انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ چۇنحۋا
شينجياڭ بۇقاراسىنىڭ جيھانگەرلىككە قارسى بىرلەستىگى ديحۋانىڭ (بۇگىنگى ءۇرىمجى) كوشەسىندە جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ۇگىت كورمەسىن ۇيىمداستىردى. □ سۋرەتتى لي دۇڭ سىزعان
جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە شينجياڭدا بۇقارالىق سيپات العان ساياسي ۇيىم − شينجياڭ بۇقاراسىنىڭ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى تەبىندەدى، مۇشەلەرى، ەڭ كوپ بولعاندا، 10 مىڭ ادامنان اسىپ، تيانشان الابىنىڭ بارلىق جەرىنە تارالدى. جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ بەلسەنە قىزمەت ىستەۋى مەن ىقپالىندا، جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى 2 رەت قايتا ۇيىمداستىرىلىپ، ەرەكشە ىقپال كۇشكە يە العاباسار ۇيىمعا اينالىپ، شينجياڭنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ قوزعالىسىندا بۇقاراعا ۇگىت جاساپ، بۇقارانى ۇيىمداستىرىپ، بۇقارانى جۇمىلدىرىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا كومەك كورسەتۋدە كەلەلى رول ساۋلەلەندىردى.
جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى 1934 - جىلى 8 - ايدىڭ 1 - كۇنى قۇرىلعان، ماڭىزدى مىندەتتەردى دەرلىكتەي شىڭ شىسايدىڭ ساباقتاستارى، اۋىلداستارى اتقاردى. 1935 - جىلى 11 - ايدا سوۆەت وداعىنىڭ ديحۋاداعى (بۇگىنگى ءۇرىمجى) باس كونسۋلى ابلەسوۆ ورتاعا شىعىپ شىڭ شىسايمەن كەلىسىپ، شينجياڭ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىن ءبىرىنشى رەت قايتا ۇيىمداستىردى. كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونالىنىڭ شينجياڭعا كەلىپ قىزمەت ىستەۋگە جىبەرگەن كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى يۇي شيۋسۇڭ (جاناما اتى ۋاڭ شوۋچىڭ) باس حاتشى مىندەتىن اتقارىپ، كۇندەلىكتى قىزمەتتەردى باسقاردى. كوممۋنيستەر وسىدان باستاپ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ ناقتى باسشىلىق ۇقىعىن يگەردى.
قايتا ۇيىمداستىرىلعاننان كەيىنگى جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى العاباسار ساياسي باعدارلاما − ”التى ۇلكەن ساياساتتىڭ“ تۋىن بيىك ۇستاپ، سول كەزدەگى ساياسيدا شىرىكتەسكەن، ەل تۇرمىسى كۇيزەلگەن شينجياڭنىڭ بەت - بەينەسىن وزگەرتىپ، ساياسي، ەكونوميكا، مادەنيەت، وقۋ - اعارتۋ سياقتى جاقتاردىڭ بارلىعىندا دامۋعا قول جەتكىزۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى ءار دارەجەلى رايوندىق بىرلەستىكتەردى، بولىمشە بىرلەستىكتەردى كەمەلدەندىرىپ، مۇشەلەردى جاتتىقتىرۋ كلاسىن مەرزىم سايىن وتكىزىپ، ”التى ۇلكەن ساياساتتان“ ساباق بەردى، سونىمەن بىرگە ماركسيزم - لەنينيزم نەگىزگى نازارياسى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكساپ جانە ەل ءىشى - سىرتىنىڭ اعىمداعى ىستەرى سياقتىلاردان ساباق بەردى.
جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى ورگان گازەتى − «جيھانگەرلىككە قارسى سوعىس شەبىن» شىعارىپ، ماۋ زىدۇڭنىڭ «ۇزاققا سوزىلاتىن سوعىس تۋرالى»، «جاڭا كەزەڭ تۋرالى»، «جاڭا دەموكراتيزم جونىندە» سياقتى شىعارمالارىن اۋدارىپ باسپادان شىعاردى. كىتاپحانا قۇرىپ، مادەنيەت كىتاپ دۇكەندەرىن اشىپ، لەكسيا ۇيىرمەسىن ۇيىمداستىردى، ۇگىت اترەتى ءار ۇلت تىلىندە بۇقاراعا ”التى ۇلكەن ساياساتتى“ ۇگىتتەدى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ قۋاتتاماسىن ۇگىتتەدى.
