□ انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جىڭ جو
”بۇرىن قارا تاۋىقتىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىنبىز، شىنىندا، ول مال شارۋاشىلىعى ماماندارىنىڭ ايتقانىنداي جاقسى ما دەپ ويلايتىنبىز، كەيىن تۇتاس قىستاق وسىنداي تاۋىقتى باعا باستادى، مۇنىمەن شىنداپ اقشا تابۋعا بولاتىندىعىن ويلاماپپىز“. 2 - ايدىڭ 23 - كۇنى قاراقاش اۋدانى اقساراي اۋىلى قۇمدان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەتالي تۇرسۇنباقى جاڭعاق باعىنداعى تاۋىق قوراسىن جيىستىرىپ جاتتى، ول ءار رەت ءبىر قورا تاۋىق ساتقاندا 4500 يۋان تابادى ەكەن. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانى مەن عىلمي باعىمشىلىقتىڭ ارقاسىندا، مامەتالي 2 جىلدىڭ الدىندا كەدەيلىكتەن ارىلىپ، جاڭا ءۇيىن اشەكەيلەگەن، تاعى جەكە كولىك ساتىپ العان.
الاقانداي جەرگە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋ ءۇشىن، عىلىم - تەحنيكانىڭ ونىمدىلىگىنە سۇيەنۋ كەرەك. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە رايونىمىز عىلىم - تەحنيكا ارقىلى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ارناۋلى نىسانىن زور كۇشپەن اتقارىپ، 2016 - جىلدان 2020 - جىلعا دەيىن تۇتاس رايون عىلىم - تەحنيكا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىنان 210 نەشەسىن اتقارىپ، 150 ميلليون يۋان قارجى سالىپ، 340 مىڭنان استام وتباسىنداعى بۇقارانى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋعا جەتەكتەدى.
جەتىستىكتەردى باعالى بايلىققا اينالدىردى
4 جىل تۇيىندە سىناق ەتۋ ارقىلى شينجياڭ مال شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ عىلمي زەرتتەۋ ۇجىمى قاراقاش اۋدانى سايباق اۋىلىندا تۇيىندە تۇرىپ، كوپ قوزىلايتىن قويدى ۇيلەسىمدى كولەمدە ولشەمدەندىرىپ باعۋ تەحنيكاسىنان شوعىرلى ۇلگى كورسەتۋدى جالپىلاستىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ەگىن شارۋاشىلىعى وڭىرلەرىندە سويىس قوي ءوندىرىسى ادىسىندە ءداستۇرلى ۇتىمسىزدىقتان وسى زامانعى جوعارى ونىمدىلىككە بۇرىلىس جاساۋدى جۇزەگە اسىردى.
قاراقاش اۋدانى قاراساي قالاشىعى باعچي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى اكبار مامەتجان وسىنىڭ يگىلىگىن كورگەندەردىڭ ءبىرى. اكباردىڭ ايتۋىنشا، 2 جىلدىڭ الدىندا ول كوپ ءتولدى 10 قوي باعىپتى، قازىر 100 نەشەگە كوبەيىپتى، عىلمي باعىمشىلىققا سۇيەنىپ اكبار كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە كەدەيلىكتەن ارىلعان ەكەن.
”جاڭا سورتتى شابدالىنىڭ تۇرقى ۇلكەن، ءدامى ءتاتتى، جەمىس بەرۋ ۋاقىتى ۇزاق، ونىمدەر بۇكىل ەلگە ساتىلدى، جەمىس باعىنىڭ ءار مۋىنان كىرەتىن كىرىس 20 مىڭ يۋاننان استى“. لوپ اۋدانىنداعى جەمىس ورمانى باعبانى اركىن جەليلدىڭ ايتۋىنشا، ول جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى جىڭجوۋ جەمىس اعاشىن زەرتتەۋ ورنىنان جۇڭگو مايلى جالپاق شابدالى 5 - ءنومىر، 9 - ءنومىر سياقتى كوپتەگەن جاڭا سورتتاردى ەنگىزىپ، ەگۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولدى ءارى توڭىرەكتەگى 200 نەشە شارۋا وتباسىن بىرگە ەگۋگە جەتەكتەپ، شابدالى سول جەردەگى شارۋالاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋىنداعى ماڭىزدى كاسىپ سالاسىنا اينالىپتى.
وتكەن بىرنەشە جىلدا اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، ”عىلىم - تەحنيكانى تىرەك ەتكەن، دالمە - ءدال جوبالانعان، ءتۇيىن مەن كولەمدى ۇشتاستىرعان، كاسىپ سالالارى ارقىلى ىلگەرىلەتكەن“ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىردى، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق - وبلىسىنداعى 16 اۋىر كەدەي اۋدان، قالادا تۇيىندە سىناق ەتۋدەن ۇلگى كورسەتىپ، نەگىزگى استىق داقىلى تۇقىم شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋ، ماقتانى ساپالى، جوعارى ءونىمدى ەگۋ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ەسەك شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، مال مەن قۇس باعىمشىلىعى، تومەن ءونىمدى جاڭعاق باعىن جاڭالاۋ سياقتى مازمۇنداردى توڭىرەكتەپ عىلمي زەرتتەۋدەن قامال الۋ ورىستەتىپ، جەتىستىكتەردىڭ كادەگە جاراۋىن ىلگەرىلەتتى. بايلىقتى شوعىرلاندىرۋ مەن وزەكتى تەحنيكالاردا سەرپىلىس جاساۋ ارقىلى وندىرگىش كۇشتەردىڭ قارىشتاپ دامۋىن جەتەكتەدى.
