انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ ي، جاڭ جىلي، حي حۇڭۋي
3 - ايدىڭ 30 - كۇنى قىزمەتكەرلەر ءۇرىمجى ەكونوميكالىق، تەحنيكالىق اشۋ رايونىنداعى (توۋتۇنحى رايونى) تيەجيان اۋىر ونەركاسىبى شينجياڭ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحىندا شارلاپ تەكسەرۋ جۇرگىزۋدە. وسى سەرىكتەستىك وندىرگەن ماقتا تەرۋ، تايلاۋ ءبىر تۇلعالاندىرىلعان ماشينا ماقتاشىلاردىڭ قالاۋىنان شىقتى. □ سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لي رۇي تۇسىرگەن
شينجياڭ الدەقاشان ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەن ساپالى ماقتا ءوندىرىس بازاسىنا اينالدى، 2020 - جىلى بۇكىل رايوندا ماقتا ءتۇسىمى بۇكىل ەلدەگى ماقتانىڭ جالپى ءتۇسىمىنىڭ ％87.3ىن ۇستادى، ماقتانىڭ ەگىس كولەمى، بىرلىك ءتۇسىمى، جالپى ءتۇسىمى، تاۋار مولشەرى، شىعارىلۋ مولشەرى ۇدايى 27 جىل بويى بۇكىل ەلدە ماڭداي الدى ورىندى يەلەپ كەلەدى.
دارا كليمات بايلىعى شارت - جاعدايى جانە وراسان زور ءتۇسىم شينجياڭ ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ باسىم ورىندا تۇرۋىن تۇراقتاندىرۋدان سىرت، جوعارى ساپالى بولۋ بۇكىل رايون ماقتا كاسىپ سالاسىن اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋعا جەتەكتەگەن ماڭىزدى جەتەك كۇشكە اينالىپ، شينجياڭ ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ ۇزدىكسىز اقاۋسىز دامۋىنا تىرەك بولاتىن جاڭا باسىمدىق تۇلعالادى.
كۇن مەن ءتۇننىڭ كوكتەمگى تەڭەلۋىنەن كەيىن، تەمپەراتۋرا جوعارىلاپ، بۇكىل رايوندا ماقتا تۇقىمىن سەبۋ جۇمىسى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي ىركەس - تىركەس باستالدى. بيىلعى كوكتەمگى ەگىس جۇمىسى بارىسىندا جەر - جەر ”ساپانى جوعارىلاتۋ، وزىندىك قۇندى تومەندەتۋ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋدى“ وزەك ەتىپ، تۇقىم كاسىبىنىڭ باسىمدىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىس تەحنيكالارىن جالپىلاستىرىپ، ماقتانىڭ ءوندىرىس دەڭگەيى مەن ساپا ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى، تۇتاس كاسىپ سالاسىنىڭ اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدە دامۋىنان ءۇمىت بايقاتتى.
ساپالى سورت كاسىپ سالاسى نەگىزىن بەكەمدەدى
3 - ايدىڭ 30 - كۇنى تۇستەن بۇرىن كۇشار قالاسى وچا قالاشىعى قارابۇقا قىستاعىنداعى كۇشار قالاسى ءۇستىرت ماقتاسى سىناق پۋنكتىندە شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى ەكونوميكالىق داقىلداردى زەرتتەۋ ورنىنىڭ تەتە اعا زەرتتەۋشىسى، كۇشار قالالىق ءۇستىرت ماقتاسى سىناق پۋنكتىنىڭ ورىنباسار باستىعى ما جۇن عىلمي تاقىرىپ گرۋپپاسىنىڭ مۇشەلەرىمەن بىرگە تۇقىم بايلىعى ماتەريالدارىن جانە ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ ماتەريالدارىن رەتتەپ جاتىر ەكەن. ”بيىل ءبىز مەجەمەن 1600 ءتۇرلى ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ ماتەريالىن ەگىپ، كەيىنگى سورتتى تۇقىم جەتىلدىرۋگە نەگىزدىك كەپىلدىك ازىرلەيمىز“، - دەيدى ما جۇن.
