− ”7 - تامىز“ ءماجىلىسى اشىلعان جەردەن تاريحتىڭ ءۇنى ەستىلەدى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جوۋ جيالۋ، يۇي پەي
ءدال وسى كۇنى، حانكوۋ قاپىرىق ىستىق بولدى.
پوياڭ كوشەسى 139 - ءنومىر، ورىستاردىڭ قۇرىلىس ۇلگىسىندەگى ءۇش قاباتتى سارى ءتۇستى عيمارات، عيماراتتىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى ءبىر بولمەنىڭ تەرەزەسى قاشاندا بەرىك جابۋلى تۇرادى.
1927 - جىلى 8 - ايدىڭ 7 - كۇنى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ پارتيا تاريحىنان ويىپ ورىن العان ماڭىزدى كۇن.
1927 - جىلى 4 - ايدىڭ 12 - كۇنى، جياڭ جيەشى شاڭحايدا كەرى توڭكەرىستىك ساياسي وزگەرىس قوزعادى، 3 ايدان كەيىنگى 7 - ايدىڭ 15 - كۇنى ۋاڭ جيڭۋي ۋحاندا ”كوممۋنيستىك پارتيادان ءبولىنۋدىڭ“ سويىلىن سوقتى، ۇلى توڭكەرىس جالپى بەتتىك ساتسىزدىككە ۇشىرادى. ۇلى توڭكەرىستىڭ ورتالىعى − قىزىل قالا ۋحاندى ءبىر كۇندە قورقىنىش بيلەپ، جۇڭحۋا دالاسى قاندى قىرعىن مەن ۇرەي ىشىندە قالدى.
ءومىر مەن ءولىمنىڭ وسى ءبىر قاتاڭ سىناعى الدىندا، جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ قالاي قاراي ءجۇرۋ كەرەكتىگى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى، ءسوز جوق، شەشۋگە ءتيىستى شەشۋشى ماسەلەگە اينالدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى شۇعىل جيىن اشىپ، العا ىلگەرىلەۋ بەتالىسىن ايقىنداۋدى ۇيعاردى.
ءماجىلىس 7 - ايدىڭ 28 - كۇنى اشىلادى دەپ بەلگىلەنگەن ەدى، ءبىراق اق تەررورلىقتىڭ تونگەن قاتەرى، قاتىناستىڭ قولايسىزدىعى سالدارىنان ءماجىلىس ۋاكىلدەرى تولىق كەلە المادى. ەڭ سوڭىندا چۇي چيۋباي، لي ۋيحان، جاڭ تايلەي، دىڭ جۇڭشيا، رىن بيشى قاتارلى 21 ۋاكىل وسى رەتكى ورتالىق دارەجەلى شۇعىل ماجىلىسكە قاتىناستى.
دىڭ شياۋپيڭ، لي ۋيحان قاتارلى كىسىلەردىڭ ەستەمەسىنە قاراعاندا، سول كەزدە ءماجىلىس ەكىنشى قاباتتا وتكىزىلىپتى، ءبىراق، ءسىرا، قايسى بولمەدە وتكىزىلگەنى بەلگىسىز. 1980 - جىلى، دىڭ شياۋپيڭ ءماجىلىس وتكىزىلگەن جەرگە قايتا ورالعاندا، ءماجىلىس اشىلعان جەردە تۇرىپ قايتا - قايتا ەسكە تۇسىرە كەلىپ، ءماجىلىس ارتقى بولمەدە اشىلعان بولۋى كەرەكتىگىن ايتقان ەدى.
”سول كەزدە جاعداي شۇعىل، جول قاتىناسى قولايسىز بولعاندىقتان، ءماجىلىس ۋاكىلدەرىنىڭ كەيبىرەۋى ديقان، كەيبىرەۋى ساۋداگەر بولىپ جاسانىپ كەلىپ، حابارشى توپقا ءبولىپ ءماجىلىس زالىنا جاسىرىن باستاپ كىرگەن“. ”7 - تامىز“ ءماجىلىسى اشىلعان جەر ەسكەرتكىش سارايى ۇگىت - تاربيە ءبولىمىنىڭ ءتۇسىندىرۋشىسى لي لان بالكوننىڭ تەرەزەسىن نۇسقاپ تۇرىپ مىنانى ايتتى: سول كەزدە كۇن قاتتى ىستىق بولعانىمەن، ءماجىلىستىڭ حاۋىپسىزدىگى ءۇشىن، بارلىق تەرەزە بەرىك بەكىتىلگەن. تۇستە ۋاكىلدەر الا جۇرگەن ازىقتارىن جەپ، قايناعان سۋ ءىشىپ، ءبىر كۇندىك ءماجىلىستى وسىلاي وتكىزەدى.
