□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى حان چين - يان
كوپتەگەن توسبەلگى، كوپتەگەن سۋرەت، سارعىش تارتىپ كەتكەن قىرۋار حۇجات... ءداۋىردىڭ ءىزى قالعان وسى كوپتەگەن ۇگىت سۋرەتتەرى مامۇت قادىردىڭ ۇيىندەگى ”قىزىل ۇيدە“ رەتتى ءتىزۋلى تۇر.
”قىزىل ۇيگە“ كىرىپ بارعاندا، ساياحاتشىلار ساقتاۋلى بۇيىمداردى مۇقيات كورىپ نەمەسە سيپاپ، بەينە اسقاق سەزىم الاۋلاعان سول جىلداردىڭ قۇشاعىنا ورالعانداي سەزىنەدى.
”’قىزىل ءۇي‘ ءار كۇنى قىرۋار ادامدى تاماشالاۋعا باۋرايدى“. 3 - ايدىڭ 15 - كۇنى ماكىت اۋدانى تۇمەنتال اۋىلى تۇمەنتال قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ءماريام ابلەز: ”’قىزىل ءۇي‘ ۇلكەن بولماعانىمەن، اتى الىس - جاقىنعا ايگىلى“، - دەدى.
”پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تاماشا تۇرمىس كەشىرە الدىم، ادامدا العىس سەزىمى بولۋى كەرەك، سوندىقتان مەن قىزىل ساقتاۋلى بۇيىمداردى كورسەتكىم كەلدى“. جيناپ ساقتاۋعا ادەتتەنگەن مامۇت 10 جاسىنان باستاپ قىزىل مادەني مۇرا جيناپتى، 54 جىلدان بەرى جيىنى 273 جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى زناگىن، پارتيا مەن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 99 سۋرەتىن، توڭكەرىستىك قۇربانداردىڭ 250 سۋرەتىن، 70 قىزىل كىتاپ جيناپتى.
”قاريانىڭ تۇسىندىرمەسىن تىڭداپ، اعا بۋىنداردىڭ كۇرەس ىزدەرىن ەسكە الاسىڭ. كوپتەگەن سۋرەت، كوپتەگەن ناقتى زات، كوپتەگەن اڭگىمە، ماعان يدەيالىق جانە رۋحاني جاقتان ءبىر رەتكى تەرەڭ تاربيە بولدى“، - دەدى ەندى عانا ”قىزىل ۇيدەن“ شىققان قىستاق تۇرعىنى امانيسا امەت تەبىرەنىپ.
”باقىتتى تۇرمىس وڭايلىقشا قولعا كەلمەگەن“. ءبىر كەزدەگى قىستاقتاعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسى مامۇت تۇمەنتال قىستاعىنداعى وزگەرىستىڭ كۋاگەرى ءارى پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ يگىلىگىن كورۋشى. كەدەيلىكتەن ارىلعاننان كەيىن، ول ”قىزىل ءۇي“ اشىپ، قىستاق تۇرعىندارىن پارتياعا العىس ايتۋعا، پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋعا، پارتياعا ىلەسۋگە تاربيەلەۋ - جەتەكتەۋ ويىنا كەلدى. سونىمەن ول ءوز ۇيىندەگى 40 شارشى مەتر ءۇيدى پايدالانىپ، قىزىل مادەنيەت كورمە سارايىن اشىپ، جيناپ ساقتاعان قىزىل مادەنيەت مۇرالارىن بولمەگە رەت - رەتىمەن ءتىزىپ قويدى.
”باستابىندا ’قىزىل ءۇيدى‘ قۇرۋداعى ماقساتىم اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ قىزىل تاربيە قابىلداۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ بولاتىن، قازىر ەكسكۋرسيالاۋشىلار بارعان سايىن كوبەيدى، شارشاسام دا قۋانىشتىمىن“. كورمە تاقتاسىنىڭ الدىندا مامۇت بايىپتى تۇردە بىلاي دەدى: ”ءبىر ادام كەلىپ ەكسكۋرسيالاسا دا، اسەرلى سەزىممەن تۇسىندىرەمىن!“.
مامۇتتىڭ وسى ”قىزىل ءۇيىن“ توڭكەرىستىك بازا ەتىپ قۇرۋىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسىنىڭ وسى قىستاقتا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى ەكسكۋرسيالاۋ جول كارتاسىن جوبالاپ، قىزىل ساياحات ماركاسىن تۇلعالاۋ ارقىلى پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنە دەم بەردى.
64 جاستاعى مامۇت جونىنەن ايتقاندا، ساقتاۋلى بۇيىمدار تۇگەلدەي جىلداردىڭ كۋاسى، ءوزىنىڭ قىزىل سەزىمىن تۇسىندىرەدى. ەكسكۋرسيالاۋشىلار جونىنەن العاندا، وزگەشە قىزىل ەستەلىك كوپشىلىككە ءبىر رەتكى جاندى دا جالىندى، ماعىناسى تەرەڭ، تابىسى مول پارتيا ساباعى بولىپ تابىلادى.
تاريحي اڭگىمەلەردى تىڭداپ، جان سارايىن جارقىراتتى. مامۇتتىڭ ”قىزىل ءۇيى“ قىستاقتاعى پارتياعا كىرۋ بەلسەندىلەرى، وداق مۇشەلەرى، وقۋشىلار ءجيى كەلەتىن جەرگە اينالدى.
”’قىزىل ءۇي‘ اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ قىزىل تاريحتى تۇسىنۋىنە، قىزىل گەندى جالعاستىرۋىنا، ودان العا باساتىن باتىلدىق پەن كۇش - قۋات قابىلداۋىنا مۇمكىندىك جاسادى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ كوميتەتىنىڭ تۇمەنتال قىستاعىندا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجيى ۋاڭ شۋەفىڭ.
