انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ءرايدا، قۇمىل تىلشىلەر پۋنكتىنەن يە سۇي
”قاراڭىزدارشى، مىناۋ جاقىندا جيناعان ماتەريالدارىم“. 3 - ايدىڭ 17 - كۇنى قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونى حۇڭشيڭ وڭتۇستىك جولىنداعى 82 جاستاعى جاڭ بيڭيىڭ ۇيىندەگى زات ساقتايتىن كەبەجەنى ەپپەن اشىپ، قالىڭ ءبىر توپ حاتتار اراسىنان فۋجيان ولكەسى لۇڭيان قالاسى گۋتيان ءماجىلىسى ەسكەرتكىش سارايىنان جانە جىجياڭ ولكەسى جياشيڭ قالاسى نانحۋ كولى توڭكەرىستىك ەسكەرتكىش سارايىنان جىبەرىلگەن 2 كانۆەرت ماتەريالدى الىپ شىعىپ، كورشىسى اۋاحان وشۇرعا كورسەتتى.
”مەن پارتيا مۇشەسىمىن، مەن ءتىپتى دە كوپ ادامدارعا كورسەتىپ، ولاردىڭ تاريحتى ەستە بەرىك ساقتاپ، بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىستىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەندىگىن ۇعىندىرسام دەيمىن“. كورشىسى اۋاحاننىڭ سۇراۋلارىنا جاڭ بيڭيىڭ كەسىپ جاۋاپ بەردى.
جاڭ بيڭيىڭ زەينەتكە شىققان وقىتۋشى، بۇل زاتتاردى نە ءۇشىن جيناپ ساقتايتىنى تۋرالى ءسوز قوزعالعاندا، قاريا ءسوز تيەگىن اعىتتى. 1949 - جىلى 9 - ايدىڭ 28 - كۇنى قۇمىلدا بۇكىل ەلدى تىكسىندىرگەن بۇلىكشىلەردىڭ ورتالىق بانكەنىڭ قۇمىل بولىمشەسىندەگى التىندى توناۋى سىندى اسا ۇلكەن دەلو تۋىلادى، سول كۇنى جاڭ بيڭيىڭنىڭ ءۇيىن گومينداڭ اسكەرلەرى ورتەپ جىبەرەدى. سول جىلى 10 - ايدىڭ 13 - كۇنى ازاتتىق ارميا قۇمىلعا كەلىپ تۇراقتاپ، بۇقاراعا نەگىزگى تۇرمىستىق زاتتار تاراتادى، بۇعاناسى قاتپاعان جاس بالا ونىڭ دا قولىنا ماقتالى كيىم مەن شاۋگىم تيەدى، بۇل مەيىرىم قامقورلىقتى ول كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇمىتقان ەمەس.
سول كەزدەن باستاپ جاڭ بيڭيىڭنىڭ جۇرەگىنە قىزىل تۇقىم ۇرىعى سەبىلەدى. 1965 - جىلدىڭ باسىندا جاڭ بيڭيىڭ قىزمەت قاجەتىمەن بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى 33 قۇرباندار قابىرستاندىعىن ارالاپ شىعادى. ول ءار جەردەگى قۇرباندار قابىرستاندىعىنىڭ كۇندەلىكتى باسقارۋ دەڭگەيىنىڭ ءار ءتۇرلى ەكەنىن، قىرۋار جاستاردىڭ توڭكەرىسشىل ارداگەرلەردىڭ قاھارماندىق ىستەرىنەن كوپ حابارى جوقتىعىن بايقايدى.