عىلىم - تەحنيكا كاسىپ سالاسىنىڭ ۇستەمە قۇنىن جوعارىلاتتى
300 گرامدىق ءبىر قالبىر ەسەك ءسۇتى پاراشوگىنىڭ بازار باعاسى 1200 نەشە يۋان. 5 جىلدىڭ الدىندا بولسا، گۇما اۋدانى كىلىياڭ اۋىلى يۇلعۇنجاي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سالامات تۇرىپ بۇعان قالايدا سەنبەس ەدى.
شينجياڭ كۇنلۇن لۇييۋان اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىن دامىتۋ (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى دۋ جۇننىڭ قاراۋىنشا، كەدەيلەردى ورنىقتى تۇردە كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، ەگىن، مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن اناعۇرلىم قۇندى ەتۋ كەرەك. ءداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ قۇپياسى ”عىلىم - تەحنيكا“ دەگەن سوزدە.
دۋ جۇننىڭ ايتۋىنشا، عىلىم - تەحنيكالىق تاسىلگە سۇيەنگەندىكتەن، بۇل كۇندەرى ەسەك شارۋاشىلىعى تىزبەگى كۇن سايىن كەمەلدەنىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋعا جەتەكتەۋ قۋاتى اناعۇرلىم جوعارىلادى، جوعارى ۇستەمە قۇننىڭ رولىندا قازىر شارۋالاردىڭ ءبىر ەسەك باعۋدان تاباتىن جىلدىق كىرىسى 5000 يۋانعا جەتتى.
عىلىم - تەحنيكالىق ءتاسىلدىڭ كومەگىمەن كەريا اۋدانىنداعى كەزىندە ”قاجەتسىز“ دەپ قارالعان راۋشانگۇل قايتادان قۇلپىردى. عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىندە، جەرگىلىكتى ورىندا راۋشانگۇلدى جىنتىكتەي مانەرلەۋ كاسىپ سالاسى تىزبەگى قالىپتاسىپ، 70 نەشە ءتۇرلى ءونىم بۇكىل ەلگە ساتىلىپ، راۋشانگۇلدى ساتىپ الۋ باعاسى 4 ەسەلەندى. كەريا اۋدانى ارال اۋىلى ادىراڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سپيرامحان ءماتتوحتىنىڭ ءۇيى 5 مۋ جەرگە راۋشانگۇل ەگىپ، بىلتىر تەك راۋشانگۇلدىڭ وزىنەن تاپقان كىرىسى 40 مىڭ يۋاننان استى.
يىڭىسار اۋدانى جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىنە سۇيەنىپ، سول جەردەگى ايگىلى سامەت ورىگىن توڭازىتىپ كەپتىرۋ سياقتى تەحنيكالار ارقىلى جىنتىكتەي مانەرلەپ، جەمىس ەتى، جەمىس سۇيەگى سياقتى بايلىقتاردان تولىق پايدالانىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ۇستەمە قۇنىن جوعارىلاتتى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن ونان ارى بەكەمدەۋ، كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتۋ ءۇشىن، رايونىمىز ”شينجياڭنىڭ نەگىزگى استىق داقىلدارى تۇقىم شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋ ينجەنەرياسى“، ”ماقتانىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ، ءتۇسىمىن جوعارىلاتۋ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ سىندى ولشەمدەنگەن ءوندىرىس تەحنيكاسىنان شوعىرلى ۇلگى كورسەتۋ“، ”شينجياڭنىڭ ءسۇت شارۋاشىلىعىندا جاڭالىق اشۋ“، ”وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ەسەك شارۋاشىلىعىنىڭ شەشۋشى تەحنيكاسىن شوعىرلاندىرۋ جانە ۇلگى كورسەتۋ“ سياقتى كەلەلى عىلىم - تەحنيكالىق ارناۋلى نىسانداردى، سونداي - اق ”ءسىڭىرىپ گازداندىرىلعان جارعاقتى ءبولىپ الۋ تەحنيكاسىنىڭ ءجۇزىم شارابى كاسىپ سالاسىنداعى ساپانى جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋى جانە ونى قولدانۋدان ۇلگى كورسەتۋ“، ”حۋتاي جەلىلەس ءجۇزىم سورتتارىن ەنگىزۋ جانە سايكەستىرىپ ءوسىرۋدىڭ شەشۋشى تەحنيكاسىن زەرتتەۋ - اشۋ“ سياقتى ءتۇيىندى زەرتتەۋ - اشۋ ارناۋلى نىساندارىن اتقارىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنداعى شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردى زەرتتەۋ - اشۋ جانە ودان قامال الۋدى ءتۇيىندى تۇردە شەشتى.