ساپالى تۇقىم زەرتتەۋ - جەتىلدىرۋدى كۇشەيتۋ رايونىمىز ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدىڭ ماڭىزدى سۇيەنىشىنە اينالدى. جاقىنعى جىلداردان بەرى بۇكىل رايون جوعارى ونىمدىلىكپەن تۇقىم تاڭداۋ تۇعىرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى باسىمدىققا يە عىلمي زەرتتەۋ كۇشتەرىن بىرلەسىپ قامال الۋعا شوعىرلاندىرىپ، ساپالى سورتتى ماقتانىڭ جاڭا سورتتارىنان ءبىر توبىن جەتىلدىرىپ، ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن تەجەپ وتىرعان كىلتەڭ ماسەلەنى شەشتى.
”13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى رايونىمىز ماقتا سورتىنان 70تەن استامىن تاڭداپ جەتىلدىرىپ، بەكىتىپ، ەرتە پىساتىن تۇقىم جەتىلدىرۋ، مول ءتۇسىمدى تۇقىم جەتىلدىرۋ، ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ سياقتى جاقتاردان ەلەۋلى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى، ءبىر توپ سورتى ساپالى، ءتۇسىمدى مولايتۋ قاسيەتى كورنەكتى ماقتا سورتتارىنىڭ ءبىر توبى كەڭ كولەمدە جالپىلاستىرىلىپ، قولدانىلىپ، بۇكىل رايون ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتتى.
ساپالى سورتتاردىڭ پايدالانىلۋى ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن ءوسىرۋدى، تيىمدىلىگىن كوتەرۋدى جەبەدى، اسىرەسە، كەيبىر توپىراعى سورتاڭ وڭتۇستىك شينجياڭ ماقتا اۋماقتارىندا ەرەكشەلىگى ءتىپتى دە كورنەكتى بولدى.
”ءوزىمىز جەتىلدىرگەن سورتتاردىڭ وڭىرگە ۇيلەسىمدىلىگى كۇشتى بولۋ سياقتى ەرەكشەلىكتەرى بار، ول شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ باسىمدىعىن اناعۇرلىم جاقسى ساۋلەلەندىرە الادى“. كۇشار قالالىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق مەكەمەسى پارتكومىنىڭ مۇشەسى، تۇقىم باسقارۋ پۋنكتىنىڭ باستىعى رىن شينۋيدىڭ تانىستىرۋىنشا، قازىر اتالعان قالاداعى اۋىل شارۋاشىلىق داقىلدارى ساپالى سورتتارىنىڭ جالپىلاسۋ مولشەرى ％99تەن اسقان، مۇنىڭ ىشىندە وزدەرى تاڭداپ جەتىلدىرگەن سورتتار جاپپاي قامتۋ نەگىزىنەن جالپىلاسقان.
”ماقتانىڭ ءونۋ مولشەرىنە جانە كەيىنگى قورەكتىك قامداۋعا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، ءبىز ءبىر شۇقاناققا ءبىر تالدان ەگۋ ۇلگىسىن جالپىلاستىرۋدامىز، تۇقىم رەسمي پايدالانۋعا بەرىلۋدەن ىلگەرى ءبىرسىپىرا تەكسەرۋ - باعالاۋ سىناقتارىنان وتەدى، تۇقىمنىڭ ءونۋ مولشەرىنىڭ ％85تەن جوعارى بولۋىنا كەپىلدىك ەتىلگەن كەزدە عانا بۇل تۇقىمدى پايدالانۋعا بولادى“. رىن شينۋيدىڭ ايتۋىنشا، ساپالى تۇقىم مەن تاماشا ءادىستى سايكەستىرۋ جەرگىلىكتى ورىننىڭ ماقتا ءوندىرىسىنىڭ دەڭگەيىن ونان ارى جوعارىلاتقان.
كەزەكتە كەڭ كولەمدە ۇلگى كورسەتۋ، جالپىلاستىرۋ ارقىلى رايونىمىزدىڭ ءوزى جەتىلدىرگەن ماقتا سورتتارى بازاردا بىرتىندەپ جەتەكشى ورىندى يەلەپ، بازار ۇلەسى ％90تەن استى، سولتۇستىك شينجياڭدا ءوزىمىز جەتىلدىرگەن سورتتاردىڭ بازار ۇلەسى ％98تەن استامعا جەتتى.
عىلمي باسقارىپ، جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇردى
جاقسى ماقتا جاقسى ەگىپ - باپتاۋدان كەلەدى، ارينە، بۇل جوعارى ولشەمدى ماقتا اتىزدارى مەن وزىق ءوندىرىس تەحنيكاسىنان ايرىلا المايدى.
