيىككە ىلىنگەن ۇلكەن تۇمشامالى قىزىل شامدار كوشە شىراقتارىمەن استاسىپ، قويۋ كوكتەم مەرەكەسى لەبى ەسەدى.