عىلىم - تەحنيكاعا باۋلۋ شارۋالاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىردى
”ءۇيىمىز تالاي جىل جاڭعاق ەكتى، الايدا ءونىم مولشەرى مەن سورتى باستان - اياق جوعارىلاماي كەلگەن ەدى. وسى جولى جەمىس ورمانى ماماندارىنىڭ بىرگە - ءبىر تەحنيكا ۇيرەتۋ، سول جەردىڭ وزىندە جەتەكشىلىك ەتۋىندە، مەن جاڭعاقتىڭ ءونىم مولشەرىنىڭ جوعارىلاماۋ سەبەبىن تاپتىم“. اۋات اۋدانى ءباشارىق قالاشىعى تومەنگى ءدوڭبويى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابباس داۋىتتىڭ ايتۋىنشا، بيىل، ءسوزسىز، جاڭعاقتىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، كىرىسىن ارتتىرادى ەكەن. بىلتىر 11 - ايدا ەگىنشى - مالشى بۇقاراسىنىڭ قاجەتىنە تىعىز جاناسقان ”عىلىم - تەحنيكا قىسى“ باۋلۋ قيمىلى تۇتاس شينجياڭ كولەمىندە ىركەس - تىركەس ورىستەتىلدى. اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا قوعامىنىڭ العاشقى ساناعىنا قاراعاندا، مەجەمەن قيمىل 3 - ايدا اياقتاعاندا ات سالىسۋشىلار سانى ءبىر ميلليون ادام - رەتكە تايايدى ەكەن.
3 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، رايونىمىز عىلىم - تەحنيكا ارقىلى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ارناۋلى ارەكەتىن ۇزدىكسىز اتقارىپ، عىلىم - تەحنيكا فاكتورىنىڭ كەدەي وڭىرلەرگە توپتالۋىن ءارى ۇلعايتۋ اسەرىن تۋدىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 16 اۋىر كەدەي اۋدان، قالاعا عىلىم - تەحنيكا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىن ورنالاستىرىپ، كوشىرۋگە، جالپىلاستىرۋعا بولاتىن عىلىم - تەحنيكانى تىرەك ەتكەن ەرەكشە كاسىپ سالالارى ارقىلى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزمىنە ىزدەنىس جاساپ، ”عىلىم - تەحنيكا ارناۋلى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ارەكەتىن“ باستاپ، عىلىم - تەحنيكا ارناۋلى قىزمەتكەرلەرى نىسانىنان 180گە جۋىعىن ورنالاستىرىپ، 75 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، 1100 عىلىم - تەحنيكا ارناۋلى قىزمەتكەرىن 35 كەدەي اۋدان، قالاعا عىلىم - تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋگە دالمە - ءدال تاڭداپ جىبەرىپ، 90 كەدەي قىستاقتى كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدى ءتۇيىندى تۇردە قولدادى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاسۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى «اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋىل - قىستاق كاسىپ سالالارىن دامىتۋدىڭ عىلىم - تەحنيكا ارەكەتىن اتقارۋ جوباسىن (2020 − 2025 - جىلدار)» جاساپ، باسىپ تاراتىپ، ”اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ بويىنشا كاسىپ سالاسىن دامىتۋ عىلىم - تەحنيكا ارەكەتى“ نىسانىن باستادى، جوسپار بويىنشا ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە تۇتاس شينجياڭداعى 98 اۋدان دارەجەلى اكىمشىلىك اۋدانداردا (اۋدان، رايون) اتقارىلادى.
”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى استىق، ماقتا، جەمىس ورمانى، مال شارۋاشىلىعى، ەگىن شارۋاشىلىعىندا سۋ ۇنەمدەۋ جانە ەرەكشە كاسىپ سالاسىن دامىتۋ بارىسىنداعى كورنەكتى بوگەتتىك ماسەلەلەردى ءتۇيىندى تۇردە شەشىپ، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىندا قوعامداندىرىپ قىزمەت وتەۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىنان قىزمەت وتەۋمەن ءونىمدى قامداۋدى كۇشەيتىپ، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسى تۇعىرىنىڭ قىزمەت وتەۋ يقۋاتىن نىعايتىپ، كاسىپورىنداردى اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋىن ورىستەتۋگە جەتەكتەپ جانە ونى قولداپ، عىلىم - تەحنيكا ارناۋلى قىزمەتكەرلەرى قوسىنىن ۇزدىكسىز زورايتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتاردى دامىتۋدىڭ جاڭا جولدارىنا، جاڭا ۇلگىلەرىنە بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، عىلىم - تەحنيكانىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە ءونىمدى تۇردە كۇش ۇستەۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى.