جاقىنعى جىلداردان بەرى بۇكىل رايونداعى ماقتا ءوندىرىسىنىڭ كولەمدەنۋ، شوعىرلانۋ، ماشينالانۋ دەڭگەيى ورنىقتى قاداممەن جوعارىلاپ، ءدال مولشەردە تۇقىم سەبۋ، سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعادا جارعاق استىنان تامشىلاتىپ بەرۋ، ماشينامەن تەرۋ سياقتى وزىق، قولدانىلمالى ءوندىرىس تەحنيكالارى جالپىلاستىرىلىپ، قولدانىلدى، بۇكىل رايونداعى ماقتانىڭ ماشينامەن جينالۋ مولشەرى ％75.5كە جەتتى. ءوندىرىس تاسىلىندەگى وزگەرىس، تەحنيكانىڭ العا باسۋى ءداستۇرلى ماقتا ءوندىرىس ۇلگىسىنە وزگەرىس اكەلىپ، ەگىنشىلەردىڭ ماقتا ەگۋ ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى.
”جەردى تەگىستەۋ سىندى ءبىر نىساننىڭ وزىنەن ءار 200 مۋ جەردەن 40 مۋ جەردى ارتىق شىعارىپ ءونىمدى پايدالانۋعا بولادى“. كۇشار قالالىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق مەكەمەسى ەگىمشىلىك ءبولىمىنىڭ باستىعى مايرا راحمان بىلاي دەدى: جەردى تەگىستەۋ ماشينالانۋدىڭ جەدەل جالپىلاسۋىنا شارت - جاعداي ازىرلەدى، ەگىن سالۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشۋمەن بىرگە، ماقتانىڭ ءوندىرىس ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.
”جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي بولعاندىقتان ءبىز بەيدۋ باعدار نۇسقاۋشىدان پايدالانىپ تۇقىم سەبۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرىپ، تۇقىم سەبۋدىڭ اناعۇرلىم دالمە - ءدال بولۋىنا، كوكتەۋ مولشەرىنىڭ اناعۇرلىم جوعارى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسايتىن بولامىز، توپىراق قۇرامىنا قاراي تىڭايتقىش بەرۋ تەحنيكاسى تىڭايتقىشتان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن كورنەكتى جوعارىلاتىپ، توپىراق قۇنارىنىڭ بىركەلكى بولماۋ جاعدايىن بارىنشا ازايتتى“، - دەدى مايرا راحمان.
تاياۋ بىرنەشە جىلدا كۇشار قالاسى اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسىنىڭ قۇرىلىمىن رەتتەۋ ارقىلى جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، شوعىرلانعان، ولشەمدەنگەن ەگۋدى جالپىلاستىرىپ، وندىرىلگەن جەر باسىمدىعىن اناعۇرلىم كورنەكتىلەندىردى.
”كەزەكتە كۇشار قالاسىندا ماقتا ەگىمشىلىگى سەلبەستىك كووپەراتيۆى 173كە جەتتى، سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ قارىشتاپ دامۋى جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسىن تەزدەتتى ءارى ماقتا جاڭا تەحنيكاسىن جالپىلاستىرىپ پايدالانۋعا تيىمدى شارت - جاعداي جاراتتى“. رىن شينۋي بىلاي دەدى: جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىنىڭ ارقاسىندا كۇشار قالاسىنىڭ ماقتا ءتۇسىمى، ساپاسى جىل سايىن جوعارىلاپ، جاقسى ماقتا اتىزىندا جاقسى ماقتا ءوسىرۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىردى. سونىمەن بىرگە ەگىس جۇمىسىنىڭ قاۋىرت كەزىندە اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكتەرى اتىز باستارىنا بارىپ، ەگىنشىلەرگە ءوندىرىستىڭ الدىندا، ءوندىرىس بارىسىندا، وندىرىستەن كەيىن قىزمەت وتەپ، ەگىنشىلەردىڭ ەگىنجايدى باپتاۋ جاعىندا لايىقتى سۋارۋ، تىڭايتقىشتى عىلمي تەڭگەرۋ، دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ سياقتى شارالاردى اتقارۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ساپاسىن ءوسىرىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا نەگىز قالادى.
جاڭا تەحنيكا ءوندىرىس ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى
3 - ايدىڭ 30 - كۇنى قالىڭ جاڭبىر توقتاسىمەن، شايار اۋدانى گۇلباق قالاشىعى قۇمتوعاي قىستاعىنداعى شايار اۋدانى داشين اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ قاقپاسى الدىندا ەگىنشى وتباسىلارى ماشينامەن تۇقىم سەبۋگە كەلىسىم بەرۋگە كەلدى.
سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى ما جانميڭ مەن تراكتورشى مامەت راقۇپ وسى بىرنەشە كۇندە قاربالاستىققا ءتۇستى، بيىل ولار 11 مىڭ مۋلىق ماقتا اتىزىن تاپسىرىسپەن باسقارۋعا الىپ، ەگىنشى وتباسىلارىنا جەر جىرتۋ، تۇقىم سەبۋ، سۋارۋ، ماقتا تەرۋ سياقتى جالپى بارىستىق قىزمەت وتەيدى.
2017 - جىلى 2 - ايدا ما جانميڭ بىرنەشە قىستاق تۇرعىنىمەن بىرگە داشين اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى ۇلكەن ات كۇشىندىك تراكتور، ءدارى بۇرىككىش، ماقتا تەرۋ ماشيناسى سياقتى 43 اۋىل شارۋاشىلىق ماشيناسىن ساتىپ الىپ، ماقتا تۇقىمىن سەبۋدەن جيناپ الۋعا دەيىنگى جالپى بارىستى ماشينالاندىرىپ باسقارۋدى بىرتىندەپ جۇزەگە اسىردى.
قىستاق تۇرعىندارىنا اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى جاعىنان قىزمەت وتەۋگە سالىستىرعاندا، ماشينالانعان ءوندىرىس سىندى وسىنداي وزىق ءوندىرىس تەحنيكاسى ۇستانىمى قىستاق تۇرعىندارىنا داشين اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى فۋنكتسياسىن الا كەلدى. ”ءبىر ماقتا تەرۋ ماشيناسىنىڭ ءبىر كۇندىك جۇمىس مولشەرى 200 ماقتا تەرۋشى جۇمىسكەرمەن بارابار، ۋاقىت ۇنەمدەيدى، ەڭبەك كۇشەمەلىلىگىن باسەيتەدى، وزىندىك قۇندى ۇنەمدەپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرادى“. مامەت راقۇپ بىلاي دەدى: ماشينالاندىرۋ كەلەشەكتە بۇكىل قىستاق ماقتا ءوندىرىسىنىڭ شىعار جولى بولماق. سوندىقتان ول قىستاقتاعى جاستارمەن بىرگە جىل سايىن قالاشىقتا، اۋداندا وتكىزىلەتىن اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى باۋلۋ كۋرسىنا قاتىناسىپ، ەڭ جاڭا عىلىم - تەحنيكالاردى وندىرىسكە جەتەكشىلىك ەتۋگە پايدالانۋدى ۇيرەنىپ، ماقتانىڭ ءوندىرىس ونىمدىلىگىن بىرلىكتە جوعارىلاتتى.
”بيىل گۇلباق قالاشىعى 190 مىڭ مۋ جەرگە ماقتا ەكتى، مۇندا 150 مىڭ مۋ جەردىڭ ماقتاسى ماشينامەن تەرىلەدى، 4 - ايدىڭ 15 - كۇنىنەن بۇرىن تۇقىم سەبىلىپ بولادى“. گۇلباق قالاشىق پارتكومىنىڭ مۇشەسى، حالىق قۇرىلتايىنىڭ ءتوراعاسى ءيمىت يبىرايىم بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇرىندارى ماقتا ءوندىرىسى ەڭبەككۇشتەردى ەرەكشە سارىپ ەتەتىن جۇمىس بولاتىن، قازىرگى تاڭدا ماشينالاندىرىلعان ءوندىرىس تاسىلىمەن ەگۋ وزىندىك قۇنىن ۇنەمدەپ قالماستان، تاعى ەگىمشىلىك وتباسىلارىنا جۇمىسكەر ىزدەپ قاربالاستىققا تۇسەتىن بۋىندى ازايتتى.
”بيىل ءبىز جارعاق استىندا تامشىلاتىپ سۋارۋ، توپىراق قۇرامىنا قاراي تىڭايتقىش بەرۋ، دەرت - دەربەزدەردى، زياندى جاندىكتەردى بيولوگيالىق جولمەن جويۋ سياقتى وزىق ءوندىرىس تەحنيكاسىن كەڭ كولەمدە جالپىلاستىرىپ، پايدالانىپ، ماقتا ءوندىرىسى دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، ماقتانىڭ بىرلىك ءونىمىن 350 كيلوگرامنان اسىرۋعا كۇش سالامىز“، - دەدى رىن شينۋي.
