□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ ي
”بيىل ءبىز كوپ ءتولدى قوي، جۇپار ساڭىراۋقۇلاق ەگىمشىلىگى جانە تازا سۋ كاسىپ سالاسىن ءتۇيىندى تۇردە دامىتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ونان ارى ۇزارتىپ، ءتىپتى كوپ بۇقارانىڭ كاسىپ سالاسىن دامىتۋعا ات سالىسۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، كىرىستەرىن ارتتىرىپ بايۋلارىن ىسكە اسىرامىز“. 2 - ايدىڭ 8 - كۇنى قاراقاش اۋدانى سايباق اۋىلدىق پارتكومىنىڭ شۋجيى شۇي حۇڭچاڭ تىلشىلىك سۇحباتتى قابىلداعاندا بىلاي دەدى: كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا نەگىز ازىرلەۋمەن بىرگە، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە شارت - جاعداي ازىرلەدى.
”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە، تۇتاس رايون كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا شەشۋشى تابىسقا قول جەتكىزدى. تۇتاس رايوندا كەزەكتە اتقارىلىپ وتىرعان ولشەم بويىنشا، اۋىل - قىستاقتارداعى 3 ميلليون 64 مىڭ 900 كەدەي حالىق جالپى بەتتىك كەدەيلىكتەن ارىلىپ، 3666 كەدەي قىستاق تۇگەل كەدەيلىك تىزىمىنەن شەگىنىپ، 35 كەدەي اۋداننىڭ كەدەيلىك قالپاعى تۇگەل الىنىپ، شينجياڭنىڭ مىڭ جىلدان بەرگى مۇلدە كەدەيلىك ماسەلەسى تاريحي سيپاتتى شەشىم تاپتى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىندا بۇكىل رايوننىڭ جەر - جەرى كاسىپ سالاسىن دامىتۋدى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءتۇبىرلى شاراسى ەتۋگە تاباندى بولىپ، كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋدى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ءتۇبىرلى شىعار جولى ەتىپ، ”قان جاساۋ“ قۋاتىن كۇشەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ نەگىزىن اناعۇرلىم بەكەمدەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ساپاسىن جوعارىلاتىپ قانا قويماي، وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن پارمەندى جەبەپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن كىرىستەرىن ۇزدىكسىز ورنىقتى ارتتىرۋعا جەتەكتەدى.
ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، ەرەكشەلىكتى كورنەكتىلەندىردى
كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ باياندى بولۋىنىڭ تەتىگى كاسىپ سالاسىندا. كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ − ەڭ تىكە، ەڭ ءونىمدى ءادىس، سونداي - اق كەدەي وڭىرلەردىڭ قان جاساۋ يقۋاتىن كۇشەيتۋدىڭ، بۇقارانىڭ ءوز جەرىندە، جاقىن ماڭنان جۇمىستانۋىنا كومەكتەسۋدىڭ باياندى شاراسى.
بۇرىندارى ەسەك گۇما اۋدانىنداعى ەگىنشىلەرگە ەڭ تانىس ءۇي جانۋارى ەدى، قازىر ەسەك شارۋاشىلىعى گۇماداعى بۇقارانىڭ كىرىستەرىن ارتتىرۋداعى، بايۋداعى جاڭا كاسىپ سالاسىنا اينالدى.
”مەنىڭ ءار ايداعى كىرىسىم وتباسىمىزداعى 3 جاننىڭ وتكەندەگى كىرىسىنەن الدەقايدا كوپ“، - دەپ ءسوزىن ساباقتاعان گۇما اۋدانى كىلىياڭ اۋىلى يۇلعۇنجاي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سالامات تۇرىپتىڭ ايتۋىنشا: ەسەك شارۋاشىلىعىنىڭ قارىشتاپ دامۋىنىڭ ارقاسىندا، ءوزى ەسەك باعىمشىلىق ورتالىعىنىڭ باقتاشىسىنا اينالعان، ءار ايدا قولعا تيەتىن 3000 يۋانعا جۋىق ەڭبەكاقىسى دا ونىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا سەپتىگىن تيگىزگەن.