ءماجىلىستى چۇي چيۋباي، لي ۋيحان باسقارادى. ءماجىلىس ”ۇلى توڭكەرىستىڭ“ ساتسىزدىككە ۇشىراۋىنىڭ ساباقتارىن قورىتىندىلاپ، پارتيانىڭ قىزمەت مىندەتتەرىن تالقىلاپ، جەر توڭكەرىسىن جۇرگىزۋ جانە قارۋلى كوتەرىلىس جاساۋ باعىتىن تۇراقتاندىردى. ماۋ زىدۇڭ سوزىندە ”بۇدان كەيىن اسكەري ىستەرگە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ كەرەك، اكىمياتقا مىلتىق ارقىلى قول جەتەتىندىگىن، ءسوز جوق، ءبىلۋىمىز كەرەك“ دەگەن ايگىلى تۇجىرىمىن العا قويدى.
ەسىكتىڭ ساڭلاۋىنان وتكەن كۇن ساۋلەسى كونەتوز اعاش ەدەنگە ءتۇسىپ، شۇعىلاعا باستاپ تۇر.
توڭكەرىستىڭ بولاشاق تاعدىرى اسا بۇلىڭعىر كۇيدە تۇرعان ساتتە، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو حالقى شوشىعان جوق، باعىنعان جوق، ولار قاراڭعى تۇنەكتەن ءۇمىتتى كورىپ، ۇستىندەگى قان داعىن ءسۇرتىپ، تولاسسىز كۇرەس جولىنا ءتۇستى.
”7 - تامىز“ ماجىلىسىنەن كەيىن جۇڭگو كوممۋنيستەرى ماجىلىستە بەلگىلەنگەن باعىت بويىنشا، قارا تۇنەكتە توڭكەرىس تۋىن بيىك ۇستاپ، ىلگەرىندى - كەيىندى كۇزگى جيىن - تەرىن كوتەرىلىسى، حۋاڭما كوتەرىلىسى، گۋاڭجوۋ كوتەرىلىسى سياقتى ءبىر قىدىرۋ قارۋلى كوتەرىلىستەرگە باسشىلىق ەتتى، جۇڭحۋا دالاسىنىڭ بارلىق جەرىندە قارۋلى كۇرەستىڭ ۇشقىنى لاۋلادى. ماۋ زىدۇڭدى باستى ۋاكىل ەتكەن زور توپتاعى كوممۋنيستەر قىزىل ارميا مەن اۋىل - قىستاق توڭكەرىستىك بازاسىن قۇرۋدىڭ، دامىتۋدىڭ امالياتى ارقىلى جۇڭگو توڭكەرىسىن گۇلدەنۋ مەن جەڭىسكە بەت الۋعا ىلگەرىلەتۋدىڭ جولىن بىرتىندەپ تاپتى.
زامانا تولقىپ، زور وزگەرىستەردى باستان كەشىردى.
بۇگىنگى تاڭدا ءجۇز جىلدىق تاريحى بار مىنا توڭكەرىستىك تاريحي ءىز اۋەلگى جۇرتتىڭ اۋەلگى بەينەسىن ايگىلەدى، كورمەگە قويىلعان جۇزدەن استام مادەني ەسكەرتكىشتەر، فوتو سۋرەتتەر، باعالى تاريحي ماتەريالدار سول كەزدەگى زامان وزگەرىسىنەن، قاتەرلى جاعدايدان كۇش سالا قۇتقارعان توڭكەرىس تاريحىنان سىر شەرتەدى.
وتكەندە بولسىن، الدە قازىر بولسىن، ۋحان، قاشاندا قاھارمان قالا، وندا سانسىز قاھارمانداردىڭ تاريحي داستانى بار.
