تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ماڭىزدى حابارلار

”بۇعان ’قۇم‘ دەگەن ءسوزدى قوسۋ كەرەك“

− شي جينپيڭ ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ەكولوگيانى جونگە سالۋعا ايالدادى

  □ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي

  ”تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇمدى جۇيەلى جونگە سالۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ قاجەت، بۇعان ’قۇم‘ دەگەن ءسوزدى قوسۋ كەرەك“.

  بارلىق جان - جانۋار اتاۋلى ويانىپ، تىرشىلىك اتاۋلى جاندانا باستاعان شاق. 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى تۇستەن كەيىن حالىق سارايىنىڭ شىعىس زالىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ءوزى قۇرامىندا بولعان ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنە تاعى كەلىپ باياندامانى قاراۋعا قاتىناستى.

  ىشكى موڭعۇلدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن ويداعىداي قورعاپ، وتانىمىزدىڭ سولتۇستىگىندەگى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن بەكەمدەۋگە ايالداعاندا باس شۋجي شي جينپيڭ ”ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ“ دەگەن ءسوزدى باسا دارىپتەدى. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ول ”تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىمدى جۇيەلى جونگە سالۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى“ باسا دارىپتەپ كەلەدى، وسى رەت بۇعان قۇمدى جونگە سالۋ ماسەلەسىن ارنايى قوستى. ىشكى موڭعۇل ەلىمىزدىڭ سولتۇستىگىندەگى ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسى، باس شۋجيدىڭ كوكەيىندەگى ”ون مىڭ شاقىرىمدىق جاسىل قورعان“.

  2019 - جىلى مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس كەزىندە جانە دە ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ قاراۋىنا قاتىناسقان كەزدە باس شۋجي بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ىشكى موڭعۇلدىڭ ورمان، جايلىم، سازدىق، وزەن، كول، ءشول سياقتى الۋان ءتۇرلى جاراتىلىستىق فورماتسياسى بار، ول ۇزاق ۋاقىت قالىپتاسقان جالپىلىق ەكولوگيالىق جۇيە، ەكولوگيانى قورعاۋ مەن قالپىنا كەلتىرۋدە، ءسوز جوق، كەشەندى جونگە سالۋ كەرەك.

  وسى رەتكى قاراۋدا ەكولوگيانى جونگە سالۋ ماسەلەسى تاعى دا ءتۇيىندى تاقىرىپقا اينالدى.

  باياننۇردان كەلگەن ۋاكىل جاڭ شياۋبيڭ ءبىرىنشى بولىپ لەبىز ءبىلدىردى. ول باس شۋجيگە حىتاۋ ءوڭىرىنىڭ ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋدى ىلگەرىلەتۋ، ءشولدىڭ شىعىستا حۋاڭحىنى باسۋىن تەجەۋ جاعدايىنان مالىمەت جاسادى.

  ”باياننۇر حۋاڭحىنىڭ ’几‘ ءارىپى فورمالى ءپىشىنىنىڭ ۇستىڭگى بولىگىندەگى جەرگە ورنالاسقان، سۋارمالى اۋىل شارۋاشىلىعى جاقسى دامىعان“. باس شۋجي وسى ءبىر ىرىستى جەرگە توتەنشە قانىق ەكەن، ”بۇل جەردى جاقسى قورعاۋدا سورتاڭدانعان ەگىستىك جەردى جونگە سالۋ ماسەلەسى دە، قۇمدى جونگە سالۋ ماسەلەسى دە بار“.

  ”تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇم جۇيەسىن قالاي ورنالاستىرۋدا جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋدى جاقسى ىستەپ، جان - جاقتى جونگە سالۋ كەرەك، بۇل ءبىر جۇيەلى ينجەنەريا، ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتۋدى قاجەت ەتەدى“، - دەدى باس شۋجي ىشكەرىلەي ءتۇسىندىرىپ، - ”ماسەلەن، كەيبىر جەرلەر اعاش ەگىپ، ورمان وسىرۋدە ەگىس اتىزدارىن ورمانعا وزگەرتتى، كەيبىر جەرلەر قۇمدى وزگەرتۋگە ۇيلەسپەسە دە وزگەرتۋگە جوعارى وزىندىك قۇن جۇمسادى، مۇنىڭ ءبارى جارامايدى. الدىمەن، ويداعىداي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، جاقسى جوبالاۋ، عىلمي بەتالىسقا قاراي وزگەرتۋ كەرەك، ءىس جۇزىندىك جاعدايمەن ساناسپاساق، ءدويدالاعا كەتەمىز، وڭاي ولجا تۇسىرەمىن دەپ كەرىسىنشە قات - قابات زيان تارتىپ، بوسقا ارامتەر بولامىز“.

  الشا امىگىنەن كەلگەن ۋاكىل گى ميڭ بىلاي دەدى: الشانىڭ شامامەن %93 جەر قاباتى ءشول، قۇبا ءتۇز جانە قۋاڭ جايلىم، ەكولوگيالىق ورتاسى توتەنشە ءالسىز، وتكەندە تەنگىر، بادانجىرىن، ۇلانبۇق ءشولىنىڭ ازابىن بۇقارا ابدەن شەككەن.

  ”تەنگىر بۇرىن توتەنشە لاستانعان، ماڭىنداعى ولكەلەر شولگە لاس سۋ جىبەرگەن، مەن بۇل ماسەلەگە ارناۋلى بەكىتۋ جازىپ، لاستانۋدى توقتاتۋدى، جونگە سالۋدى كۇشەيتۋدى تالاپ ەتكەنمىن“، - دەدى باس شۋجي وتكەندى ەسكە الىپ.

  ەكولوگيانى جونگە سالۋ توڭىرەگىندە ۋاكىلدەر ”قۇمنان“ ”ورمانعا“ دەيىن توقتالدى.