سالاماتتىڭ ءار كۇنى ەسەكتەردى دەن قويا باعۋىنىڭ استارىندا جىلدام جەتىلىپ كەلە جاتقان كاسىپ سالاسى جاتىر. سوڭعى جىلدارى گۇما اۋدانى باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىنە سۇيەنىپ، ەسەك شارۋاشىلىعى تىزبەگىن ۇزدىكسىز ۇزارتىپ، ەسەك ءسۇتىن جوعارى قوسىمشا قۇنعا يە مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنە اينالدىردى. مەجە بويىنشا، ءسۇتتى كەزىندە ەسەكتەن كۇنىنە 2 كيلوگرام ءسۇت الۋعا بولادى، قۇنى 60 يۋان، شارۋا وتباسى ءوزى ەسەك باعىپ ءسۇتىن ساتۋىنا دا، ەسەگىن كاسىپورىنعا اماناتتاپ باقتىرۋىنا دا بولادى، اماناتتاپ باقتىرعان ەسەكتىڭ اربىرىنەن جىلىنا 5000 − 6000 يۋان پايدا الۋىنا بولادى.
تاماشا ونىمدىلىك جانە كەمەلدى كاسىپ سالاسى ۇلگىسى گۇما اۋدانىنداعى شارۋالاردىڭ ەسەك باعۋ بەلسەندىلىگىن بارىنشا قاۋلاتتى. قازىر گۇما اۋدانىندا كەدەيلىكتەن ارىلعان 18 مىڭنان استام بۇقارا ەسەك باعىمشىلىعىنا ات سالىسىپ، ەسەك شارۋاشىلىعى جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋداعى باستى كاسىپ سالاسىنىڭ بىرىنە اينالدى.
وڭىرلىك ەرەكشەلىككە يە كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋ بۇكىل رايونداعى جەر - جەردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن جەڭىستى جۇرگىزۋدەگى پارمەندى تۇتقاعا اينالدى. سوڭعى جىلدارى بۇكىل رايوننىڭ جەر - جەرى جەرگىلىكتى ورىننىڭ جاعدايىنا قاراي جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، 1 - كاسىپ سالاسىنىڭ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرىپ، 2 - كاسىپ سالاسىنىڭ كەدەيلەردى جەتەكتەۋىن كۇشەيتىپ، 3 - كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەبەپ، ەرەكشە كاسىپ سالاسىنىڭ ينجەنەرياعا كوتەرىلۋىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ەرەكشە ەگىمشىلىكتى، باعىمشىلىقتى دامىتۋدان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋ كاسىبىن دامىتۋعا دەيىن، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، ەلەكتروندىق قۇراستىرۋ سياقتى ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپورىنداردى ەنگىزۋدەن اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋعا دەيىن... ەرەكشە كاسىپ سالاسىنىڭ قارىشتاپ دامۋى بۇرىنعى جالاڭ دامۋ جولىن تالقانداپ، 1 -، 2 -، 3 - كاسىپ سالاسىنىڭ قاتار ىلگەرىلەۋىن جۇزەگە اسىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا اناعۇرلىم پارمەندى، اناعۇرلىم باياندى تىرەك ازىرلەدى.
تىعىز بايلانىستىرىپ، كەدەيلەردى جەتەكتەپ، كەدەيلەرگە پايدا جەتكىزدى
”راۋشانگۇل ەگۋدىڭ ونىمدىلىگى بارعان سايىن جاقساردى!“، - دەدى كەريا اۋدانى ارال اۋىلى ادىراڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سپيرامحان ءماتتوحتى قۋانىشپەن، ونىڭ ايتۋىنشا، 2020 - جىلعى ونىڭ وتباسى 5 مۋ جەرگە ەككەن راۋشانگۇلدەن 15 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزىپتى. مۇنان تىس، ءوزى كووپەراتيۆتە جۇمىس ىستەپ، راۋشانگۇل ۇزۋدەن دە كىرىس كىرگىزەدى ەكەن. راۋشانگۇل كاسىپ سالاسى تۇتاس وتباسىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىرۋدىڭ تياناعى بولدى.