تاريح تەگەرشىگى دوڭگەلەپ 2020 - جىلعا كىردى. ىندەتتىڭ ”سۇراپىل داۋىل كوزى“ ۋحاندا ۇسكىرىك جەل سوقتىرىپ، اياز ءجۇردى. بۇل جەردە ىندەتكە قارسى قيان - كەسكى شايقاس جۇرگىزىلىپ، وسى ”قاھارمان قالا“ تاريحتىڭ اسا جاپالى زور سىناعىن باستان وتكەردى. ىندەت قۇتىرىنا ءورشىپ، بۇكىل قالا جابىلعان قارا تۇنەكتە ءبىر توپ ”قاراپايىم قاھارماندار“ كەۋدە كەرىپ العا شىعىپ، جاپا - ماشاقات، حاۋىپ - قاتەردەن قورىقپادى، ولاردىڭ قاھارماندىق ەرلىگىن ءداۋىر ۇمىتپايدى.
”مەن، ءتىپتى تەز جۇگىرۋىم كەرەك، سوندا عانا ءتىپتى كوپ ناۋقاستى ۆيرۋستىڭ ۋلى شەڭگەلىنەن قۇتقارىپ قالامىن“. ”حالىق قاھارمانى“ جاڭ ديڭيۇي وسىلاي دەدى.
ۋحانداعى ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە ول ”بۇلشىق ەتى سەمگەن“ دەنەسىن سۇيرەتىپ، اقساڭداي باسىپ، ۆيرۋسپەن ايقاسىپ، اجالمەن بەلدەسىپ، ۋاقىتپەن جارىسىپ، جينيىنتان شيپاحاناسىنداعى كادرلار مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردى باستاپ 2800دەن استام ناۋقاستى قۇتقارىپ، ەمدەپ، حۋبەيدى قورعاۋ شايقاسىنىڭ، ۋحاندى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوستى.
گۇلدەنگەن داۋىرگە ىلەسىپ، گۇلدەنگەن ءداۋىردىڭ ءۇمىتىن اقتادى. جاڭ ديڭيۇيدىڭ تۇلعاسى − ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە شايقاس جاساپ جاتقان بارلىق ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ، قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىلارىنىڭ، الەۋمەتتىك اۋماق كادرلارىنىڭ، ەرىكتىلەردىڭ ورتاق ىقشام كورىنىسى. بوران - شاشىندى ەلەڭ قۇرلى كورمەگەن وسى شايقاستا، ولار قول ۇستاسا العا ىلگەرىلەپ، دالمە - ءدال ساقتانىپ، تىزگىندەپ، ءومىردىڭ بولماشى ساۋلەسىمەن جەڭىسكە جەتكىزەتىن ءجىپ ەسىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتتەرى ارقىلى ”حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋ، ءومىردى بارىنەن جوعارى قويۋ“ ۇستانىمىن ايگىلەدى.
قازىر ”7 - تامىز“ ءماجىلىسى اشىلعان جەر ەسكەرتكىش سارايى ۋحانداعى ەڭ ايگىلى توڭكەرىستىك تاربيە بازاسىنا اينالدى. 26 جاستاعى جاۋ كاي - ي الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرى، كوكتەم مەرەكەسىنە تاياعان ءبىر دەمالىس كۇنى، ول اكە - شەشەسىن ەرتىپ وسى اراعا ەكسكۋرسيالاي كەلدى. ”اكەم ساقا پارتيا مۇشەسى، بۇگىن ونى ادەيى وسى اراعا ەرتىپ كەلدىم. تاياۋ ءجۇز جىلدىڭ الدىنداعى تاريحتى ەسكە ءتۇسىرىپ، ايرىقشا وزگەشە 2020 - جىلدان ءوتىپ، وسى ەلدىڭ باستان وتكەرگەن ازابى مەن قارسى كۇرەسىن، قيىنشىلىعى مەن شۇعىلاسىن اناعۇرلىم تەرەڭ سەزىندىم“، - دەدى جاۋ كاي - ي.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 2 - ايدىڭ 1 - كۇنى ۋحاننان بەرگەن حابارى)
