8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايى
تيانشاندا ۇشقىننان جالىن قاۋلادى
8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ سىرتقى كورىنىسى (3 - ايدىڭ 5 - كۇنى تۇسىرىلگەن). □ سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى تاڭ يۇڭ تۇسىرگەن
بەتاشار
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ايبىنى كۇشتى 100 جىلىندا، تيانشان الابىندا كوپتەگەن وشپەس قىزىل ءىز قالدىردى. بۇل كۇندەرى وسى جەرلەر ءار دارەجەلى وتانشىلدىق تاربيە بازاسىنا اينالدى ءارى ساياحاتشىلار قاتتى ۇناتاتىن توڭكەرىستىك كورىنىس ءتۇيىنى دە سانالادى.
بۇگىننەن باستاپ، انار بۇلت / شينجياڭ گازەتى جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تۇعىرىندا «قىزىل بازالاردى ارالاۋ» ايدارىن ۇسىنادى، ءبىز وقىرماندارمەن بىرگە قىزىل بازالاردى ارالاپ، تاريحي وقيعا ورنىنا ورالىپ، كوممۋنيستەردىڭ اۋەلگى ماقسات، بورىشىن قايتا ەسكە تۇسىرەمىز. قىزىل گەننىڭ ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان شۇعىلالى ىزدەرىنە بىرگە كۋا بولىپ، سەنىم جولىمەن ەكپىندەي العا تارتۋدىڭ اسەرلى سيمفونياسىن بىرگە اسقاقتاتايىق.
□ انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ حايفىڭ
ءۇرىمجى قالاسى جەڭىس جولى 392 - ءنومىرلى اۋلادا جۇڭگو ۇلگىسى مەن رەسەي ۇلگىسى ۇشتاستىرىلعان توپىراق - اعاش قۇرىلىمدى 2 قاباتتى ءبىر شاعىن عيمارات جىم - جىلاس قاسقايىپ تۇر. دودەگەسى كوك كەرپىشپەن جيەكتەلگەن، قانىق قىزىل ەسىك - تەرەزەسى داۋالعا كىرىكتىرىلگەن عيمارات بويىندا جىلداردىڭ جىم - جىرت ىزدەرى جاتىر. 1937 − 1942 - جىلداردا وسى ارا 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى بولاتىن.
استىڭعى قاباتتاعى اۋىز ۇيدەن شاعىن عيماراتقا كىرگەندە، قارسى الدىڭىز ەسكەرتكىش زالى. ەسكەرتكىش زالىنىڭ ءدال ورتاسىندا 8 - ارميانىڭ شينجياڭدا تۇراتىن ءىس باسقارماسىنىڭ بەينەماتەريالدارىن قوياتىن LED ەكران بار، ەكى جاعىندا 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مەن بالالاردىڭ ءمۇسىنى تۇر. ەسكەرتكىش زالىنىڭ سول جاعىنا چىن تانچيۋ، دىڭ فا قاتارلى قۇرباندار كوزى تىرىسىندە پايدالانعان كيىم، كىلەم، مالاقاي جانە كىتاپتار قويىلعان، وڭ جاعىنا چىن يۇن، تىڭ داييۋان، دىڭ فا، چىن تانچيۋ قاتارلى 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسىنىڭ 4 مەڭگەرۋشىسىنىڭ قىسقاشا ءومىر بايانى بار.
قىزىل ءتۇستى اعاش باسپالداقپەن ەسكەرتكىش سارايىنىڭ 2 - قاباتىنا شىقساڭىز، باتىس وڭتۇستىگىندەگى تۇپكى ءۇي كەزىندە پارتيا ۋاكىلى چىن تانچيۋدىڭ كەڭسەسى ەدى. ەسىكتى اشىپ قالساڭىز، كۇن شۋاعىنىڭ تۇتاس بولمەنى نۇرلاندىرىپ تۇرعانىن كورەسىز، ۇستەل، ۇستەل شام، تەلەفون، ادالباقان ... قاراپايىم جايعاستىرۋ بۇرىنعى قالپىن ساقتاپتى.
”8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايى 1937 − 1942 - جىلداردا چىن يۇن، دىڭ فا، چىن تانچيۋ، ماۋ زىمين، لين جيلۋ قاتارلىلار ۋاكىل بولعان جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ شينجياڭدا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ قوزعالىسىن جانە تۇرمەدە مويىماي كۇرەس جۇرگىزگەن تاريحي بەينەسىن قايتا ەلەستەتەدى، ول − قۇربانداردىڭ ءومىرى مەن ىستىق قانى ارقىلى قالىپتاسقان تاريحي ايعاق“، - دەدى شينجياڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى تاريح اكادەمياسىنىڭ تەتە اعا زەرتتەرمەنى ماي يۇيحۋا.
