تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

چاۋياڭگىداعى سالتاناتتى توي

   □ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى چىڭ يۋەيۋە

  1936 - جىلى 7 - ايدىڭ 28 - كۇنى يۇي شيۋسۇڭ مەن شىڭ شىتۇڭ ديحۋا باتىس باقشاسىنداعى (بۇگىنگى ءۇرىمجى قالاسىنداعى حالىق باقشاسى) چاۋياڭگىدا توي سالتىن وتكىزدى. لي دۇڭ سىزعان

  ءۇرىمجى قالاسىنىڭ ورتاسىنداعى حالىق باقشاسىندا ەسكىنىڭ ءىزى قالعان ءبىر جۇڭگوشا عيمارات چاۋياڭگى بار. بۇل كۇندەرى وسىندا تىنىعىپ جۇرگەن ادامدار وتكەن عاسىردىڭ 30 - جىلدارىندا وسى ارادا ءبىر سالتاناتتى توي وتكەندىگىن ويلامايتىن بولار، وسى توي سالتىنىڭ 70 نەشە جىلدىڭ الدىنداعى كوكەيدەن استە كەتپەيتىن توڭكەرىستىك ماحابباتقا كۋا بولعاندىعىن تىپتەن ويلامايتىن شىعار.

  1936 - جىلى 7 - ايدىڭ 28 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ العاشقى كەزدەگى ۇيىمىن قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى يۇي شيۋسۇڭ مەن ول سۇيگەن بويجەتكەن شىڭ شىتۇڭ باسىنا ءۇي تىگىپ، باۋىرىنا قازان استى. ۇيلەنۋ تويى سالتىندا ديحۋاداعى (بۇگىنگى ءۇرىمجى) ارميا، ۇكىمەتتىڭ ۇلكەن ءمانساپتىلارى تولىق كەلدى، سوۆەت وداعى اقپاراتتىق كينو ستۋدياسى ارنايى كەلىپ دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىپ قايتتى، ستالين سوۆەت وداعىنىڭ ديحۋاداعى باس كونسۋلى ارقىلى ءبىر ساندىق كيىم - كەشەك جانە كەرەك - جاراق جىبەرىپ، قۇتتىقتايتىندىعىن ءبىلدىردى.

  ەكەۋىنىڭ كوڭىل قوسۋى ۇستاز - شاكىرت بايلانىسىنان باستالعان. 1935 - جىلى يۇي شيۋسۇڭدى كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونال شينجياڭعا شىڭ شىسايدىڭ قىزمەت ورىستەتۋىنە كومەكتەسۋگە جىبەرەدى. يۇي شيۋسۇڭنىڭ دارىنىن سەزگەن شىڭ شىساي ونى ءوزىنىڭ 2 - قارىنداسى مەن قىزىنا وتباسى وقىتۋشىسى بولۋعا ۇسىنىس ەتەدى. شىڭ شىسايدىڭ 2 - قارىنداسى وسى شىڭ شىتۇڭ بولاتىن. ساباق ارەدىگىندە يۇي شيۋسۇڭ ىلعي وعان توڭكەرىسكە قاتىناسقان 10 نەشە جىلدان بەرى سان سوعىستى باستان كەشىرگەن، سوۆەت وداعىنا ۇيرەنۋگە بارعان اڭگىمەلەرىن ايتىپ بەرەدى.

  يۇي شيۋسۇڭنىڭ توڭكەرىستىك ىنتاسى مەن كىسىلىك تارتىمدىلىعى وسى العا باسۋعا اۋەس بويجەتكەندى تەرەڭ اسەرلەندىرەدى. ءبىر جولى شىڭ شىتۇڭ شىنياڭداعى قولدان كەتكەن وڭىرلەردە جاپون اسكەرلەرىنىڭ جۇڭگولىقتاردى قالاي باسىنىپ، زيانكەستىك جاساعاندىعىن ەسكە العاندا قابىرعاسى قايىسادى. ”شىتۇڭ، اتىڭ قانداي ادەمى، شالقىعان شاقتاعى ۇلى بىرلىك! بۇل ءبىزدىڭ كوممۋنيزم مۇراتىمىز، ونان دا ماڭىزدىسى، ەجەلدەن كەلە جاتقان ۇلتتىق ۇلى ارمان“، - دەيدى يۇي شيۋسۇڭ. وسىلايشا، ەكەۋى ءتىل تابىسىپ، توڭكەرىستىك سەنىمدەرى ءتىپتى دە بەكەمدەلە تۇسەدى.

