□ انار بۇلت/شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ميھىرگۇل عوپۇر
3 - ايدىڭ 22 - كۇنى لوپنۇر اۋداندىق مۋزيكا قوعامىنىڭ ءتوراعاسى لي پىڭ (سولدان 3 - ) قالا تۇرعىنى الىمجان عوجاحمەت (سولدان 2 -) وتباسىنداعىلارمەن بىرگە ءان شىرقاۋدا. لي پىڭ مەن الىمجان عوجاحمەت مۋزيكالىق جاسامپازدىق بارىسىندا تانىسقان، نەشە ون جىلدىق مۋزيكا جولىندا ەكەۋى تىزە قوسا وتىرىپ سۇيىسپەنشىلىككە تولى، جۇرت تىلەگىن توعىستىراتىن ۇلتتار ىنتىماعى توعىسپالى كۇيىن جازدى.
□ سۋرەتتى لي في تۇسىرگەن
باس شۋجي شي جينپيڭ 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىسىندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن سومداۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ۇلى ىنتىماعىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋ كەرەك“. بۇل بۇكىل رايوندا جوعارىدان تومەنگە دەيىن جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، نازاردى باياندى تىنىشتىققا ساياتىن تەرەڭ قاتپارلى ماسەلەلەرگە كۇش سالۋعا اۋدارىپ، بەتالىس جولىن ايقىندادى.
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ نۇسقاۋىندا، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، ۇلتتار ىنتىماعىن ەڭ ۇلكەن بۇقارالىق قىزمەت ەتۋگە تاباندى بولىپ، پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ۇگىت - تاربيەسىن، ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا ۇلگى كورسەتۋ رايونىن بەلسەنە قۇرىپ، ءار ۇلت اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، كەڭىنەن ارالاسىپ، جان - جاقتى ىشتەسىپ، ىشكەرىلەي توعىسىپ، ءبىر نيەتتە، ءبىر تىلەكتە بولىپ، ىنتىماق گۇلىن قۇلپىرتتى.
جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالادى
”ارلى - بەرلى تەڭسەلىپ، بەلىنە بارابان بايلاپ، ەكى ادام ايقاسىپ، جارتىلاي جۇرەلەپ ورنىنا جىلجىدى...“. 3 - ايدىڭ 15 - كۇنى ءۇشتۇرپان اۋدانى العا قالاشىعىنىڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل باستاۋىش مەكتەبىنىڭ ساباق ارالىعىنداعى گيمناستيكاسىندا 7 جاستاعى مۇھنيسا قۇربان ريتىمگە ىلەسىپ بيلەدى. ونىڭ سوڭىندا 100 نەشە بالا وڭدى - سولدى سەكىرىپ، بەلدەرىنە اسقان باراباندى تەبىندى ۇردى.
جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن سومداۋ − جاڭا داۋىردەگى ۇلت قىزمەتىنىڭ نەگىزگى جەلىسى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ قاجەتتى تالعامى، شينجياڭ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدىڭ ەڭ نەگىزگى، ەڭ ۇزاق بولاشاقتىق ماسەلەسى. پارتيا 19 - قۇرىلتايىنان بەرى، اسىرەسە، 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىسىنەن بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم شينجياڭ قىزمەتىنىڭ باس نىساناسىن مىقتاپ يگەرىپ، ۇلتتار ۇلى ىنتىماعى تۋىن بيىك ۇستاپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ۇگىت - تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى تاربيەسىن شينجياڭ كادرلارى تاربيەسىنە، جاستار مەن وسپىرىمدەر تاربيەسىنە، قوعامدىق تاربيەگە ەنگىزدى.
”بارلىعىمىز جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىنىڭ ءبىر مۇشەسىمىز“، - دەدى مۇھنيسا بالعىن تىلىمەن باتىل تۇردە. وسى مەكتەپتە كوپتەگەن وقۋشى مۇھنيسا سياقتى بارابان سوعۋدى ءبىلىپ قانا قويماي، تاعى بوساعالىق جازۋدى، قاعاز قيۋدى، گۋجىڭ شەرتۋدى بىلەدى... جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن تاراتۋ وسى مەكتەپتىڭ ۇستانىمى، ءۇن - ءتۇنسىز ءتالىم بەرىپ، بالالاردىڭ جۇڭحۋا مادەنيەتىن شىن جۇرەگىمەن قىزۋ سۇيۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ۇلى وتاندى شىنايى مويىنداۋدى كۇشەيتتى.
18 جىلدان بەرى العا قالاشىعى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل باستاۋىش مەكتەبىنىڭ باستىعى قۇربان نيازدىڭ اۋەلگى ماقساتى وزگەرمەدى، ول جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالپىلاستىرۋعا تاباندى بولىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بالالاردىڭ جۇرەك تۇكپىرىنە تەرەڭ تامىر تارتقىزدى. پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس وعان رەفورما اۆانگاردى اتاعىن بەرىپ، ونى ”ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىن امالياتتا ايگىلەۋشى“ دەپ اتادى.