قاراعاي ماڭگى جاسىل، قاھارمان ماڭگى جاسايدى. قاھارماننىڭ رۋحى شەكسىز كوكتەم جاڭبىرىنا اينالىپ، ءۇنسىز نارلەندىرۋدە. تيانشان الابىنان وسىندا كەلەتىن ەكسكۋرسيالاۋشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەي، سول ءبىر ۇمىتىلماس اۋەلگى ماقساتتى ۇعىنىپ، تالاي زاماندى باستان كەشىرىپ جاڭارعان رۋحتى قايتا ەسكە تۇسىرەدى.
”كوپتەگەن قالا تۇرعىندارى، ءبىر وتباسىنداعى ءۇش ۇرپاق قارتتارىن سۇيەپ، بالالارىن ەرتىپ وسىندا كەلىپ ەكسكۋرسيالاپ، قىزىل بازا ارقىلى قازىرگى تاڭداعى ادامدارعا تاربيە بەرەدى، وسىندا كەلىپ ەرىكتى بولاتىن جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى بارعان سايىن كوبەيە ءتۇستى“. 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايىندا 10 نەشە جىل قىزمەت ىستەگەن اسەن ابدوللانىڭ تىلشىگە ايتۋىنشا، ونىڭ اسپيرانتتىق وقىپ جۇرگەن ۇلى وسى اراعا7 −8 رەت كەلىپ ەكسكۋرسيالاپتى، سونداي - اق ەكسكۋرسيالاۋ ەستەلىگىنە بىلاي دەپ جازىپتى: ”بۇرىنعى شينجياڭ سونشاما كەدەي، اعا بۋىندار قاندى شايقاس جۇرگىزىپ، ءومىرى مەن ىستىق قانى ارقىلى جاڭا جۇڭگونى قۇردى، ءبىز قازىرگى ادامدار، ءسوزسىز، پارتيامىزدىڭ وراسان زور ەڭبەگىن تەرەڭ ەسكە الىپ، اعا بۋىنداردىڭ ەرجۇرەك، تايسالماس، قالتقىسىز، ءوزىن ارنايتىن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ رۋحىن جالعاستىرىپ، بەيبىت جىلدارداعى باقىتتى تۇرمىستى اناعۇرلىم قاستەرلەۋىمىز كەرەك“.
ەسكەرتكىش سارايىنداعى ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ ءتۇسىندىرۋشى ءماتبار مامەت كورەرمەندەرگە وسى ءبىر تاريحتى بايانداۋدى ەرەكشە جاقسى كورەدى، ”ءار رەت تۇسىندىرگەندە، مەن تۇتاس شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاۋعا تەگىس كەكتەنىپ، وتان اۋىرتپالىعىن بىرگە ارقالايتىن كۇشتى وتانشىلدىق ىنتاسىن سەزىنەمىن، كوممۋنيستەرگە تىپتەن قۇرمەت ەتەمىن. تاريحتىڭ بىزگە تۇسىندىرگەنىن ەستە بەرىك ساقتاۋىمىز، تاريح بىزگە قالدىرعاندى تىپتەن جالعاستىرۋىمىز جانە ول جونىندە تولعانۋىمىز كەرەك“.
ءماتباردىڭ كورسەتۋىمەن، ءتىلشى 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسىنىڭ كونە جۇرتىنىڭ جانىنداعى جاڭا سالىنعان ەسكەرتكىش سارايىنا كەلدى. جاڭا سارايدىڭ جالپى قۇرىلىس كولەمى 7881 شارشى مەتر، جازىق بەتى ”山“ ءارىبى فورماسىندا بولىپ، توڭكەرىس ىستەرىنىڭ اسقاق تا ۇلى ەكەندىگىنىڭ سيمۆولى. توبەسى الىپ قىزىل بەسجۇلدىز فورماسىندا، كونە جۇرتىنىڭ قىزىل توبەسىمەن ءوزارا ۇندەسىپ، قۇرباندار رۋحىنىڭ ماڭگى جالعاساتىندىعىنىڭ سيمۆولى ىسپەتتى.