كەريا اۋدانىنىڭ ەجەلدەن ءشول دالادا راۋشانگۇل ەگۋ تاريحى بار. وسى جىلداردا كەريا اۋدانى راۋشانگۇل كاسىپ سالاسىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى ماڭىزدى كاسىپ سالاسىنا اينالدىرىپ، ءداستۇرلى شاعىن ءارى بىتىراندى راۋشانگۇل كاسىپ سالاسى بىرتىندەپ ”كاسىپورىن + بازا + كووپەراتيۆ + شارۋا وتباسى“ سىندى وسىزاماندانعان اۋىل شارۋاشىلىعى دامۋ تاسىلىنە قاراي بۇرىلىس جاساپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ ورەسى مەن ونىمدىلىگى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، بۇقارانى ۇزدىكسىز كىرىستەرىن ارتتىرۋعا باستايتىن جەتەكشى كاسىپ سالاسىنا اينالدى.
”بۇرىن تەحنيكا بىلمەۋشى ەدىك، راۋشانگۇل ەگۋدىڭ پايداسى جوعارى ەمەس بولاتىن، قازىر كووپەراتيۆتىڭ جەتەكشىلىگى بار، وتباسىمىز ەككەن راۋشانگۇلدىڭ مۋ باسىندىق ءونىمى بىلتىرعىدان 50 كيلوگرامعا تاياۋ جوعارىلادى“، - دەدى سپيرامحان، ونىڭ ايتۋىنشا، كووپەراتيۆ راۋشانگۇل ونىمدەرىن ءوندىرۋ، وڭدەۋ، ساتۋدى ءبىر تۇلعالاندىردى ءارى تەحنيكالىق گرۋپپا قۇرىپ، اتىز باسىنا ىشكەرىلەي بارىپ، ەگىنشى وتباسىلارىنا عىلمي باپتاۋ تەحنيكالارىن جالپىلاستىرىپ، شارۋالاردىڭ ەگىمشىلىك ورەسىن جوعارىلاتتى.
كووپەراتيۆ بەلسەندى رولىن ساۋلەلەندىرۋمەن بىرگە، جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋ رولى دا ۇزدىكسىز كورنەكتىلەندى. ”قازىر كاسىپورىن 10 مىڭ مۋلىق راۋشانگۇل ەگىمشىلىك بازاسىن سالىپ، راۋشانگۇلدى كولەمدەندىرىپ ەگۋ مەن ءوندىرىپ، وڭدەۋ، ساتۋ، اينالىمعا سالۋ سياقتى بۋىنداردىڭ ورگانيكالى ۇشتاسۋىن جۇزەگە اسىردى“. شينجياڭ كەريا گۋيمي بيوتەحنيكا جارناسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ءادىل ءابدۇرازاقتىڭ ايتۋىنشا، قازىر كاسىپورىننىڭ ءونىم ءتۇرى 70تەن اسىپ، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىلۋدا.
كاسىپورىننىڭ اقاۋسىز دامۋى كەدەيلەردى جەتەكتەۋدىڭ، كەدەيلەرگە پايدا جەتكىزۋدىڭ اناعۇرلىم قۋاتتى قابىلەتىن تۋىنداتتى. ”2020 - جىلى 3000نان استام كەدەي وتباسى راۋشانگۇل ءۇزۋ قىزمەتىنە قاتىناستى“. ءادىلدىڭ ايتۋىنشا، 2012 - جىلى كاسىپورىن قۇرىلعاننان بەرى، سول جەردەن جانە توڭىرەكتەن 200 مىڭ ادام - رەت ماۋسىمدىق ۋاقىتتىق جۇمىسشى جالداپ، شارۋالارعا 30 ميلليون يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدى.
ەرەكشە كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ ورەسى ورنىقتى جوعارىلادى، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ كىرىستەرىن ارتتىرۋ جولى دا بارعان سايىن كەڭەيدى. بۇل كۇندەرى كاسىپورىن مەن شارۋالاردىڭ مۇددەسىن قويۋ بايلانىستىرۋ مەحانيزمىن قۇرۋ جەر - جەردىڭ كاسىپ سالاسىن دامىتۋىنا ايرىقشا جەبەۋ رولىن اتقاردى، بۇل ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا ات سالىسۋ بەلسەندىلىگى مەن ىنتاسىن جوعارىلاتتى، سونداي - اق كاسىپ سالاسىنىڭ ۇزدىكسىز اقاۋسىز دامۋىنا دا شارت - جاعداي ازىرلەدى.
ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ، كومەسكى كۇشتى ساۋلەلەندىردى
”ءبىز جەمىس ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ينجەنەرياسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋىنا تىرەك بولعان كاسىپ سالاسىنىڭ اناعۇرلىم ومىرشەڭدىككە يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز“. باي اۋدانى چوڭكورۇك اۋىلى كونە وتەڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ءانۋار نۇر بىلاي دەدى: وسى جىلداردا قىستاق جەمىس ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ينجەنەرياسىن اتقارىپ، عىلمي ەگىمشىلىك باسقارۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ ارقىلى جاڭعاقتىڭ ساپاسىن زور كولەمدە جوعارىلاتىپ، جاڭعاقتىڭ ءدانسىز قالۋى، ءدانىنىڭ قارايۋى سياقتى ماسەلەلەردى ءونىمدى شەشىپ، جاڭعاقتىڭ مۋ باسىندىق ءونىم مولشەرىن ％40كە جۋىق جوعارىلاتتى.
وسى جىلداردا كونە وتەڭ قىستاعىنىڭ جاڭعاق ەگىمشىلىك ۇلگىسىندە ۇزدىكسىز وزگەرىس تۋىلىپ، ەگىمشىلىك بارىسىندا شاشىلاتىن حيميالىق تىڭايتقىشتىڭ ورنىن ورگانيكالىق تىڭايتقىش باستى، جاڭعاق ءتۇرىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋدان جالپىلىق ونىمدىلىك بارعان سايىن جاقساردى.
عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەتەكتەۋىندە، كونە وتەڭ قىستاعى جەرگىلىكتى تەحنيكتەر اترەتىن ۇيىمداستىرىپ، ۇزاق ۋاقىت وسى قىستاقتىڭ جاڭعاق ەگەتىن وتباسىلارىنا تەحنيكالىق جەتەكشىلىك ەتىپ، قىزمەت وتەپ، جاڭعاق كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋىندا شەشۋشى رول اتقاردى. ”عىلمي تىڭايتقىش بەرۋ، عىلمي باپتاۋ سياقتى تەحنيكالار جاڭعاق ءوندىرىسىنىڭ ءارقايسى بۋىندارىندا جاپپاي قولدانىلدى، جاڭعاق كاسىپ سالاسى دا وزىندىك قۇندى ۇنەمدەپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋدى جۇزەگە اسىردى“. ءانۋار بىلاي دەدى: 2020 - جىلى كونە وتەڭ قىستاعى تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسىنىڭ ％30ى جاڭعاقتى نەگىز ەتكەن جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسىنان كەلدى، جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ كومەسكى كۇشى ونان ارى ساۋلەلەندىرىلدى.
سوڭعى جىلدارى جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعى رايونىمىزداعى شارۋالاردىڭ كىرىستەرىن ۇزدىكسىز، ورنىقتى ارتتىرۋعا جەتەكتەۋ بارىسىندا بارعان سايىن ماڭىزدى رول اتقاردى. جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ اتقارىلۋىنىڭ ارقاسىندا، تۇتاس رايونداعى جەمىس ەگەتىن شارۋالاردىڭ جەمىس ورمانىنان تۇسىرگەن جان باسىندىق تازا كىرىسى 6000 يۋاننان اسىپ، ساپا، ءونىم مولشەرى، عىلىم - تەحنيكا، كىرىس سىندى ”ءتورت جوعارىلاۋدى“ جۇزەگە اسىردى. سونىمەن بىرگە، تۇتاس رايون كوپتەگەن شارا قولدانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋىن ىلگەرىلەتىپ، ساتۋ جەلىسىن اقاۋسىزداندىرۋ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتۋ، كەدەيلەردى باستاۋ، كەدەيلەرگە يگىلىك جەتكىزۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى اناعۇرلىم كوپ بۇقارانى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا ىشكەرىلەي ارالاسۋعا ۇيىمداستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ەرەكشە كاسىپ سالالارىندا قاۋىرت دامىعان تاماشا تەبىن جارىققا شىعىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ كىرىستەرىن ۇزدىكسىز ارتتىرۋىنداعى ماڭىزدى تىرەككە اينالدى.