1938 - جىلى 1 - ايدا جاڭادان تاعايىندالعان پارتيا ۋاكىلى دىڭ فا ”جاڭا اسكەري لاگەردەن“ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسى حۋاڭ حوچيڭدى (جاناما اتى حۋاڭ مينفۋ) شىعارىپ، جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ باس حاتشىلىعىنا تاعايىندايدى، سونداي - اق ءبىر توپ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مۇشەلەرىن تاراۋلاردىڭ، بولىمدەرىڭ باسشىلىعىنا اۋىستىرىپ اكەلىپ، جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىن 2 - رەت قايتا ۇيىمداستىرادى. حۋاڭ حوچيڭ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ باستى ساياسي مىندەتى − ”جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ارتقى شەبىن قۇرىپ، بەكەمدەپ، حالىقارالىق قاتىناس لەنياسىن قورعاپ، بۇقارانى ۇيىمداستىرىپ جانە جاتتىقتىرىپ، بارلىق مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا الدىڭعى شەپتىڭ جەڭىسكە جەتۋىنە كومەك كورسەتۋ“ ەكەندىگىن باسا دارىپتەدى.
وسى جىلى جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى ءارقايسى رايوندىق بىرلەستىكتەردى، بولىمشە بىرلەستىكتەردى، توتە قاراستى وقۋشىلار قوعامىن ۇيىمداستىرىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋعا جىلۋ جيۋدى دابىرالى تۇردە ۇگىتتەپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋعا جىلۋ جيۋعا جۇمىلدىرۋدى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ الدىڭعى شەبىنە كومەك كورسەتۋدى جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ ۇنەمىلىك قيمىلىنا اينالدىردى. وسىدان باستاپ ”بارلىعى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ جەڭىسى ءۇشىن“ جانە ”اقشاسى بارلار اقشا شىعارىڭدار“ ۇندەۋىنىڭ ىقپالىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى كەڭ كولەمدى ءارى جالىندى جىلۋ اتاۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، ۇيعۇر ۇلتى ايەلى ءاتحاننىڭ كۇيەۋىنىڭ كوزى تىرىسىندە قالدىرىپ كەتكەن 27 جامبىسىن تۇگەلدەي جىلۋعا اتاۋى سياقتى تالاي - تالاي اسەرلى حيكايالار جارىققا شىقتى.
كوممۋنيستەر جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى سىندى وسى تۇعىردان پايدالانىپ، ماركسيزمدى كەڭ كولەمدى تاراتىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ءانى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس تەاترى سياقتى فورمالارمەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋدى بار كۇشپەن ۇگىتتەپ، شينجياڭدا جاڭا مادەنيەت قوزعالىسىنىڭ ورىستەتىلۋىن پارمەندى ىلگەرىلەتتى. سول كەزدەگى شينجياڭدا ايگىلى وقىمىستىلار جينالعان، ايگىلى وقىمىستى جاڭ جۇڭشى قاتارلىلار شينجياڭ شۋەيۋانىندا «جاڭا فيلوسوفيا»، «تاريحقا ماتەرياليستىك كوزقاراس» سياقتى ساباقتاردى ءوتتى؛ ايگىلى جازۋشى ماۋ دۇننىڭ جاساعان «4 - مامىر قوزعالىسى جونىندە تولعانۋ» سياقتى لەكسياسى سانسىزداعان العاباسار جاستارعا ىقپال كورسەتتى؛ كينو ارتيسى جاۋ دان رەجيسسەر بولعان، ۋاڭ ۋي - ي، شۇي تاۋ قاتارلىلار ورىنداعان جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس تەاترى «كۇرەس» ديحۋادا زور ءدۇمپۋ قوزعادى؛ «كاپيتال»، «لەنين تاڭدامالىلارى» سياقتى ماركستىڭ، ەنگەلستىڭ، لەنيننىڭ، ستاليننىڭ شىعارمالارى دۇكەندەردە اشىق ساتىلدى؛ «ەرىكتىلەر مارشى»، «حۋاڭحى حورى» اندەرى ديحۋانىڭ بۇكىل قالاسىن جاڭعىرتتى... سول كەزدە تىرشىلىك تىنىسى ەسكەن شينجياڭ ”جۇڭگونىڭ ۇلت گۇلدەنۋىنىڭ ءبىر ماڭىزدى بازاسى“ دەپ اتالدى.
1942 - جىلى حالىقارا، ەل ءىشى جاعدايىنىڭ وزگەرىسىنە ىلەسە شىڭ شىساي اشىقتان - اشىق كوممۋنيستىك پارتياعا قارسى تۇرىپ، سوۆەت وداعىنا قارسى تۇرىپ، جياڭ جيەشىعا قوسىلدى، جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ وتانشىلدىق، العاباسارلىق قيمىلدارى ەرىكسىز توقتادى. الايدا جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنىڭ سول ءبىر تاريحي مەزگىلدە اتقارعان زور رولى تاريحتىڭ توزاڭىنا كومىلىپ قالمايدى، كەزىندە جان قيارلىقپەن قىزمەت ىستەگەن تالاي - تالاي كوممۋنيستەردى تاريح ۇمىتپايدى.
(اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار سالاسى بىرلەستىگى بىرلەسىپ جۇرگىزگەن)