”سۋ ىشكەندە قۇدىق قازۋشىنى ۇمىتپا“ دەگەن ءسوز بار، جيناپ ساقتاۋ بارىسىندا پارتيا تاريحى تاربيەسىن جۇرگىزۋ − مەنىڭ جيناپ ساقتاۋمەن شۇعىلدانۋىمنىڭ ءمانى“. 1974 - جىلدان باستاپ جاڭ بيڭيىڭ وراي بولا قالسا بولعانى شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنداعى قۇرباندار قابىرستاندىعىنا جانە ەسكەرتكىش سارايلارىنا بارىپ ماتەريال جينايدى، كەيىن جاسى ەگدەلەگەن سوڭ پوچتامەن جولداۋ ءتاسىلى ارقىلى جيناپ ساقتاۋدى جالعاستىرادى.
”ءار جولى جاۋاپ حات كەلگەن سايىن، ول اسىل زات تاۋىپ العانداي قۋانادى“، - دەيدى جاڭ بيڭيىڭنىڭ جۇبايى جياڭ گۇيلان. بۇگىنگە دەيىن جاڭ بيڭيىڭ بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ەسكەرتكىش سارايلارى، قۇرباندار قابىرستاندىعى جىبەرگەن 5000 پارشادان استام حات تاپسىرىپ الىپتى. زەينەتكە شىققان سوڭ جاڭ بيڭيىڭ قىزىل زاتتاردى جيناپ ساقتاۋعا ءتىپتى دە دەن قويادى. ۇلدارى مەن نەمەرەلەرى دە ونىڭ ىقپالىندا ماتەريال جيناۋعا كومەكتەسەدى، ولار ەسكەرتكىش سارايلارىنا، قۇرباندار قابىرستاندىعىنا دۇركىن - دۇركىن بارىپ، ەكسكۋرسيادا، ۇيرەنۋدە بولادى.
40 نەشە جىلدان بەرى ونىڭ ىستىق ىنتاسى ەشقاشان سۋىعان ەمەس، ونىمەن قوسا ءوز اقشاسىمەن كوپ رەت ساقتالعان قىزىل زاتتار كورمەسىن وتكىزىپ، قىزىل تاربيە ارقىلى كەيىنگىلەردى تاريحتى ەستەن شىعارماۋعا، قازىرگى تاماشا تۇرمىستى قادىرلەۋگە تاربيەلەپ كەلەدى.
”جاڭ مۇعالىم جيناپ ساقتاعان ءاربىر قىزىل ماتەريال مەنى ايرىقشا تەبىرەنتەدى، مەن ول كىسىنىڭ رۋحىنا ءتانتىمىن“. جيناپ ساقتاۋ بارىسىندا ءتىل تابىسقان جاقسى دوسى مىڭ چۋانبين اقسۋدان قۇمىلعا قايتقاندا، جاڭ بيڭيىڭگە كومەكتەسىپ «جاڭا ءداۋىر كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەر ەستەلىك البۋمىنان» 60ىن ساتىپ اكەلىپ بەرىپتى. ءاسىلى، جاڭ بيڭيىڭ كىتاپ تارتۋ ەتۋ تاسىلىمەن قىزىل تاربيەنى اناعۇرلىم كوپ ادامعا جەتكىزگىسى كەلگەن ەكەن.
2011 - جىلدان باستاپ جاڭ بيڭيىڭ ءوز قالتاسىنان اقشا شىعارىپ ىلگەرى - كەيىندى پارتيا تاريحى، توڭكەرىس تاريحى جونىندە مازمۇنى كەمەلدى، سۋرەتى مەن ءماتىنى ارالاس كورمە تاقتالارىنان 160تان استامىن جاساتىپ، الەۋمەتتىك اۋماق، مەكتەپ، اسكەري ءبولىم سياقتى ورىنداردا كورمەگە قويدى. ”بيىل − پارتيا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى، بۇكىل پارتيادا پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلىپ جاتىر، مەن ءوزىم جيناپ ساقتاعان قىزىل زاتتارىمنىڭ اناعۇرلىم زور رول اتقارۋىنا، اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ ودان مول رۋحاني ءنار الۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىن“، - دەيدى جاڭ بيڭيىڭ.