كۇي تاباق، كىتاپ، گازەت - جۋرنال، زناك... اقسۋ قالاسى لاڭگار ءمالىسى چاۋياڭ الەۋمەتتىك اۋماعى ۇلتتار ىنتىماعى تاربيەسى بازاسىنا 2000عا جۋىق ”قىزىل ەستەمە“ قويىلعان، ونىڭ جارتىسى ۇلتتار ىنتىماعىمەن قاتىستى.
”قازىر تۇرمىس جاقسى، شارۋاشىلىق قۇرۋعا ساياسات بار، وقۋعا كومەك قاراجات بەرىلەدى، ناۋقاس كورسەتۋگە ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بار، پارتيا مەن ۇكىمەت بۇقارا ءۇشىن ەگجەي - تەگجەيلى ويلاستىردى، ءار ۇلتتىڭ ىنتىماعى جاراسقان، تۇرمىسى تاماشا. ءبىز يگىلىكتىڭ قايدان كەلگەنىن، يگىلىكتىڭ قايدا ەكەنىن ءبىلۋىمىز، پارتياعا شىن نيەتىمىزبەن العىس ايتۋىمىز، پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋىمىز، پارتياعا ىلەسۋىمىز كەرەك“. الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ 62 جاستاعى تۇرعىنى ەركىن قادىر ۇنەمى وسى اراعا كەلىپ كونە بۇيىمداردى كورىپ، قىزىل كلاسسيكانى ەسكە الادى ەكەن.
بۇگىنگى كۇندەرى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جۇرەك تۇكپىرىنە تەرەڭ تامىر تارتتى، ەتەنە بايلانىس ورناتىپ، بىتە قايناسقان، ەشكىم دە ەشكىمنەن ايرىلا المايتىن جاراسىمدى ۇلت قاتىناسى شينجياڭنىڭ كەڭ بايتاق دالاسىنداعى ەڭ اسەم كورىنىسكە اينالدى.
ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ باقىت كارتيناسىن كەسكىندەدى
3 - ايدىڭ 11 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم بىرلىكساپ ءبولىمىنىڭ كادرلارى كەلپىن اۋدانى يۇىرچي اۋىلى اراايماق قىستاعىنداعى تۋىسىنا امانداسا كەلدى. ءار ۇلت كادرلارى اتىز باسىنا، شارۋالار اۋلاسىنا بارىپ، جۇپ قۇراعان تۋىستارىمەن باس قوسىپ، ەگىس ۋاقىتىن يگەرىپ، كوكتەمگى ەگىسكە دايىندالۋ، اۋىل - قىستاق قورشاعان ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ سياقتىلار جونىندە تاماشا ادىسپەن دامۋدى اقىلداسىپ، ۇلتتار ىنتىماعى سۇيىسپەنشىلىگىن بىرگە اڭگىمەلەپ، دامۋدىڭ، العا باسۋدىڭ ءانىن بىرگە جازدى. ”مەنىڭ جاقسى تۋىسىم، كوكتەمگى ەگىس دايىندىعىندا سەن بولساڭ، مەنىڭ كوڭىلىم ايرىقشا جاي تابادى“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى اسيەم يمىن تۋىسىنىڭ قولىن قىسىپ تۇرىپ قۋانا سويلەپ.
ماناس اۋدانى ماناس قالاشىعىنىڭ نانچىڭ الەۋمەتتىك اۋماعىندا حانزۋ، ۇيعۇر، قازاق، حۇيزۋ سياقتى 13 ۇلتتىڭ تۇرعىندارى تۇرادى، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ بەرەكەلى بىرگە جاساسقان، ءبىر ءۇيلى جانداي كۇن كەشكەن كورىنىستەرى بارلىق جەردەن بايقالادى: بىرگە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىنا، قىزىقتى سپورت جينالىسىنا، ”توپتىق قوناقاسىعا“ قاتىناسادى...
”ءار جولى مەرەكە - مەيرام كەزىندە ءبىز ءبىر اراعا باس قوسىپ، بىرگە ءان ايتىپ، ءبي بيلەيمىز، مەيىرلى دە دۋماندى بولادى“، - دەدى الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىنى ماليكەزات نياز.
وسىنداي ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى حيكايالارى تيانشان الابىندا ءار كۇنى جارىققا شىعىپ جاتادى.
ءبىر نيەتپەن قوسىلعان كۇش − ەڭ ۇلى كۇش. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ءار ۇلت حالقى بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزەتىن، بىرگە گۇلدەنىپ - كوركەيەتىن، داميتىن نەگىزگى تاقىرىپتى باستان - اياق مىقتاپ يگەردى، 2016 - جىلدان بەرى تۇتاس رايون ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ميلليونداعان كادر، جۇمىسشى - قىزمەتكەر نەگىزگى ساتىداعى ءار ۇلت بۇقاراسىمەن جۇپ قۇراپ، تۋىس بولىپ، بۇقارا ەڭ ءۇمىت ەتكەن، ەڭ قاجەت ەتكەن، تاباندا ىستەۋگە بولاتىن ىستەرىن ءبىتىرىپ بەرۋگە امالدىڭ بارىنشا كومەكتەسىپ، ”قىستاقتا تۇرۋدان“ ”وتباسىندا تۇرۋعا“، ودان ارى ”كوڭىلدەرىنەن ورىن الۋعا“ دەيىنگى بۇرىلىستى جۇزەگە اسىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىمەن قويۋ دوستىق سۇيىسپەنشىلىك ورناتتى؛ ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۋىستارى بارلىق جەردە بار، اۋداندا تۋىستارى بار، قالادا تۋىستارى بار، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالاردا تۋىستارى بار، استانا بەيجيڭدە دە تۋىستارى بار.