  ۋاكىل جوۋ يجى ىشكى موڭعۇل ۇلكەن ھىنگان ورماندى وڭىرىندەگى ورمان الاڭىنىڭ جۇمىسكەرى. ول ءوزىنىڭ ”اعاش كەسۋشىدەن“ ”اعاش قورعاۋشىعا“ اينالعان كەشىرمەسىن تانىستىردى:

  قىزمەتكە قاتىناسقان كەزدە ولاردىڭ جۇمىس اترەتىندەگى 50 نەشە ادامنىڭ ءار جىلى قىستا وندىرگەن اعاش ماتەريالدارى 400 ۆاگونعا سيادى ەكەن. كەيىن مەملەكەت تابيعي ورماندى قورعاۋ ينجەنەرياسىن اتقارىپ، ورمان تىنىعىپ، ەكولوگيا بارىنشا جاقساردى.

  ”قازىر جابايى حايۋاناتتار مولايدى، ورمان الاڭى مەن باسقارۋ - قورعاۋ پۋنكتىنە ۇنەمى ەلىك، قوڭىر ايۋ كەلەدى. مەجەلەۋگە قاراعاندا، 2018 - جىلى ءبىزدىڭ بۇل اراداعى ورمان جانە سازدىق ەكولوگيالىق جۇيەسىنە قىزمەت وتەۋ يقۋاتىمىزدىڭ جالپى قۇنى 615 ميلليارد 974 ميلليون يۋان بولعان“، - دەدى ول.

  ”’اعاش كەسۋشىدەن‘ ’اعاش قورعاۋشىعا‘ دەيىن ءسىزدىڭ سالاۋاتىڭىزداعى بۇل بۇرىلىس ەلىمىزدىڭ كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنداعى بۇرىلىستىڭ ىقشام بەينەسى“، - باس شۋجي ءسوز جالعاپ، كوپشىلىككە ەكولوگيا ەسەبىن جاساپ بەردى، - ”ءسىز تىلگە العان بۇل ەكولوگيالىق جالپى قۇن − جاسىل GDP ۇعىمى، ەكولوگيانىڭ ءوزىنىڭ قۇن ەكەنىن تۇسىندىرەدى. مۇندا ورماننىڭ ءوزىنىڭ قۇنى بولىپ قانا قالماستان، تاعى وتتەگىن شىعارۋ اسەرى دە بار، اسىرەسە، ول ساياحات، ورمان ەكونوميكاسى سياقتىلاردى دا الا كەلەدى“.

  باس شۋجي شي جينپيڭ ىشكى موڭعۇلدان لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ۇزدىكسىز ويداعىداي جۇرگىزىپ، اتموسفەرانىڭ، سۋدىڭ، توپىراقتىڭ لاستانۋىن كەشەندى جونگە سالۋدى كۇشەيتىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ ورتاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋدى تالاپ ەتتى.

  جاراتىلىستىق ەكولوگيادان باس شۋجي ساياسي ەكولوگيانى دا تىلگە الدى.

  وتكەنگى ءبىر مەزگىلدە ىشكى موڭعۇلدىڭ دامۋى كومىر سياقتى بايلىقتاردى اشۋعا سۇيەنىپ، جاراتىلىستىق ەكولوگيانى ءبۇلدىرىپ قانا قالماستان، ساياسي ەكولوگيانىڭ دا لاستانۋىن تۋدىردى. بىلتىر ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقان كەزدە باس شۋجي: ”كومىرگە قاتىستى شىرىكتەسۋ لاستانۋدىڭ ۋلى وسپەسى مەن قاينارىنا اينالدى، تەرەڭ ساباق قابىلداپ، تۇزىمدەگى ساڭلاۋلاردى قاتاڭ بىتەۋ كەرەك“، - دەپ اتاپ كورسەتتى.

  باس شۋجيدىڭ تالاپتارىن باتىل تياناقتاندىرعان ىشكى موڭعۇل بىلتىردان بەرى كومىرگە قاتىستى سالاداعى شىرىكتەسۋدى ”20 جىل شەگەرىپ تەكسەرىپ“، زور توپتاعى تارتىپكە، زاڭعا قايشى ماسەلەلەردى ءبىر جاقتى ەتتى.

  ”بۇل ءىستى، ءسوز جوق، يگەرۋ كەرەك، يگەرمەي بولمايدى“. باس شۋجي قاتاڭ رايمەن بىلاي دەدى: ءار دارەجەلى پارتيالى كادرلار ”باستان - اياق ءوزىنىڭ حالىقتىڭ قىزمەتشىسى ەكەنىن ەستە بەرىك ساقتاۋ كەرەك. قولىنداعى ۇقىقتان پايدالانىپ جەكە پايدا كوزدەۋىنە، كەيبىر مۇددەلىك توپتاردىڭ پايداسىن كوزدەۋىنە بولمايدى“، ”كومىردەن پايدالانىپ شىرىكتەسۋمەن اينالىسقاندا، تۇلكىنىڭ قۇيرىعى ايتەۋ ءبىر كورىنەدى، كورىنگەن زامان سوعۋ كەرەك“.

  ”پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى پارتيا ورتالىق كوميتەتى 8 جىل شىرىكتەسۋگە قارسى كۇرەس ورىستەتىپ، ءبىر جاعىنان، شىرىكتەسۋدىڭ مولايۋىنا باتىل نولدىك توزىمدىلىك كورسەتسە، ەندى ءبىر جاعىنان، ساقتالعان شىرىكتەسۋ اشكەرەلەنسە بولعانى، وعان دا نولدىك توزىمدىلىك كورسەتتى. شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ ماڭگى جالعاسادى“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.