ءۇرىمجى قالالىق مۇراجايدىڭ (قالالىق توڭكەرىس تاريحى ەسكەرتكىش ورنىن باسقارۋ ورتالىعى) پارتيا ياچەيكاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مۇراجاي باستىعى تۇرسىن قىزىربەك بىلاي دەپ تانىستىردى: 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ جاڭا سارايى كورمەلەۋ، قورعاۋ، زەرتتەۋدى ءبىر تۇلعالاندىرىپ، كورەرمەندەردىڭ قىزىل مادەنيەتتىڭ باي مازمۇنى مەن تەرەڭ ءمانىن اناعۇرلىم جاقسى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى، قازىر سالىنىپ بولدى، كورمە بۇيىمدارى رەتتى ورنالاستىرىلۋدا، مولشەرمەن بيىل 5 - ايدا اشىلادى.
ءبىر كونە جۇرت، ءبىر جاڭا ساراي، 70 − 80 جىلدىق ۋاقىت كەڭىستىگىنەن ءوتىپ، جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ شينجياڭدا جازعان جىر ەتەرلىك سالتاناتتى جىرىن بىرگە ۇعىندىرىپ، اي، كۇن، جۇلدىزداي كەيىنگىلەردى ىنتىعا قاراۋعا، سوڭىنان ەرۋگە جىگەرلەندىرەدى.
”پارتيامىزدىڭ اۋەلگى ماقسات، بورىشى ءدال شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن قامتىعان جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتىن كوزدەۋ، شينجياڭداعى ءار ۇلتتى قامتىعان جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن كوزدەۋ“. بۇل كۇندەرى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى مەن حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن تابىستارعا جەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز كۇشەيدى. 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى نۇرلاندىرعان وسى تاريح قىمباتتى رۋحاني بايلىققا اينالىپ، جاڭا مەزگىلدە تۇتاس شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن جاپا - ماشاقات پەن حاۋىپ - بوگەتتەردەن جاسقانباي، كۇرەستىڭ جاڭا ساپارىنا اتتانىپ، اناعۇرلىم كوپ كەرەمەتتەردى جارىققا شىعارۋ ارقىلى اعا بۋىننىڭ قابىرعادان قان كەشۋىنىڭ قارىمجىسىن قايتارۋعا جىگەرلەندىرەدى.
ەكسكۋرسيالاۋ باعدارناماسى
8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايى 1937 −1942 - جىلداردا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭدا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا باسشىلىق ەتكەن ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى تۇرعان جەر. ەسكەرتكىش سارايىنىڭ قۇرىلىس كولەمى 6.503 شارشى مەتر، يەلەيتىن جەر اۋماعى 1100 شارشى مەتر. جيىنى 12 بولمە بار، استىڭعى قاباتتا 5 بولمە، ۇستىڭگى قاباتتا 7 بولمە بار. 1 - قابات پەن 2 - قاباتقا مادەني مۇرالار كورمە زالى ورنالاستىرىلعان، 4000 مادەني مۇرا ساقتالعان، مۇنىڭ ىشىندە 16سى مەملەكەتتىك 1 - دارەجەلى مادەني مۇرا. 1962 - جىلى ءىس باسقارماسىنىڭ كونە جۇرتى ءۇرىمجى قالالىق ۇكىمەت جاعىنان اۆتونوميالى رايون دارەجەلى مادەني مۇرالاردى قورعاۋ ورنى قاتارىنا قوسىلىپ، ”توڭكەرىستىك قۇرباندار ەسكەرتكىش سارايى“ دەگەن ات بەرىلدى، 1965 - جىلى 10 - ايدا ”8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايى“ دەپ وزگەرتىلگەن. قازىر وسى كونە جۇرت مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەني مۇرالاردى قورعاۋ ورنى جانە مەملەكەتتىك وتانشىلدىق تاربيە ۇلگى بازاسى. 2004 - جىلى 12 - ايدا 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايى ورتالىق كوميتەت ۇگىت ءبولىمى، مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى سياقتى 9 مينيسترلىك، كوميتەت جاعىنان ”بۇكىل ەلدەگى 100 قىزىل ساياحات ايگىلى كورىنىس ءوڭىرىن (ءتۇيىنى) ءتۇيىندى قۇرۋ جوباسىنىڭ“ ءبىرى بولدى. 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ جاڭا سارايى مەجەمەن بيىل 5 - ايدا اشىلادى.