  ۇيلەنگەننەن كەيىن ەكەۋى ءبىر جىلدان استام بال باقىتتى كۇندەردى باستان كەشەدى. ”ورتاق مۇراتىمىز بولعاندىقتان ءومىرىمىز ءماندى دە ءساندى بولدى“، - دەيدى شىڭ شىتۇڭ ەسكە الىپ. ويلاماعان جەردەن شىڭ شىساي ۋادەسىنە وپاسىزدىق جاساپ، 1937 - جىلى 12 - ايدا يۇي شيۋسۇڭعا جالا جاۋىپ، اباقتىعا جابادى. جارتى جىلدان كەيىن سوۆەت وداعىنا ايداپ اپارىلادى، شىڭ شىتۇڭ اۋەجايدا كۇيەۋىمەن قوشتاسادى. ”شىڭ شىتۇڭ قارىنداس، ەسىڭدە بولسىن، توڭكەرىس ءۇشىن ەرجۇرەك ادام بولۋىڭ كەرەك، كەۋدە كەرە العا شىعىپ، زۇلىمدىقتان جاسقانباي، ءوزىڭ تاڭداعان توڭكەرىس جولىمەن ءجۇر“. ومىرلىك قوشتاسۋ ساتىندە ايتقان ءسوزدى ول ەسىندە بەرىك ساقتايدى. وسىدان كەيىن يۇي شيۋسۇڭ حابار - وشارسىز كەتەدى. شىڭ شىتۇڭ شىڭ شىسايمەن اعا - قارىنداستىق قاتىناسىن ءۇزىپ، اناسى ان جيڭفىڭمەن بىرگە دۋبان مەكەمەسىنەن كوشىپ شىعىپ، اناسىنىڭ فاميلياسىن قولدانىپ، اتىن ان جىجيە دەپ وزگەرتەدى.

  جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن، ان جىجيە يۇي شيۋسۇڭنىڭ اتا مەكەنى جىجياڭنىڭ جۋجيىنا قايتىپ بارىپ تۇرمىس كەشىرەدى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن ان جىجيە يۇي شيۋسۇڭنىڭ ومىردەن وتكەنىنەن حابار تابادى. ول كوكىرەك كەرنەگەن شىنايى ماحابباتىن تىلەگىنە اينالدىرىپ، شيۋسۇڭدى اقتاپ، ونىڭ رۋحىن جۇبانىش ەتەدى. 1961 - جىلى يۇي شيۋسۇڭعا شاڭحاي قالالىق پارتكوم ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى توڭكەرىستىك قۇربان اتاعىن تولىقتاپ بەرەدى. 1962 - جىلى ءتوراعا ماۋ زىدۇڭ قول قويعان «توڭكەرىستە قۇربان بولعان قىزمەتكەر وتباسىنداعىلار داڭق ەستەلىك كۋالىگى» بەرىلەدى.

  ان جىجيە يۇي شيۋسۇڭنىڭ اكەسىنە باستان - اياق قارايلاسادى. شاڭحايعا قونىستانعاننان كەيىن ول يۇي شيۋسۇڭنىڭ وقۋ - اعارتۋمەن شۇعىلدانۋ اسىل ارمانىن جالعاستىرىپ، ءبىلىم اسىرۋ مەكتەبىن اشادى. 1982 - جىلى ان جىجيە شاڭحاي قالالىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانادى. 2006 - جىلى 91 جاستاعى ان جىجيە الاڭسىز ومىردەن وتەدى. ودان ءبىر سۋرەت قالادى، بۇل يۇي شيۋسۇڭ دۇنيەدەن وتكەنىنە 10 جىل بولعان كەزدە ءتۇسىرىلىپتى. ول باسىنا گۇل تاعىپ، ەڭ ۇناتاتىن كيىمىن كيىپتى، ارت جاعىندا مارجانداي تىزىلگەن جازۋ بار ەكەن، ”سەن ونى تانيسىڭ با، سەنى 10 جىل كۇتكەن وسى ادام!“، يۇي شيۋسۇڭ كەزىندە وقۋشىلارىنا توڭكەرىس، ۇيرەنۋ، توڭكەرىستىك وتباسىن قۇرۋ − ومىرىندەگى 3 ۇلكەن ءىس ەكەندىگىن ايتقان ەكەن. ونىڭ ارمانى ورىندالدى، ونىڭ سۇيىكتى جارى ونى ءومىر بويى جۇبانىش ەتتى، ونىمەن وتكەن ءبىر جىل ونىڭ ومىرىنە اينالدى.

  (اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ مەكەمەسى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار بىرلەستىگى بىرلەسىپ دايىندادى)

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.