قازىرگە دەيىن رايونىمىزدان 8 ايماق، وبلىس، قالا ”مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى وبلىس (قالا)“ بولىپ ءساتتى قۇرىلدى؛ 69 ورىنعا ”مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى اۋماق (ورىن)“ اتى بەرىلدى.
كەمەنىڭ كۇشى جەلكەنىندە، ادامنىڭ كۇشى جۇرەگىندە. ءبىر قىدىرۋ ۇتىمدى شارالار كورىكتى شينجياڭ قۇرىپ، وتان ارمانىن بىرگە جۇزەگە اسىرۋدىڭ جويقىن كۇشىن ۇيىستىردى.
ۇلتتار ىنتىماعى گۇلى شەشەك اتىپ قۇلپىردى
وتكەن عاسىردىڭ 50 - جىلدارىندا كەريا اۋدانىنداعى شارۋا قۇربان تۇلىم ەڭسە كوتەرىپ ازات بولۋىنا بايلانىستى العىس سەزىمىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن، ”ەسەككە ءمىنىپ بەيجيڭگە بارىپ ءتوراعا ماۋ زىدۇڭعا امانداسۋدى“ تالاي رەت ويلايدى، كەيىن 2 رەت ءتوراعا ماۋ زىدۇڭنىڭ قابىلداۋىندا بولادى، ادامدار ونى جاقىن تارتىپ ”قۇربان اتاي“ دەپ اتاپ كەتەدى.
2017 - جىلى 1 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ قۇربان اتايدىڭ ۇرپاقتارىنا حات قايتارىپ، ولاردى قۇربان اتاي سياقتى اۋىلداستارمەن بىرگە پارتيانى ءسۇيۋدىڭ، وتاندى ءسۇيۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن ءسۇيۋدىڭ ۇلگىسى بولۋعا جىگەرلەندىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسى قۇربان اتايدىڭ ۇرپاقتارىنىڭ جۇرەگىندە، تۇتاس شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇرەگىندە ساقتالىپ كەلەدى.
ءۇرىمجى شيشان پلاستماسسا زاۆودىنان داپۋگوۋ الەۋمەتتىك اۋماعىنا دەيىنگى قالا ماڭى الەۋمەتتىك قاتىناس جەلىسىندە قىزمەت ورنىن ءسۇيىپ، كاسىبىن قادىرلەگەن الەۋمەتتىك اۆتوبۋز شوفەرى گۋ شياڭفىڭ الەۋمەتتىك قاتىناس جەلىسىن ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇرەكتەرىن توعىستىراتىن ۇلتتار ىنتىماعى جەلىسىنە اينالدىردى؛ بيڭتۋاننىڭ ايەل قىزمەتكەرى يوۋ لياڭيىڭ مەن گۇما اۋدانىنىڭ ديقانى مامەتتۇرىپ مۇساق قىزمەت، تۇرمىس بارىسىندا اپەكە - ىنىدەي قويۋ سۇيىسپەنشىلىك ورناتىپ، قول ۇستاسا دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلدى؛ لوپنۇر اۋدانى شيڭپيڭ قالاشىعىنىڭ داشي قىستاعىندا ءار ۇلت تۇرعىندارى ءبىر ناندى ءبولىپ جەپ، بىرگە جاپالى كۇرەس جاساپ، بىرگە شارۋاشىلىق قۇرىپ، بايىپ، ماڭداي تەرلەرى ارقىلى قۇلازىعان سورتاڭ دالادا تۇتاس شينجياڭعا تانىمالى بايۋ قىستاعىن قۇردى...
ۋ دىڭيۇن، ءانيپا ءالىماحۇن، جۋاڭ شىحۋا... وسى اتتارمەن بايلانىستى ۇلتتار ىنتىماعى حيكايالارى ەلدى اسەرلەندىرىپ، جۇرتتى ءسۇيىندىرىپ، ءاربىر شينجياڭدىقتىڭ كوڭىلىندەگى رۋحاني كوورديناتاعا اينالدى.
ۇلتتار ىنتىماعىن ءوزىنىڭ كوز قاراشىعىن ايالاعانداي ايالادى، ۇلتتار ىنتىماعىن ءوزىنىڭ ءومىرىن قاستەرلەگەندەي قاستەرلەدى. بۇل كۇندەرى شينجياڭداعى ءار ۇلت ۇلاندارى ”ىنتىماق“ دەگەن ءسوزدى جۇرەكتەرىندە ساقتاپ، ارەكەتتەرىندە ايگىلەپ، ۇلتتار ىنتىماعى گۇلىن تيانشان الابىندا شەشەك اتتىرىپ قۇلپىرتتى.
